Përkthime | Refleksione Islame

Sufizmi, lindja dhe evoluimi i tij

Fjala e përkthyesit

Debati mbi “sufizmin” është shumë i hershëm dhe ai shtrihet në disa plane, si në origjinën e tij, përmbajtjen dhe synimet, por edhe për termin që e definon atë.

“Sufizmi” është ndoshta një nga temat më të debatuara mes vetë muslimanëve dhe jo vetëm, për origjinën, burimet dhe doktrinat që e dallojnë. Nëse e nisim nga çështja e emërtimit, siç do e vini re edhe në materialin në vijim, termat “sufi” dhe “sufizëm” nuk kanë një origjinë të qartë dhe të njohur mirë, sepse sufizmi nuk ka nisur si dijet dhe disiplinat e tjera islame, siç është akidja dhe fikhu, apo hadithi dhe tefsiri, por ky emërtim fillimisht është vënë si epitet mbi disa persona, pa ditur arsyet e qarta, pse u përdor kjo fjalë dhe jo një tjetër me një etimologji më të qartë – për shkak të veshjes apo diçkaje tjetër? Por, dihet se ky emër kishte si qëllim të etiketonte disa njerëz për jetën askete që ata bënin, ndryshe nga të tjerët, pra për t’i dalluar ata nga adhuruesit e tjerë. Me kalimin e kohës ky emërtim u bë dominant për të gjithë ata që i ishin përkushtuar kësaj rruge dhe dalëngadalë u kthye në një term që përfaqëson përshpirtjen islame ose thënë ndryshe, jetën e përkushtuar shpirtërore të grupeve të caktuara muslimane.

Ky term në gjuhën arabe është ekuivalent i termit “misticizëm” që përdoret në gjuhët perëndimore. Edhe pse ka dallim mes tyre, ai në fund të fundit lidhet drejtpërdrejt se çfarë kuptojmë me “sufizëm”, dhe duke qenë se me të, grupe dhe njerëz të ndryshëm kuptojnë gjëra të ndryshme, është fakt aktual se term tjetër të mirënjohur për të përshkruar misticizmin në gjuhën arabe nuk ka, të paktën deri më sot. Termat e hershëm dhe të sotëm të përdorur për disiplinën e “dëlirjes së shpirtit” janë të kuptueshëm dhe kanë të gjitha një origjinë dhe etimologji të njohur, por qe pikërisht termi sufi, me gjithë problematikat e tij, që arriti të dominonte arenën terminologjike të jetës shpirtërore të besimtarëve dhe për rrjedhojë, u bë term mbizotërues për një gamë të gjerë konceptesh, shpesh edhe të kundërta. Kështu, termi sufi përfshin herë jetën e përkorë dhe askete e të përkushtuar ndaj adhurimit, e herë edhe misticizmin dhe filozofinë e tij. Kështu që kur dijetarë dhe autorë të ndryshëm përdorin këtë term në shkrimet e tyre, në mjaft raste ata kanë për qëllim pikërisht disiplinën e përkorjes dhe dëlirjes shpirtëror e jo domosdoshmërisht edhe praktikat e tarikateve sufiste në adhurime dhe përshpirtjet e tyre, apo filozofinë e tyre mistike. Ky përdorim i tillë vjen për shkak të tolerancës praktike në përdorimin e termit, pasi për bashkëkohësit kjo ishte e kuptueshme. Të njëjtën gjë bën edhe autori që kemi përkthyer më poshtë, por për më tepër leximi i gjithë materialit e qartëson qëllimin e tij. Kështu që është e gabuar që çdo citim dhe tekst që sillet nga ata që e lavdërojnë apo e kritikojnë sufizmin, t’a vëmë në të njëjtën llogore, pasi gjithsecili mund të ketë qëllime krejt të ndryshme, pavarësisht të njëjtës fjalë që ata përdorin. Për shembull, autorë që kanë jetuar në periudha dhe vende, ku “sufizmi” dhe “sufinjtë” ishin pjesë e përditshmërisë fetare, ishte e vështirë ta shmangnin nga përdorimi një term të tillë dhe të mos i referoheshin atij, për mirë ose për keq. Kështu që në këtë aspekt, e mira do të ishte të bëhej një ndarje termash, sepse realisht shpesh krijohet konfuzion dhe keqkuptime, ndaj dhe një pjesë e studiuesve dhe dijetarëve të sotëm nuk preferojnë ta quajnë fare “sufizëm” (misticizëm),[1] sidomos jetën shpirtërore dhe askete të asketëve të hershëm, për arsyet që i thamë dhe që qartësohen edhe në këtë material, megjithatë autorë të ndryshëm, edhe të sotëm, janë të detyruar ta përdorin atë për shkak të përdorimit të gjerë që ai ka, siç bën edhe autori ynë. Gjithsesi, ritheksojmë se fjala “sufi” dhe “sufizëm”, terma këta që paraqesin realitete shumë heterogjene, sidomos në pjesën më të madhe të historisë së tij, kanë përfshirë nën vete një shumicë njerëzish dhe grupesh shumë të ndryshëm në përmbajte dhe praktika, ndaj dhe nuk duhet kuptuar kurrsesi prej tij një unitet idesh, adhurimesh, konceptesh dhe besimesh. Ndërkohë, saktësia apo vlerësimi i tyre në mënyrë islame duhet të bëhet veç e veç, e detajuar, duke iu referuar peshores së njohur të fesë islame për to. Autori që kemi zgjedhur të përkthejmë, bën një pasqyrim objektiv e të përmbledhur të disa prej ideve kryesore të debatit që zhvillohet mbi origjinën e “sufizmit” si dhe një retrospektivë historike të evoluimit të tij ndër shekuj, të pajisur me referenca dhe citime të pasura nga një numër jo i vogël autorësh. Autori nuk merret me sqarimin e doktrinës sufiste, me përjashtim të rastit kur ai gjatë përshkrimit, përmend shkurtimisht disa prej tyre dhe termat që e shoqërojnë atë. Duke qenë se lexuesi ynë përgjithësisht nuk është i ambientuar me shumicën e këtyre termave, por edhe me shumë prej emrave të eksponentëve që përmenden në tekst, atëherë jemi detyruar që krahas shënimeve të autorit të shtojmë edhe të tjera, ku i shpjegojmë këto terma më me hollësi, si dhe japim një njohje të shkurtër biografike për disa prej personazheve të rëndësishëm që citohen në tekst, për të cilët autori nuk ka vendosur ndonjë shënim. Për shpjegimin e termave “sufinj” i jam referuar librave me autorë “sufinj” ose dashamirës ndaj tyre, por ndonjëherë edhe të tjerëve. Shumica e kllapave në tekst janë të përkthyesit, me përjashtim të një pjese, ku vetë autori tregon vitin e vdekjes së personazhit që përmend.

Sufizmi, lindja dhe evoluimi i tij

Dr. Belil Abdulkerim

Misticizmi (sufizmi) është një tendencë njerëzore e shfaqur në qytetërime të ndryshme dhe në forma të ndryshme. Ai konsiston në shprehjen e mallëngjimit të shpirtit për t’u dëlirë dhe larguar nga kënaqësitë e gëzimet e kësaj bote, pas të cilave rendin njerëzit dhe në dëshirën për t’u ngritur mbi epshet e materies, për t’i flakur kënaqësitë e saj dhe me synimin për t’u ngjitur në shkallët e pastërtisë shpirtërore dhe lartësimin në nivelet e përsosmërisë morale.

Muslimanët nuk janë të parët, në mesin e të cilëve ka pasur individë dhe grupe të caktuara, që kanë braktisur bukurinë e botës, për të rendur pas bukurisë së shpirtit, megjithatë, çdo njëri prej tyre ka pasur veçoritë e tij, që e dallonin nga të tjerët, si në synime, ashtu edhe në rrugët e përdorura. Çdo qytetërim ka identitetin e tij të veçantë, të cilin e shfaq te kjo prirje njerëzore, duke e mbështjellë atë me gjuhën, fjalët dhe besimet që i përshtaten kontekstit të tij të përgjithshëm religjioz dhe kulturor.

Sufizmi është një lëvizje fetare që u përhap në periudhën e Kalifatit Abasid, në shekullin e tretë të Hixhretit, fillimisht si tendencë individuale që ftonte në asketizëm, edhe pse prirja për të, ka pasur shenja më të hershme.

Në periudhën Abaside, qytetërimi Islam arriti në majat e tij dhe dijet morën një rëndësi të madhe. Po kështu, gjatë kësaj periudhe, para muslimanëve u hapën dyert e mirëqenies dhe një nga ligjet e qytetërimit dikton luksin material dhe atë të dijes, të prodhojë filozofi në dije dhe të nxjerrë prej tyre çudira dhe kuriozitete.

Nëse njerëzit e ditur prishen, kënduesit e Kuranit korruptohen, pushtetarët derdhin gjak të pafajshëm, në gjykata përhapet ryshfeti, njerëzit e rëndomtë krenohen me haramin që fitojnë dhe elitat nuk e ndryshojnë të keqen, atëherë një pjesë e besimtarëve bëhen të heshtur dhe mënjanohen nga jeta, duke dëshiruar më parë të vdesin, sesa të vënë në provë besimin e tyre. Ky grup jepet pas asketizmit dhe adhurimeve të shumta, dhe kjo ndodh si reagim kundërshtues ndaj rendjes pas luksit, që posedon qytetërimi. Disa prej këtyre njerëzve kishin provuar çdo kënaqësi të kësaj bote, deri në velje, dhe ndjenin neveri për të. Ata kishin qenë mbretër e princër, tregtarë e pasanikë, por mes tyre kishte edhe të tjerë që ishin zhytur në varfëri, aq sa kishin prerë çdo shpresë, se kjo botë do t’iu buzëqeshte ndonjëherë, kështu që ata i drejtuan shpresat e tyre te bota e përtejme. Një grup i tillë njerëzish në atë kohë, u dha së tepërmi pas adhurimit, ai nuk pushonte kurrë nga lutjet dhe faljet e gjata, nuk trishtohej nga jeta e vështirë dhe i mjaftonte vetëm pak ushqim për të jetuar.

Fillesat e sufizmit u shprehën me anë të frikës, adhurimeve të shumta, jetës së përkorë, asketizmit dhe privimit të vetes nga gjërat e lejuara, por natyrisht, jo çdo asket është një sufi dhe jo çdo fakir quhet sufi.

Fillimet e sufizmit qenë individuale dhe më pas, rreth këtyre individëve, filluan të mblidheshin grupe njerëzish, grupe të cilat vinin duke u rritur në sasi dhe përmbajtje, në përfshirje dhe arritje. Të gjitha disiplinat kështu lindin dhe zhvillohen, nisin si praktikë, e më pas kthehen në teori; teorizohet ajo që praktikohet, detajohet rruga dhe më pas evoluon, për t’u shndërruar në tarikate të veçanta, që njihen më pas me emrin sufinj. Nëpërmjet kësaj disipline, sufinjtë parashohin edukimin e shpirtit dhe lartësimin e tij, si synim për të arritur njohjen e Allahut të Lartësuar.

Faktori kryesor dhe i parë në mbirjen e filizit të sufizmit, ishte jeta sociale e individit; tendenca e sufizmit u provokua nga ndijimi që shkakton ndryshimi i gjendjes sociale dhe degradimi i saj, nga “e keqja” në “më të keqe”, ku korrupsioni i jashtëm moral është tregues për degradimin e brendshëm dhe shenjë negative, se dija është e ndarë nga veprat, kështu që rrugëdalja është asketizmi, adhurimi, devocioni, e këto janë edhe themelet, mbi të cilat ngrihet botëkuptimi sufist. Sufizmi është një kryengritje shpirtërore, që vjen si kundër reagim ndaj rendjes epshore të njerëzve pas kësaj bote dhe braktisjes së botës tjetër, është deshifrim i dijeve të fukahave[2] dhe dijetarëve, në tubimet që ata drejtojnë.

Studiuesit kanë mendime të ndryshme për kohën e shfaqjes së sufizmit në mesin e muslimanëve, ato janë:

– 150 h. (767 e.s.)

– 189 h. (805 e.s.)

– Në shekullin e tretë të hixhretit

– Në shekullin e katërt të hixhretit

– Sufizmi ishte i njohur që në kohën e Profetit (alejhi salatu ue selam).

Studiuesit ekspertë të kësaj çështjeje janë të një mendjeje, se sufizmi lindi dhe u zhvillua në Irak në qytetin e Basras, nga ku dolën në pah edhe emra të mëdhenj, të cilët kontribuuan në themelimin e sufizmit, prej tyre mund të përmendim: Ibrahim ibn Ed’hem (v.161 h.), Daud ibn Nusejr et-Taij (v. 165 h.), Rabiatu el-Adeuije (v. 180h.),[3] Maruf el-Kerkhi (v. 200 h.),[4]es-Serrij es-Sekati (v.253 h.)[5], el-Xhunejd el-Bagdadi (v. 298 h.), Bishr ibn Harith el-Hafi (v.227 h.), Ebu el-Husejn Ahmed en-Nuri (v.295 h.), Ebu Seid Ahmed el-Kharaz (v.277 h.), Ibn Ata el-Bagdadi (v. 309 h.), Ibn Uthman el-Meki (v. 297 h.),[6] si dhe shumë të tjerë.

Në fillim, “Sufinjtë u shfaqën në Basra, dhe i pari që ndërtoi një shtëpizë për sufinjtë, qe një nga ndjekësit e AbdulUahid ibn Zejdit,[7] dhe ky i fundit, një nga ndjekësit e Hasan Basriut. Basra ishte vendi ku kishte teprime në asketizëm, adhurim, frikë dhe praktika të tjera të ngjashme, fenomen ky, që nuk e gjeje në vende të tjera, ndaj dhe (në atë kohë) qarkullonte shprehja: “Fikhu i Kufes dhe adhurimi i Basras.”[8]

Në mesin e sufinjve të Basras u shfaqën gjëra që nuk tregohen për të tjerët, si p.sh. vdekja apo kalimi në gjendje të fikëti, nga dëgjimi i Kuranit! Tregohet se Zurare ibn Eufa –gjykatës i Basrës –këndoi në namazin e sabahut, ajetin 8 të sures el-Mudethir “Kur të fryhet në Sur” dhe i ra i vdekur.[9] Kishte të tjerë që binin pa ndjenja, kur dëgjonin ajetet që flasin për ndëshkimin.

Fjala “tesavuf” (sufizëm) përcillet se është përdorur për herë të parë në fund të shekullit të tretë dhe fillim të shekullit të katërt të hixhretit. Por, këtë (fjalën sufi) e kanë përdorur edhe disa imamë dhe hoxhallarë, siç qe Hasan Basriu (v.110 h.), Sufjan eth-Theuri (v. 161 h.), Ebu Sulejman ed-Darani (v. 215 h.) dhe Imam Ahmedi (v. 241 h.).

I pari, për të cilin është përdorur nofka “sufi” në shoqërinë islame, qe Ebu Hashim es-Sufi[10] (v. 150 h.)[11], i cili ishte një njohës i mirë i kelamit,[12] dhe kjo ka ndodhur para mesit të shekullit të dytë të hixhretit, ndërsa shumësi i kësaj fjale thuhet se është shfaqur në përdorim, në vitin 199 h.[13]

Ibn Tejmije thotë:

“Në fund të periudhës së tabiinëve[14] ndodhën tre gjëra: raji,[15] kelami[16] dhe sufizmi. Shumicën e njerëzve të rajit, i gjeje në Kufe, ndërsa shumicën e kelamistëve dhe sufistëve, i gjeje në Basra. Pas vdekjes së Hasan Basriut dhe Ibn Sirinit, në skenë dalin Amr ibn Ubejd (v.144 h.)[17] dhe Uasil ibn Ata (v. 131 h.)[18], po kështu, u shfaq edhe Ahmed ibn Ali el-Huxhejmi (v. 200 h.) nxënësi i AbdulUahid ibn Zejdit, dhe ky i fundit, nxënës i Hasan Basriut. Ai mbartte pikëpamje (jo tradicionale) rreth kaderit,[19] dhe ishte ky, ai njeri që ndërtoi një shtëpizë për sufinjtë. Ky qe objekti i parë që ndërtohej në Islam, që nuk ishte xhami, me qëllimin për t’u tubuar e për të bërë dhikr (përmendur Zotin) dhe sema[20] në të. Aty, njerëzit binin në hal[21] (gjendje ekstaze) nga zëri dhe semaja. Banorët e Medinës ishin më pranë atyre të Basrës në ide dhe praktikë, ndërsa banorët e Shamit, më së shumti ishin luftëtarë.”[22]

Arsyet që çuan në lindjen e sufizmit

Studiuesit kanë mendime të ndryshme rreth fillimeve dhe shkaqeve që çuan në lindjen e sufizmit në Irak dhe vende të tjera, po kështu, edhe për përcaktimin e saktë të kohës së lindjes së tij:

Produkt natyral i mjedisit të tij

Disa studiues mbrojnë idenë se fillimet e evoluimit të mendimit sufist, erdhën në mënyrë të natyrshme. Në fillim, sufizmi u shfaq si lëvizje që përpiqej të kundërshtonte preokupimin e njerëzve pas jetës së kësaj bote – në periudhën që pasoi zgjerimet e mëdha islame – që shumë muslimanë i dhanë përparësi, ndryshe nga prioritetet që kishte pasur Profeti (alejhi salatu ue selam) dhe shokët e tij. Kështu që një grup njerëzish nisën të bënin thirrje drejt asketizmit (zuhdit). Mes tyre u shfaqën grupe njerëzish që u quajtën fukarenj,[23] të tjerë që u quajtën vajtues (bekain)[24], një i tretë dashuruesit (muhibin)[25], e më pas, u shfaqën njerëz prej sufinjve, të cilët folën shumë rreth urisë dhe fukarallëkut, vesveseve dhe khatirateve[26].

Ibn Xheuzi thotë:

“Emërtimet identifikuese në kohën e Profetit (alejhi salatu ue selam) lidheshin me besimin dhe Islamin, ndaj thuhej musliman dhe besimtar (mumin), më pas lindën emërtimet asket (zahid) dhe adhurues (abid), dhe më pas dolën njerëz që u lidhën me asketizmin dhe adhurimin, e lanë pas dynjanë dhe u vetmuan në adhurim. Këtë e bënë duke ndjekur një rrugë të veçantë dhe duke e pajisur veten me moral. Ata vunë re se i pari njeri që u veçua për t’i shërbyer Allahut të Lartësuar në Shtëpinë e Tij të shenjtë, ishte një burrë që thirrej Sufe,[27] emrin e kishte el-Gauth ibn Murre, kështu që (këta njerëz) morën emrin e tij si përngjasim, për të treguar veçimin e tyre me Allahun dhe kështu që u quajtën sufinj.”[28]

Sufizmi në origjinën e tij ka rrënjë me dimensione historike dhe dogmatike, por si fenomen të dukshëm për njerëzit që e bën të dallohet atë dhe ndjekësit e tij nga të tjerët, është i ri në mesin e muslimanëve dhe dijeve islame. Ibn Halduni thotë për të:

“Kjo disiplinë fetare është e re në fenë islame; origjinën e saj, ithtarët e saj e gjejnë te të parët e këtij umeti (selefët) dhe njerëzit e mëdhenj të tij, te sahabët dhe tabiinët, e ata që erdhën pas tyre, një rrugë e drejtë dhe udhëzuese. Në origjinë, ajo është dhënie pas adhurimit dhe veçim me Allahun e Lartësuar, largim nga bukuritë e kënaqësitë e botës dhe dëshirave, pas së cilave jepen shumica e njerëzve, siç janë pasuria dhe pozita shoqërore. (Sufizmi) është veçim nga njerëzit për t’iu përkushtuar adhurimit dhe diçka e tillë gjendej te mbarë sahabët dhe selefët. Kur në shekullin e dytë dhe më pas, u përhap në masë oreksi për kënaqësitë e botës dhe njerëzit u dhanë së tepërmi pas saj, ata që u vetmuan me adhurime, morën emrin sufinj dhe tesavuf.”[29]

Ata që e gjykojnë sufizmin dhe sufinjtë negativisht, lënë pas dore fillimet e tij, duke mos dalluar atavizmat dogmatike që ai mori më pas, çka çoi në ndryshimin e asaj që ai ishte në fillim, duke i ngelur e ngjashme vetëm etiketa. Opinionet rreth sufizmit janë kontradiktore, në mes atyre që e dënojnë dhe atyre që e lëvdojnë.

Ibn Tejmije thotë:

“Dihet se fillimet e sufizmit lindën në Basra, dhe se atje, kishte njerëz që i ishin përkushtuar asketizmit dhe adhurimit, për çështje, të cilat ka hapësirë ixhtihadi, njësoj siç kishte në Kufe, njerëz që i ishin përkushtuar fikhut dhe dijes, për çështje, për të cilat ka hapësirë ixhtihadi. Këta njerëz e morën emërtimin nga veshja prej leshi që ata mbanin, ndaj i thuhej dikujt prej tyre sufi, edhe pse rruga e tyre nuk është e lidhur me veshjen prej leshi dhe as që e konsiderojnë diçka të tillë si obligim, por u emërtuan me këtë emër, për shkak se kjo ishte gjendja e tyre. Një pjesë e dijetarëve i kanë kritikuar dhe konsideruar si bidatçinj, të tjerë i kanë lëvduar dhe ngritur së tepërmi, por e sakta është se ata ishin njerëz muxhtehidë në bindjen ndaj Allahut, si të tjerë muxhtehidë në bindjen ndaj Tij. Mes tyre ka njerëz pararojë, të afërt me Zotin, sipas ixhtihadit të tyre, ka edhe mesatarë që i përkasin njerëzve të palës së djathtë. Në të dyja këto grupe, ka që përpiqen dhe gabojnë, por ka edhe që mëkatojnë, e pendohen ose jo. Në mes njerëzve që e fusin veten mes sufinjëve, ka edhe nga ata që i bëjnë padrejtësi vetes dhe nuk i binden Zotit të tyre. Mes tyre do të gjesh edhe njerëz të futur, që i përkasin grupeve të devijuara (bidatit) dhe heretike (zindik), por në mesin e sufinjve të vërtetë, këta njerëz nuk janë pjesë e tyre, të tillë si p.sh. Halaxhi. Shumica e shehlerëve të tarikateve, e kanë mohuar atë, që ai të ishte pjesë e tyre dhe e kanë nxjerrë atë nga kjo rrugë. Kështu veproi Xhunejdi,[30] i konsideruar si zotëria i sufizmit dhe të tjerë si ai, fakt ky, që e përmend shejh Ebu Abdurrahman es-Sulemi në “Tabakat es-Sufije”[31]. Këtë fakt e përmend gjithashtu edhe dijetari Ebu Bekr el-Khatib në historinë e Bagdadit. Kjo është origjina e sufizmit, më pas ai evoluoi në degë dhe lloje të ndryshme, aq sa sufinjtë mund të kategorizohen në tre lloje: sufinjtë e të vërtetave, sufinjtë e rrëskut dhe sufinjtë e pamjes.”[32]

Mes atyre që e konsiderojnë veten sufinj, do të gjesh fjalë të dënueshme, por mes imamëve të sufizmit do te gjesh edhe aforizma dhe urtësi, që kundërshtojnë shumë nga përshtypjet e këqija që e kanë shoqëruar botëkuptimin e sufizmit. Ebu Hafs Umer el-Hadad, sufi,[33] thoshte: “Nëse sheh se muridit[34] i pëlqen sema-ja, dije se ai ka mbeturina të përtacisë.” Ai gjithashtu thoshte: “Etika e mirë e dukshme e sjelljes, është tregues i etikës së brendshme.” Dhe thoshte: “Ai që nuk i peshon veprat dhe gjendjet shpirtërore (ahval) të tij, në çdo kohë me Kuranin dhe Sunetin dhe nuk akuzon mendimet e tij, atë nuk e fusim në regjistrin e burrave.”[35] Ai gjithashtu është pyetur: Çfarë është bidati? Ai tha: “Tejkalimi i dispozitave, neglizhimi i suneteve, ndjekja e opinioneve dhe tekave, braktisja e ndjekjes dhe shembullit (profetik).”[36] Ky sigurisht që është një përkufizim domethënës dhe i rrallë, që tregon kuptimin e bidatit, shenjat e tij dhe cilësitë e ndjekësve të bidatit.

Amir Nexhar, autori i librit “Tarikatet Sufiste në Egjipt” thotë:

“Ata, të cilët sulmojnë sufizmin dhe tarikatet sufiste, iu kanë parë atyre vetëm lëvozhgën dhe kanë lënë mënjanë thelbin. Kanë parë se ç’bënin disa muridë të paditur dhe oportunistë, që i bashkëngjitnin tarikateve gjëra që nuk i pranon Islami. Sufizmin nuk e dëmton ky grup qelepirxhinjsh, dexhalësh, sharlatanësh dhe idiotësh, të cilët përfitojnë materialisht nga veshja e hirkasë,[37] rrobave të përdorura dhe identifikimi me tarikatin.”[38]

Ndërsa J. S. Trimingham thotë:

“Sufizmi ishte diçka e natyrshme, ai u shfaq dhe u rrit mes vetë Islamit dhe imiton vetëm pak prurje kulturore të huaja. Edhe pse sufizmi i është nënshtruar rrezatimeve ideore që vinin nga jeta asketiko-mistike lindore e krishterë, përfundimet e tij ishin një thurje islamike, që ndiqnin një model të veçantë islamik. Kështu që një sistem sufist i përsosur lindi dhe u kristalizua vetvetiu, brenda Islamit. Çfarëdo ndikimi që lanë neoplatonizmi, shkollat gnozës, misticizmi i krishterë, apo të tjera kultura të huaja, ne mund ta konsiderojmë me të drejtë – siç e kanë konsideruar vetë sufinjtë – se ai është doktrina shpirtërore e Islamit dhe e fshehta esenciale e vërtetë e Kuranit.”[39]

Devijim fetar i stisur

Disa dijetarë dhe studiues mbështesin idenë, se sufizmi është një bidat (risi) i stisur. Tradita e tij është zhvilluar si çdo devijim që ndodh në doktrinë dhe në mënyrën e adhurimit (suluk), fillon i vogël dhe pastaj nuk ndalet dhe zmadhohet në ditët në vijim. Evoluimi i të kuptuarit të asketizmit në Kufe dhe Basra, ndodhi në shekullin e dytë të hixhretit, në duart e asketëve të mëdhenj – si Ibrahim Ed’hem, Malik ibn Dinar, Bishr el-Hafi, Rabiatu el-Adeuije, AbdulUahid ibn Zejd – në një kuptim që nuk gjendej tek asketët e hershëm mes sahabëve, ai mori format të tilla të reja si torturimi i vetvetes duke braktisur ushqimin, privimi nga ngrënia e mishit, udhëtimi nëpër shkretëtirë dhe heqja dorë nga martesa.

Ibn Xheuzi (vd. 597 h.) thotë:

“Sufizmi ishte një rrugë që nisi tërësisht si asketizëm, pastaj ata që e identifikonin veten me të, filluan të tolerojnë në këndimin e ilahive (sema) dhe vallëzimin (raks).[40] Drejt sufinjëve filluan të afrohen njerëz të rëndomtë, që ishin në kërkim të botës tjetër, sepse ata shfaqnin asketizëm, por pas tyre u afruan edhe njerëz të etur pas kësaj bote, kur panë se ata (sufinjtë) jetonin në rehati dhe në argëtim.”[41]

Në Kufe Mu’dhad ibn Jezid el-Ixhli[42] dhe të ngjashëm me të, filluan të stërvitnin veten që të mos flinin, me qëllim që të faleshin vazhdimisht, derisa kjo u bë rruga që ndiqnin një grup asketësh të Kufes. Ata filluan të dalin nëpër male për t’u vetmuar në adhurim, edhe pse disa dijetarë i kritikuan ata për këtë veprim.[43]

Mes tyre janë shfaqur thënie të papranueshme rreth dashurisë dhe ashkut[44] hyjnor dhe në vazhdimësi të kësaj, u shfaqën pikëpamje të gabuara rreth adhurimit, të zhveshura nga dëshira për Xhenetin dhe frika nga Zjarri, lutja, kërkimi i ndihmës, shefati, tevesuli dhe tevekuli. Varret u bënë vende vizitash për t’u lutur për shi, shpëtim dhe shërim. Të vdekurit filluan “të qeverisin” të gjallët, të “administronin” universin, “shëronin” të sëmurët, “sillnin” rrëskun, të “furnizonin” me fëmijë dhe të “largonin” hallet. El-Kushejri thotë për Maruf ibn Fejruz el-Kerkhi: “Nëpërmjet varrit të tij kërkohet shërim. Banorët e Bagdadit thonë për të: një varr i njohur dhe antihelm i provuar.”[45]

Ebu Zehra, duke sqaruar burimet e para të sufizmit thotë:

“Sufizmi ka lindur nga takimi i dy burimeve të ndryshme:

I pari është asketizmi i disa prej adhuruesve muslimanë dhe largimi nga njerëzit, drejt adhurimit. Kjo gjë filloi që në kohën e Profetit (alejhi salatu ue selam), ku pati disa prej sahabëve që vendosën vetëm të faleshin natën dhe të mos flinin, disa të agjëronin dhe të mos hanin dhe disa t’u largoheshin grave. Por, kur Profeti (alejhi salatu ue selam) mori vesh çështjen e tyre tha: “Si e kanë hallin disa njerëz që thonë kështu e ashtu?! Por, unë agjëroj dhe ha, falem, fle dhe martohem. Kujtdo që nuk i pëlqen rruga ime, ai nuk është i imi.”[46]

Kurani e ka ndaluar bidatin e murgërisë. Zoti thotë në Kuran: “Sa për murgërinë, Ne nuk ua urdhëruam, por ata e shpikën atë” (57:27) Por, pasi Profeti (alejhi salatu ue selam) kaloi në shoqërinë e më të Lartit, në Islam u futën shumë njerëz, që më herët u përkisnin feve të tjera dhe u shtuan asketët, të cilët e tepruan në asketizmin e tyre ndaj kësaj bote dhe kënaqësive të saj. Në mesin e këtyre shpirtrave, sufizmi gjeti vendin dhe tokën e tij pjellore.”[47]

Burimi i sufizmit është shiizmi pers

Këtë ide e mbrojnë një grup sunijsh, kundërshtarë të sufizmit, por edhe të tjerë studiues, mes tyre sufinj sunij dhe shiitë; çdo njeri prej tyre ka arsye të ndryshme, pse e mbështet këtë ide.

Ajo që provohet në mënyrë të sigurt, është fakti se në shumë prej librave të atyre që kanë qenë bashkëkohës të sufinjve, por edhe të tjerë, thuhet se të parët që themeluan sufizmin, qenë shiitë. Burimi i tij qenë dy burra: Abduke (v.210 h) – shkurtim i emrit Abdulkerim- i cili ishte në krye të një sekti shiit, dhe Ebu Hashim nga Kufja, shiit dhe sufi (v. 150 h)[48].

Sufizmi pra, është pjellë e shiizmit dhe nisi si lëvizje e sufizmit pers, persët përfaqësojnë nervin e shiizmit dhe gjakun e tij të nxehtë. Të mëdhenjtë e sufinjve dhe ideologët e tyre ishin persë, të tillë si Bestamiu, Halaxhi, Maruf el-Belkhi, Ibn Hadreuejh el-Belkhi dhe Jahja ibn Muadh er-Razi. Vetë shiizmi përmban një larmi kulturash dhe doktrinash perse. Shiitët e Irakut janë klika e ndarjes dhe toga e përçarjes dhe zakoni i tyre është futja e përçarjes dhe koklavitja mes feve. Kjo është historia e tyre para Islamit dhe praktika e tyre me të gjitha fetë, që zunë vend në tokën e tyre.

Ata e veshin çdo fe që iu vjen me rrobën e tyre dhe e shkrijnë atë me kulturën dhe doktrinat e tyre. Traditat e trashëguara i shprehin në gjuhën e feve të reja që iu vijnë. Një vështrim i vëmendshëm i tyre, të tregon se Kisra filloi të quhej Imam, referenti shiit (merxhia) të quhej shejh tarikati, dymbëdhjetë imamët të bëhen kutb dhe gauth[49], nivelet e predikuesve batininj[50] ismailinj, bëhen tek sufinjtë eutadët (shtyllat), etkijatë (të devotshmit), nuxhebatë (të zgjedhurit)[51] dhe muridinët.

“Nuk është rastësi që lëvizja sufiste e evoluar të shfaqet në Basra –një ambient ky gati pers- sepse studimi të detyron të ndalesh te ky numër i madh sufinjsh, origjina e të cilëve ishte Irani dhe biografitë e të cilëve i gjejmë në librat arabisht të sufizmit. Ajo që të bën të ndalesh gjithashtu, është edhe fakti se ata të gjithë ishin njerëz të thellë në fjalë dhe se fillimet e thellimit sufi dhe teprimi në simbole, dhe në ato që do të njihen më pas si shatahat (shprehje ekstazike), nisën me Ebu Jezid Bestamiun, i cili kishte origjinë perse.”[52]

Tarikatet sufiste, për nga mënyra se si kanë lindur, i ngjajnë idesë së hauzateve[53] shiite, referentit shiit dhe frekuentuesve të tyre. Pra, sufizmi në origjinë ishte një ide perse. Vetë origjina e fjalës “khanekah” është perse dhe përdoret për ndërtesat që strehojnë sufinjtë.

El-Amili (v. 794 h.)[54], një eksponent i njohur shiit ky, mbështet idenë se sufizmi e ka prejardhjen nga shiizmi, duke u argumentuar për këtë, me thëniet e disa personaliteteve shiite, si Ibn el-Mutahar el-Hulij (v. 726 h.) në dy librat e tij “Minhaxh el-Kerame” dhe “Keshf el-Hak”, për të treguar se dijet fetare dhe të vërtetat hyjnore janë ekskluzive për Aliun (radijallahu anhu) dhe jo për dikë tjetër mes evlijave. Ai thotë: “Dallimi në mes shiitit dhe sufiut qëndron në faktin se i pari është një besimtar i rëndomtë, ndërsa i dyti besimtar i sprovuar. Sufinjtë kanë si veçori të tyre të fshehtat hyjnore, ndaj dhe për këtë, ata janë shiitë të veçantë.”[55]

Sufizmi është vazhdimësi e gnozës

Disa studiues të tjerë janë të mendimit, se sufizmi është vazhdimësi natyrale e doktrinës së “panteizmit njohës”, në të cilin ishin të zhytura fetë lindore. Misticizmi u lind në tokën e Irakut, më pas depërtoi në Sham dhe Egjipt, që nga shekulli i tretë para Krishtit, me sekte të tilla si Mandaizmi[56] dhe sekte të tjera të krishtera.

Sufinjtë dhe sufizmi dolën në skenë për herë të parë në Basra, vend ku gjendeshin besime që mbartnin mbetje të njohjes gnostike, duke mos lënë këtu pa përmendur faktin, se Basra ndodhej pranë territoreve perse. Këto mbetje dogmatike të feve të vjetra dhe filozofia neoplatonike, e shtuan ndikimin e tyre, pas epokës së përkthimeve. Pas kësaj, sufizmi u plotësua me shembuj nga sjellja e murgjve të krishterë, që jetonin në Basra dhe nga kontakti i shpeshtë që (asketët) kishin me ta. Sufizmi arriti kulmin e tij në fund të shekullit të tretë të hixhretit, në duart e persëve muslimanë dhe të krishterëve që ishin bërë muslimanë.

Gnosticizmi është një doktrinë që përzjenë mes spiritualitetit lindor aziatik dhe logjikës perëndimore greke. Pas rënies së shtetit të fundit irakian, në shekullin e gjashtë para Krishtit në duart e persëve dhe pushtimit të Shamit dhe Egjiptit nga grekët, e më pas nga romakët, në këto vende filluan të gjallonin dy rryma fetare. Rryma e parë, ishte rryma fetare aziatike “indiano-kineze”, siç qe hinduizmi, budizmi dhe taozimi, të cilat besojnë në panteizëm. Këto ide penetruan nëpërmjet territoreve perse, që kontrollonin vende nga Pakistani, deri në kufijtë e Shamit. Rryma e dytë, ishte ajo filozofiko-logjike greke, e cila ndan Krijuesin nga dhe krijesat dhe beson në shumë zota.

Shumë fe dhe besime janë prekur nga gnosticizmi, që nga Kabalaja judaike, te murgëria e krishterë, e më pas, te sufizmi islam. Bejruni (v. 440 h / 1048 e.s.)[57] është i mendimit se origjina e sufizmit në vendet muslimane vjen nga misticizmi i hindusëve të Indisë, duke thënë:

“Mes tyre kishte që besonin se ekzistenca e vërtetë i përkiste vetëm shkakut të parë, sepse ai është i vetëmjaftueshëm me qenien e tij dhe se çdo gjë tjetër, ka nevojë për të. Çdo gjë që ka nevojë të ekzistojë për ekzistencën e diçkaje tjetër, ekzistenca e saj është iluzion, diçka jo e vërtetë, e vërteta është një, vetëm e para. Ky është mendimi i sufinjve -me germën sin-, të urtëve (filozofëve), sepse sofi në greqisht do të thotë urtësi, prej nga vjen edhe emri filozof, që do të thotë: ai që dashuron urtësinë. Kur në Islam u shfaqën njerëz me mendime të përafërta, morën të njëjtin emër si ata. Dikush nuk e dinte (origjinën) e kësaj fjale, kështu që e lidhi atë me fjalën Sufe, vendin ku qëndronin shokët e Profetit (alejhi salatu ue selam), por më pas, fjala u deformua.”[58]

Kushejri thotë se “Ky emër nuk ka origjinë në gjuhën arabe.”[59]

Ibrahim ed-Deuseki thotë:

“Ndikimi i sekteve indiane në sufizmin pers ka qenë i thellë, jo thjesht në ngjashmërinë mes biografive të disa prej sufistëve, si ngjashmëria mes Ibrahim ibn Ed’hem dhe Budës, por edhe në shumë prej detajeve të ideve të tij. Mbërritja te Zoti ose te e Vërteta, apo tek Absolutja, sipas jogistëve indianë kalon nëpër dy etapa: e para është përqendrimi i mendjes në një pikë të vetme dhe e dyta: tejkalimi i pamjeve të qenies dhe zhytja në idenë e qenies sublime. Etapa e parë te sufinjtë muslimanë quhet xhemul khatir (përqendrimi i mendimit), ndërsa e dyta el–murakabe (vrojtimi).”[60]

Këtë mendim e mbron edhe orientalisti gjerman Joseph von Hammer, Abdulaziz Islambuli dhe Muhamed Lutfi Xhuma.[61]

Will Durant e sheh sufizmin islam si rrjedhojë e burimeve të shumta, prej tyre: asketizmi hindus, gnoza egjiptiane dhe siriane, neoplatonizmi i vonshëm grek dhe ndikimi i murgjve asketë të krishterë, që ishin të përhapur në të gjitha vendet muslimane.[62]

Muhamed Ebu Zehra është i mendimit se burimi i dytë i sufizmit “është depërtimi mes muslimanëve i dy ideve, njëra filozofike dhe tjetra nga fetë e vjetra, të cilat më konkretisht janë:

“Ideja e parë: ideja e filozofëve të iluminimit (ishrakije), të cilët janë të mendimit se njohja i jepet njeriut, nëpërmjet gjimnastikës shpirtërore dhe edukimit të vetes.

Ideja e dytë: ideja e mishërimit hyjnor në qeniet njerëzore, ose ndryshe mishërimi i hyjnores te njerëzorja.

Kjo ide filloi të depërtonte te sekte, të cilat pretendonin rrejshëm si ishin islame, në periudhën e parë, në kohën kur muslimanët u përzien me të krishterët. Kjo ide u shfaq te sebiizmi dhe një pjesë e kejsanijes, më pas te keramitët,[63] pas tyre te një pjesë e batininjve dhe më pas, u shfaq në formën e saj të fundit, te disa prej sufinjve.”[64]

Vendlindja e sufizmit qe Basra. Ajo ishte tokë e murgjve të krishterë, ndaj dhe në të, qe përhapur edhe kundërshtimi ndaj ngjashmërisë që sufinjtë shfaqnin me murgjit e krishterë. Për shembull Hamad ibn Seleme (v. 150 h.)[65] kritikon Ferkad es-Subhin nga Basra (v.131 h.)[66], sepse pa që ai kishte veshur rroba të leshta, dhe i tha: “Hiqe prej vetes këtë të krishterën tënde!”[67]

Disa studiues e përshkruajnë këtë, duke thënë se “Feja e krishterë me mësimet e saj dhe mësimet e ithtarëve të saj, ka ndikuar në lindjen e sufizmit islam dhe është ndikuar prej tij.”[68]

Disa janë të mendimit se, si burimet e brendshme, ashtu edhe ato të jashtme, të gjitha kanë ndikuar te sufizmi, si një prirje njerëzore kalimtare mes qytetërimeve dhe feve, në kërkim të së vërtetës me një shpirt sinqeriteti. Shumë prej sufive kanë qenë të krishterë, para se të bëheshin muslimanë, ose vinin nga mjedise të krishtera, siç qe Maruf el-Kerkhi.

Disa orientalistë të shquar, siç janë Winfield, Joseph von Hammer, August Tholuk, A. Von Kremer, Karl Heinrich Bekker, Hans Heinrich Schaeder, Goldziher, dhe Nicholson, në studimet e tij të para, e kanë lidhur këtë lëvizje me ndikimet e huaja të krishtere, hinduse, perse dhe greke. Disa janë të mendimit se asketizmi në Islam, është imitim i murgjve eremitë të krishterë.[69]

Ajo që vihet re mes këtyre mendimeve të ndryshme, është se sufizmi u shfaq fillimisht në Islam në formën e asketizmit dhe përkushtimit pas botës tjetër, në sforcimin e vetes dhe në urrejtjen e botës, sa të ishte e mundur. Sufizmi vërtitet rreth adhurimit të shumtë dhe përpjekjes për një jetë të përkorë.

Nuk ka një qëndrim unik për sufinjtë, që i kanë shtuar asketizmit, adhurimit, drojës ndaj Zotit, gjëra që nuk praktikoheshin nga sahabët, ndaj dhe disa i dënojnë dhe kritikojnë, duke i akuzuar për risi në fe (bidat), ndërsa disa të tjerë e konsiderojnë këtë rrugë, si më të përsosurën dhe më të lartën. E vërteta është se sufinjtë në këto adhurime dhe gjendje, janë njerëz që përpiqen, ka prej tyre njerëz të mirë, por ka edhe të padrejtë, e në mes tyre ka edhe njerëz të rëndomtë, që iu atribuojnë imamëve të tyre, fjalë dhe vepra që nuk janë autentike dhe s’kanë bazë në sufizëm.

Sufizmi është një fenomen i shfaqur në breza të ndryshëm dhe në nivele të ndryshme. Ndryshimet që pësuan periudhat e ndryshme kohore janë shoqëruar me ide dhe pikëpamje të ndryshme, prej të cilave, disa janë të huaja për sufizmin dhe disa ia venisin atij pastërtinë elitës, madje në disa raste, ndeshim në pikëpamje krejt të kundërta me ato të imamëve dhe të parët e sufinjve. Studiuesit e feve dhe sekteve e dinë mirë se si depërtojnë idetë e huaja në shumë fe dhe besime, e nëse këto depërtime nuk pasohen nga ndonjë lëvizje reformuese, atëherë gjurmët e të parëve të tyre do të zhduken, dhe imamët do të shndërrohen në emra (shenjtorësh) prej të cilëve kërkohet mbarësi dhe fjalët e tyre nuk zbatohen më.

Sufizmi, ashtu si çdo ide tjetër, me kalimin e kohës është prekur nga dëshira për evoluim dhe futje të koncepteve të ndryshme, me qëllim disiplinimin e idesë dhe ekspozimin e saj në një formë më të plotë, pa marrë parasysh sesa ajo përputhet me të vërtetën, ose jo. Kjo natyrisht shkakton konfuzion në mesin ndjekësve të çdo rryme fetare, ndërmjet brezave të njerëzve që e përbëjnë atë. Në momentin që të vonshmit i rikthehen asaj që besonin të hershmit, kjo provokon daljen në skenë të drejtimeve të ndryshme: i pari, që kërkon të ruajë gjendjen ekzistuese sipas idesë se i vjetri nuk ka lënë gjë për të riun që vjen pas; i dyti, përfiton nga transformimi, të drejtën për ndryshim, për çka është më e përshtatshme, sipas idesë se ata që ishin para nesh, janë njëlloj si ne; i treti, rebelohet ndaj gjendjes dhe paralajmëron për fundin dhe fton drejt reformimit, duke u kthyer te epoka e parë, tek metoda dhe jo tek idetë, duke ringjallur kështu, shtigjet e imamëve të sufizmit dhe mjeshtrit e asketizmit, sipas idesë se i vjetri ka lënë vend edhe për të riun që vjen pas, e këta janë ata, që ka zgjedhur Allahu mes njerëzve dhe dijetarëve të Tij të mirë, dhe në gjurmët e tyre ec.

Liderët e sufizmit duke hapur këtë shteg, e kishin të vështirë të largoheshin nga rrymat dhe idetë e ndryshme që binin ndesh me Islamin, e të mos ndikoheshin prej tyre. Kjo dukuri është e dukshme në veçanti te ndjekësit që erdhën më pas si dhe tek ata që ishin me origjinë perse. Kjo duket tepër qartë në doktrinat dhe praktikat e tyre, qoftë në nivel individual, qoftë në bashkësi, pas larmisë, mbi të cilën u themelua kjo disiplinë, që në fillimet e saj.

Lindja e tarikateve sufiste

Mikrizi përmend në “el-Hutat” një transmetim që flet për banesën e parë në Islam, që mblodhi sufinjtë. Ai thotë:

“I pari që përdori një shtëpi për adhuruesit dhe asketët, ishte Zejd ibn Suhan ibn Sabre.[70] Ai kishte si qëllim të strehonte disa burra nga Basra, që merreshin vetëm me adhurim dhe nuk merreshin as me tregti dhe as me ndonjë punë tjetër. Ai ndërtoi për ta një shtëpi, i vuri të banojnë në të dhe e pajisi me elementët e nevojshëm për mbarëvajtjen e jetës, si ushqim, pije, veshje etj. Kjo ka ndodhur në periudhën e prijësit të besimtarëve, zotërisë sonë, Uthman ibn Afan –Allahu qoftë i kënaqur prej tij.”[71]

Banesa e parë që u hap për sufinjtë në Egjipt, njihet me emrin “el-khanakah”. Mikrizi thotë:

“Banesa “Seid es-Suada” ishte një shtëpizë e sufinjve. Kjo khanakah gjendej në lagjen Babul Id në Kajro. Në fillim, kjo shtëpi njihej në periudhën e shtetit Fatimi, si “Seid es-Suada”. Njeriu që e zotëronte këtë shtëpi, e kishte emrin mjeshtër Kunbur, ose Anber. Ibn Mejsere thotë se emri i tij ishte Bejan dhe nofka “Seid es-Suada”, një nga mjeshtrit veteranë, shërbyes të pallatit, ish-skllav i liruar nga kalifi el-Mustensir. Kur në pushtet erdhi fitimtari Salahudin Ejubi, si mbret i Egjiptit, pas vdekjes së kalifit el-Adhid, dhe ia ndryshoi strukturën e shtetit Fatimi, ai e nënvleftësoi pallatin e kalifit dhe vuri të banojnë në të emirët kurdë të shtetit të tij. Ndërsa këtë shtëpi Salahudini e përdori për fukarenjtë sufinj që vinin nga vende të largëta dhe e bëri vakëf për ta, në vitin 569 h. Në krye të tyre vuri një sheh duke i dhënë si vakëf kopshtin “el-Habanije”, në afërsi të “Berektul fil”, jashtë Kajros… ai vuri si kusht, që kush vdes prej sufinjve dhe lë pas njëzet dinar e më pak, ajo iu takon fukarenjve, dhe se administrata e shtetit nuk vë dorë mbi të, ndërsa ai që dëshironte të udhëtonte, i hiqen shpenzimet e rrugës. Ai vuri si rregull që për çdo ditë, sufinjve t’iu jepej ushqim, mish dhe bukë dhe në krah të tyre ndërtoi edhe një hamam. Ishte kjo pra khanakaja e parë që u vendos në Egjipt dhe që u njoh si shtëpiza e sufinjve, ndërsa shehu i saj, u cilësua si shehu i shehlerëve.”[72]

Tarikatet, er-Rubutet, khanikat dhe zavijet ishin mjete strategjike të Salahudin Ejubit, për të ruajtur sigurinë shtetërore dhe për t’i rezistuar mbetjeve batiniste të shtetit Ubejdi (Fatimi), si dhe infiltrimeve të krishtera, në luftërat me evropianët. Ai i ngriti këto, për të shtrirë nëpërmjet tyre në mbarë tokat islame pushtetin e Islamit dhe gjuhën arabe. Batininjtë njiheshin për propagandën aktive që bënin, për organizim të fortë dhe teorizim mjeshtëror, për metodologji dhe përvojë në përhapjen e ideve dhe doktrinave të tyre, ndaj ishte e domosdoshme që Salahudini të futej në betejën dogmatike dhe ideologjike me ta, me metoda mësimore-edukative, duke organizuar mësimdhënien, duke shtuar vendet e dijes dhe aktivitetin e shkollave. Këto shkolla, shtëpi dhe tarikate, patën një vend të rëndësishëm, ndaj dhe për to u dhuruan vakëfe dhe u shpenzuan buxhete, zekate, sadaka dhe dhurata, aq sa u bënë objekt i dëshiruar për kërkuesit e dijes, e bashkë me ta, edhe për ata që kërkonin ushqim dhe rehati. Këta të fundit, ishin njerëz të infiltruar, të huaj, ishin prej atyre që përhapën bidatin dhe e kthyen papunësinë, prapambetjen, analfabetizmin dhe padijen në fasadë të sufizmit. Këta njerëz ishin barrë për sufizmin, në një periudhë kohore, kur njerëzit vuanin mjerimin e luftërave të tartarëve dhe evropianëve, vuanin intrigat e shiitëve dhe batininjve, dhe ishin zhytur në mjerimin e jetës. Muslimanët nxituan të japin sadaka e të dhurojnë vakëfe për shkollat e dijes, për të gjitha llojet dhe drejtimet, “kështu që jeta e sufinjve u lehtësua, ata përfituan një jetë luksoze, e cila më pas, çoi në përhapjen e bidateve. Në të njëjtën kohë, u shtuan pretenduesit e sufizmit, të atyre që sufizmin e kishin mjet jetese, kështu që një numër i madh filluan të synonin khanakatet, veshën rroba leshi dhe rruan kokat, por nuk u karakterizuan nga morali i asketëve apo sufinjve. Sufiu u kthye në të shumtën e rasteve në njeri hamës dhe kureshtar të tepruar, aq sa për kureshtjen e tyre jepeshin shembuj proverbialë. Për ta thuhej: “Allahu na ruajttë nga skëterra dhe sufisti që të vjen te dera!”, apo sufinjtë janë: “Hamës, batallë, të dehur, të papunë, e pa vend pune.”[73]

Shekulli i gjashtë i Hixhretit është edhe fillimi real i tarikateve sufiste dhe i përhapjes së tyre, duke u zhvendosur nga Irani, drejt lindjes islame. Në këtë kohë, shfaqen tarikati Kadiri, e më pas ai Rufai, që i atribuohet Ebul Abas Ahmed er-Rifai (v. 540 h.). Autori i Enciklopedisë së Sufinjve, AbdulMunim el-Hafeni dhe të tjerë si ai, janë të mendimit se AbdulKadir el-Xhilani (v. 561h.), atij që i atribuohet tarikati Kadiri, është i pari që ftoi në tarikatin sufi dhe e themeloi vetë një të tillë, ndërsa tarikati Rufai ishte i dyti në radhë, e pas tij vjen tarikati Melevi, që i atribuohet poetit pers, Xhelaludin Rumi.[74]

Emri “sufi”

Ky term nuk përdorej në kohën e Profetit të Allahut (alejhi salatu ue selam). Thuhet se gjendej në periudhën e tabiinëve, thuhet po ashtu, se deri në vitet ‘200 të Hixhretit, nuk qe përdorur, sepse në kohën e Profetit, bashkëkohësit e tij e quanin shokun e Profetit: sahab (shoqërues), për shkak të nderit të shoqërimit të Profetit (alejhi salatu ue selam).

Dijetarët nuk janë të një mendimi, se cili qe i pari, që u emërtua si sufi. Ka tre mendime për këtë çështje:

I pari që njihet me këtë emër, është Ebu Hisham el-Kufi, shiit (v.150 h.), bashkëkohës i Sufjan eth-Theurit (v. 155 h.) dhe i Xhafer Sadikut. Thuhet se i përkiste shiitëve të parë dhe vetë shiitët e konsiderojnë atë, si shpikësin e sufizmit. Ishte ai që hapi një zavije në qytetin e Remles në Palestinë. Për të, thuhet se besonte në mishërimin e Zotit te njeriu dhe te unifikimi me Të.[75]
Disa historianë përmendin se Abduke (shkurtim i AbdulKerim), ose ndryshe njihet edhe me emrin Muhamed (v. 210 h.), është i pari që u quajt sufi. El-Harith el-Muhasibi thotë për të, se ai i përkiste një sekti gjysmë shiit, të themeluar në Kufe, që e quanin veten sufinj. Abduke ishte kreu i një sekti heretikësh,[76] të cilët pretendonin se kjo botë është e gjitha haram, nuk lejohet për asnjë, asgjë prej saj, vetëm se ushqimi ditor, sepse nuk ka në të, prijës të drejtë, dhe kjo botë, nuk bëhet hallall, porse vetëm nëpërmjet një imami të drejtë, përndryshe, ajo ngelet haram dhe marrëdhënia me banorët e saj është haram.
Ibn Nedimi në librin e tij “el-Fihrest” shprehet se Xhabir ibn Hajan (v. 200 h.)[77], nxënësi i Xhafer Sadikut (v. 208 h.) është i pari që u quajt sufi. Shiitët e konsiderojnë atë, si një prej liderëve të tyre, ndërsa filozofët, si njërin prej tyre.[78]

Emri sufi në fillimet e përdorimit të tij, përdorej “për të gjithë sufinjtë e Irakut, përkundrejt emrit “melamije”, që ishin sufinjtë e Horasanit. Pas dy shekujsh, ky emërtim filloi të përdorej për të gjithë ithtarët e ezoterizmit, në mesin e muslimanëve.”[79]

I pari që përkufizoi idetë e sufizmit dhe i komentoi ato, ishte Dhu Nuni i Egjiptit[80], i pari që i renditi dhe i përhapi ato, qe Xhunejd el-Bagdadi, ndërsa i pari që foli rreth fena-s dhe beka-s[81], ishte Ahmed ibn Isa el-Khazaz, shehu i sufinjve.[82]

Etapat nëpër të cilat kaloi sufizmi

Sufizmi ka kaluar nëpër etapa, në të cilat është transformuar nga ai që ishte në fillim. Kjo është një vijimësi, nga e cila nuk shpëton dot asnjë shkollë apo doktrinë, për aq kohë sa nuk përfshihet nga reforma, sepse çështja qëndron te mbartësi i idesë dhe jo te vetë ideja. Kur ndryshon mbartësi, ai ndryshon edhe idenë dhe ajo shfaqet me identitetin e tij. Njeriu është bir i mjedisit dhe kohës së tij, sjellja dhe besimet e tij formësohen në këtë mjedis, pa harruar këtu, atë njohje që akumulohet përbrenda, në mënyrë të pavullnetshme, e që forcohet dita-ditës, nëpërmjet ngjarjeve dhe përvojës, duke i dhënë njeriut standarde mendimi dhe analize, prezantimi dhe praktikimi, krahasimi dhe kundërshtimi, pranimi dhe refuzimi, në mjaft fusha të jetës, teorike dhe praktike. Njerëzit në këto çështje janë në nivele dhe gradë të ndryshme, ndërmjet atyre që krijojnë dhe praktikojnë, dhe atij që pret nga këta të dy. Të gjithë janë në nivele të ndryshme, poshtë dhe sipër njëri-tjetrit, me qëllim që disa t’iu shërbejnë të tjerëve.

“Sufizmi nisi si deduktim i një jetë askete nga Kurani, Suneti i Profetit (alejhi salatu ue selam) dhe ai i sahabëve dhe më pas, u bë praktikë sufiste. Pas kësaj, ai u shndërrua në një disiplinë me rregulla praktike. Sufizmi u përqafua nga esharizmi, që nga koha e Gazaliut, duke u shndërruar kështu, në pjesë të jetës së atyre që erdhën më pas.”[83]

Etapa e parë: largimi nga jeta materiale

Nëse e lëmë pas, shfaqjen e fjalës sufi dhe vështrojmë realitetin dhe origjinën e praktikës sufiste, do të vëmë re se sufizmi është largim nga kënaqësitë e trupit dhe përgjigje askete ndaj luksit të jetës, është dhënie pas adhurimit dhe përmendjes së Zotit. Nga ky këndvështrim, mund të përfshijmë edhe periudhën e sahabëve, dhe ata (sipas këtij këndvështrimi) mund të quhen etapa e parë. Kjo është edhe shkolla e imamëve të sufizmit, e atyre, që metodën e tyre e bazuan në Kuran dhe Sunet dhe në jetën e sahabëve dhe atyre që i pasuan ata.[84]

Ibn Halduni, duke folur për sufizmin thotë:

“Kjo disiplinë fetare është e re në fenë islame, origjinën e saj, ithtarët e saj e gjejnë te të parët e këtij umeti (selefët) dhe njerëzit e mëdhenj të tij, te sahabët dhe tabiinët, e ata që erdhën pas tyre, një rrugë e drejtë dhe udhëzuese. Në origjinë, ajo është dhënie pas adhurimit dhe veçim me Allahun e Lartësuar, largim nga bukuritë e kënaqësitë e botës dhe dëshirave, pas së cilave jepen shumica e njerëzve, siç janë pasuria dhe pozita shoqërore. (Sufizmi) është veçim nga njerëzit, për t’iu përkushtuar adhurimit, e diçka e tillë gjendej te mbarë sahabët dhe selefët. Kur në shekullin e dytë dhe më pas, u përhap në masë oreksi për kënaqësitë e botës dhe njerëzit u dhanë së tepërmi pas saj, ata që u vetmuan me adhurime, morën emrin sufinj dhe tesavuf.”[85]

Udha e sahabëve ishte themeli nga u nisën imamët e sufinjve dhe asketëve, kur hapën shtegun e adhurimit, asketizmit dhe pastrimit të shpirtit, nga prurjet e rehatisë dhe luksit, që iu solli qytetërimi muslimanëve. Një pjesë e këtyre asketëve, shkuan më larg se ajo që praktikonin të parët e tyre, në kohën kur filloi të dominonte fetarizmi i pakët dhe u shtuan tamahqarët, u përhap dembelizmi dhe qelepiri, dhe njerëzit u zhytën në qejfet e kësaj bote. E gjitha kjo, filloi të ndodhte në gjysmën e dytë të shekullit të dytë të Hixhretit.

Etapa e dytë: ngjasimi me të parët

Kjo etapë nis në gjysmën e dytë të shekullit të dytë të hixhretit, e cila karakterizohet nga vëmendja e madhe për të ndjekur Sunetin dhe për t’i qëndruar larg bidatit. Në krye të kësaj etape, ndeshim emrat e: Ibrahim ibn Ed’hem (v.161 h.), i cili luftonte në tokat bizantine, Ebu Sulejman Daud et-Tai (v. 165 h.), i cili angazhohej me dije dhe fikh dhe u njoh për adhurimin e tij dhe largimin nga njerëzit, Rabiatu bint Ismail el-Aduije nga Basra (v. 185 h.), e njohur për asketizëm dhe moral, Fudejl ibn el-Ijad (v. 187 h.) që jetonte në Mekë, Shekik el-Belkhi (v. 194 h.), Ebu Hafs Umer el-Hadad (v.260 h.), një nga imamët e sufinjve, i cili thoshte: “Gjynahet janë postieri i pafesisë, ashtu siç janë ethet, postieri i vdekjes.” Dhe thoshte: “Ai që nuk i peshon veprat dhe gjendjet e tij, në çdo kohë, me Kuran e Sunet dhe nuk vë nën akuzë mendimet e tij, atë mos e fut në listën e burrave.”[86]

Kësaj etape i përket edhe Ebul Kasim Xhunejd ibn Muhamed (v. 297 h.)[87], i emërtuar si “zotëria” i rrymës sufiste. Ai është shprehur kundër atyre sufinjve që pretendonin se ishin çliruar nga obligimet fetare, aq sa kur i thanë se “njerëzit e gnozës arrijnë deri te braktisja e lëvizjeve, si afrim dhe rrugëtim drejt Allahut”, ai tha: “Këto janë fjalët e atyre që flasin për çlirim të gjymtyrëve nga veprat, e kjo për mua është diçka e rëndë. Ai që bën imoralitet dhe vjedh, është më i mirë se ai që thotë të tilla gjëra, sepse njohësit e Zotit i kanë marrë veprat nga Zoti dhe Atij ia kthejnë. Nëse do të jetoja njëmijë vjet, nuk do të pakësoja nga punët e mira as një thërrime, vetëm nëse nuk do të mundja.” Ai gjithashtu ka thënë: “Të gjitha rrugët janë të mbyllura para krijesave, përveç atyre që ndjekin gjurmët e të Dërguarit të Allahut (alejhi salatu ue selam).” Dhe thoshte: “Ai që nuk memorizon Kuranin dhe nuk shkruan hadithin, nuk ndiqet në këtë rrugë, sepse dija jonë është e lidhur me Kuranin dhe Sunetin.”[88]

Karakteristikë e kësaj periudhe ishte dhënia pas dijes, adhurimit dhe asketizmit, por pa u ndarë nga jeta dhe hallet e jetës së njerëzve, prezantimi në namazet me xhemat, pjesëmarrja në luftëra, në këshilla fetare, tubime dijeje dhe takime, ku përmendej Zoti.

Në këtë etapë kristalizohet “dija e moralit” dhe përpjekja për të vënë në baza teorike një disiplinë, që ishte ndryshe nga disiplinat ekzoterike, kjo ishte dija e zemrave, dija e sjelljes dhe dija e brendshme (ezoterike). Dallimi me rrymat batiniste është themelor, pasi këtu kuptohet e brendshmja e besimtarit dhe jo e tekstit fetar, pra, ajo që fsheh besimtari, mendime dhe vepra të zemrës, ndërsa ana e jashtme (ekzoterike) është sjellja, aparenca dhe adhurimi i dukshëm, që kryhet nga gjymtyrët e trupit.

Ibn Kajimi thotë:

“Të gjithë ata që flasin për këtë dije, janë të një mendjeje se sufizmi është moral. Kjo dije ngrihet mbi vullnetin, ai është themeli dhe baza e ndërtesës së saj. Ajo përbëhet nga detajet e dispozitave të vullnetit, që janë transformimet e zemrës, ndaj dhe quhet dije e brendshme, ashtu si dija e fikhut përbëhet nga detajet e dispozitave të gjymtyrëve, ndaj dhe është quajtur dija e dukshme (dhahir, ekzoterike).”[89]

Preokupimi i imamëve të sufinjve ishte ngjallja e suneteve, kthimi te pozitat e fillimit, këshillimi i njerëzve se ajo çfarë zotërojnë, mund t’iu humbasë për shkak të gjynaheve dhe largimit nga rruga e drejtë. Këto amanete përcillen prej tyre. Muamer ibn Ahmed el-Isbahani[90] thotë: “Dua t’iu lë amanet miqve të mi, një testament nga Suneti dhe një këshillë nga urtësia: dijetarët e hadithit dhe trashëgimisë së të parëve, njerëzit e gnozës dhe sufizmit, të parët dhe të fundit janë në një zë…. se Allahu qëndroi mbi Arshin e Tij, pa (pyetur) si, pa përngjasim, pa interpretim; qëndrimi është i kuptueshëm, por se si, është i paditur.”[91]

Ajo që e dallon rrugën e të parëve, në përgjithësi, është mbështetja te Kurani dhe Suneti, duke i konsideruar ato, dy burimet e dijes dhe argumentit, ndaj dhe prej tyre, përcillen mjaft thënie në këtë drejtim.

Përkufizimi që Serrij es-Sekati (v. 257 h.) jep për sufiun është se sufiu është një emër me tre kuptime: “Është ai, që nuk e fik dritën e njohjes dhe dritën e drojës, është ai, që nuk flet për të brendshmen, për një dije, e cila kundërshton aparencën e Kuranit dhe Sunetit, është ai, që mrekullitë nuk e shtyjnë të grisin perdet e ndalesave të Zotit.”[92]

Ibn Tejmije thotë:

“Evlijatë e Zotit e kanë për detyrë të shtrëngohen pas Kuranit dhe Sunetit, në mes tyre nuk ka asnjë të mbrojtur nga gabimet, aq sa dikujt t’i lejohet të ndjekë, atë që i vjen në zemër, pa marrë parasysh Kuranin dhe Sunetin. Kjo është diçka, për të cilën evlijatë e Zotit kanë rënë dakord, dhe ai që bie ndesh me këtë gjë, nuk është prej evlijave të Zotit të Madhëruar, për të cilët Allahu ka thënë se duhen ndjekur. Të tillë njerëz mund të jenë ose jomuslimanë, ose të paditur në kulm. Te shehlerët sufinj gjen mjaft thënie që e mbështesin këtë gjë, si p.sh. Ebu Sulejman ed-Darani thotë: “Ndodh që në zemrën time më bie ndonjë pikë (ide) nga ato të atyre, dhe nuk e pranoj vetëm se me dy dëshmitarë: Kuranin dhe Sunetin.” Ndërsa Xhunejdi thotë: “Dija jonë është e lidhur me Kuranin dhe Sunetin, ai që nuk lexon Kuranin dhe nuk shkruan Hadithin, nuk vlen të flasë rreth dijes sonë.” – ose ka thënë – “Nuk vlen të merret si shembull.” Ebu Uthman en-Nisaburi (v. 298 h.)[93] thotë: “Kush zbaton Sunetin në veten e tij, me fjalë dhe me vepra, ai nxjerr urtësi nga goja, ndërsa kush ecën pas tekave në fjalë dhe në vepra, ai nxjerr bidate nga goja, sepse Allahu i Lartësuar thotë në fjalën e Tij të hershme: “E, nëse i bindeni atij, do të jeni në rrugën e drejtë.” (24:54) Ebu Umer ibn Nuxhejd (v. 366 h.)[94] thotë: “Çdo uexhd (ngazëllim, ekstazë), për të cilin nuk dëshmon Kurani dhe Suneti, ai është i pavlerë.”[95]

Kushejri thotë:

“Dijeni, – Allahu ju mëshiroftë – se shehlerët e kësaj rruge, e kanë ndërtuar atë mbi baza të shëndosha të teuhidit, duke mbrojtur besimet e tyre nga bidati. Ata kanë për fe, atë që kanë trashëguar nga të parët (selefët) dhe Ehli Suneti, teuhidin, në të cilin nuk ka shëmbëllim dhe as mohim, duke njohur se çfarë meriton të qenit i amshuar (Zoti) dhe duke provuar çfarë cilësie ka ekzistenca e atij që vjen nga hiçi (njeriu).”[96]

Në këtë etapë, sufizmi ishte i ndërtuar mbi disa baza, të cilat qenë:

Njohja e doktrinave të besimit
Njohja e dispozitave të fikhut
Të vepruarit me atë që kërkon dija
Sinqeriteti në vepra[97]

Etapa e tretë: etapa e teorizimit dhe kodifikimit

Sufizmi kaloi në etapën e teorizimit të rrugëve të njohjes (të epistemologjisë), përkundrejt rrugëve të njohjes që zhvilluan teoricienët kelamistë. Në këtë etapë, dalin në pah pikëpamjet e veçanta sufiste dhe termat gnostike, aq sa sufinjtë krijua një gjuhë të veçantë (termash) vetëm për ta. Sufizmi ka kapituj dhe tema akademike të veçanta, të cilat e bëjnë atë të veçohet dhe ndahet nga disiplinat e tjera. Ai ka metodë kërkimi të veçantë, rregulla dhe mënyra argumentimi, si dhe referenca dhe burime të veçanta. Në këtë kohë nisi edhe procesi i kodifikimit, që u emërtua si dija e zemrave, dija e të fshehtave, dija e njohurive, dija e brendshme, dija e ahualëve (gjendjeve) dhe mekamateve (stadeve), dija e rrugëtimit shpirtëror (sjelljes, suluk), dija e tarikatit dhe dija e keshfit (zbulesës, frymëzimit).

Kjo etapë zgjat nga shekulli i tretë, deri në mes të shekullit të katërt të hixhretit. Në këtë kohë del në skenë Ebu Jezid el-Bistami (v. 261 h.), i cili është i pari që foli rreth fena-së dhe keshf-it[98], ndërkohë dijetarët i kundërshtuan fjalët e tij rreth kësaj teme.

Në këtë epokë del në skenë edhe Ebu Muhamed Sehl et-Tusturi (v. 283 h.), i njohur si asket dhe ndjekës i doktrinës esharite, ndaj dhe asketizmit të tij, i dha natyrë kelamiste.

Pa kaluar shekulli i tretë, fillon të dalë në skenë një lloj i ri sufizmi, i ndryshëm nga sufizmi i Harith el-Muhasibit dhe i Xhunejdit. Ky sufizëm i ri ishte vazhdim i rrymave mistike filozofike, pararendëse të Islamit. Në këtë etapë shfaqet ideja e “unifikimit dhe mishërimit” (itihad dhe hulul), “uniteti i qenies” (vahdetul vuxhud), “zbulimi dhe frymëzimi” (keshfi dhe ilhami) dhe “zhdukja” (fena). Ky sufizëm “përfshinte një grumbull të përzier konceptesh greke, e në veçanti, ato neoplatonike, ide të hermeticizmit, ide të gnozës lindore indiane dhe perse dhe pas kësaj, edhe ide të përziera nga Judaizmi, Krishterimi dhe Islami.”[99]

Në këtë etapë shfaqen edhe shprehjet paradoksale dhe ekstreme në fjali që u quajtën shatahat (shprehje ekstazike).[100] Këtu, sufinjtë nisën të merrnin një kah të ndryshëm nga origjina e tyre dhe drejtimi i sufinjve të parë.

“Preokupimi i sufinjve të vonshëm u zhvendos tek largimi i perdes ndijore (keshful hixhab), që është edhe fundi i stadeve të sufinjve…, ata folën rreth realitetit të objekteve qenësore, të lartë dhe të ulët, në mënyrë të tillë që nuk kuptohen nga ata, që nuk janë pjesë e shijeve (dheuk) dhe ngazëllimeve të tyre, më pas ata thonë se njerëzit e përpjekjeve (muxhahade) i parandiejnë shumë prej ngjarjeve, para se ato të ndodhin dhe ata ndërhyjnë me kurajën dhe fuqinë e tyre vetjake te qeniet e ulta, dhe ato i binden vullnetit të tyre. Sufinjtë depërtuan në të gjitha këto, të ndikuar nga rrymat ismailite, me të cilat përzien idetë e tyre dhe përngjanë besimet e tyre, aq sa mes sufinjve u shfaqën nocionet e kutb-it, që është kreu i gnostikëve, e njëjta gjë që shprehin edhe shiitët. Ndikimi i tyre nga drejtimet shiite, arriti deri aty sa veshjen e hirka-s së sufizmit, në momentin që e bënë themel të tarikatit, e lidhën me zinxhir transmetimi deri te Aliu – Allahu qoftë i kënaqur prej tij.”[101]

Kjo etapë përmban katër çështje, rreth të cilave vërtitet biseda për sufizmin: muxhahedat (përpjekjet shpirtërore), keshf (frymëzimet, zbulesa), keramat (mrekullitë) dhe shatahat (shprehje ekstaze).

Etapa e katërt: çlirimi nga obligimet fetare

Sufizmi i afrohet filozofisë dhe i nënshtrohet asaj, përzihet me të dhe ndjek rrjedhën e termave dhe disiplinave të saj. Në këtë etapë shfaqet sufizmi filozofik, i cili fillon në shekullin e katërt të hixhretit. Në krye të tyre qëndron el-Husejn ibn Mensur el-Halaxhi (v. 309 h.)[102], i cili u akuzua si mashtrues dhe sharlatan.

Sufinjtë e përmendur të kësaj etape janë: Ebu Bekr Muhamed ibn Musa el-Uasiti (v. 331 h.)[103], i cili ftonte në meditimin te Zoti dhe mos përmendjen e tij me gojë, duke e konsideruar përmendjen me fjalë të Tij, harresë (gaflet), më shumë sesa harresa e të shkujdesurve!

Kjo etapë është edhe një nga fazat më të rrezikshme, nëpër të cilat kaloi sufizmi, sepse në të, u shfaq ideja e braktisjes së adhurimeve të dukshme (trupore), çlirimi nga përgjegjësitë dhe urdhëresat dhe ndalesat. Këto elementë u bën shkak edhe për shfaqjen e amoralitetit, i cili u vu re më pas, në mjaft prej tarikateve sufiste.

Ibn Hazmi (v. 456 h.) përmend se në shekullin e pestë të hixhretit:

ka prej sufinjve që thonë: “atij që njeh Allahun e Lartësuar, i largohen obligimet fetare”, e disa thonë “dhe është lidhur me Allahun”! Na kanë ardhur lajme se në Nishapur në sot në kohën tonë, është një sufi me nofkën Ebu Seid Ebul Hajër, dhe se ai ndonjëherë vesh rroba leshi, e ndonjëherë vesh rroba prej mëndafshi, të ndaluara për burrat, një ditë falet me njëmijë rekatë namaz, e një herë tjetër nuk fal asnjë rekat, as farz, e as nafile! Ky është kufër i qartë. Zoti na ruajttë nga humbja!”[104]

Në një vend tjetër ai thotë:

“Një grup sufinjsh pretendojnë se mes evlijave të Allahut, ka prej tyre që janë më të mirë sesa të gjithë Profetët dhe të Dërguarit, dhe thonë: ai që mbërrin synimin final në shenjtëri (evlijallëk), çlirohet nga të gjitha obligimet fetare, si namazi, agjërimi, zekati etj, dhe i lejohen atij të gjitha haramet, si imoralitetit, vera, etj. Me këtë (arsyetim), ata i lejuan vetes kontaktin me gratë e të tjerëve dhe thonë: ne shohim Allahun dhe flasim me Të dhe çdo gjë që ndjejmë përbrenda, ajo është hak!”[105]

Këta njerëz kanë qenë belaja e muslimanëve, e keqja e tyre nuk u kufizua vetëm te lejimi i harameve, por djallëzia e tyre përfshiu edhe fukahatë dhe dijetarët si dhe përçmimin e të gjitha dijeve. Ata i nxisnin ndjekësit e tyre t’i hidhnin pas shpine këto dije dhe të braktisnin xhihadin, sepse udhëzimi dhe e drejta qëndronte te ndjekja dhe pasimi i tyre, sepse ata e merrnin dijen pa ndërmjetës njerëzor. Karakteristikë e kësaj etape është fakti se sa më shumë përhapej sufizmi, aq më shumë muslimanët zhyteshin në prapambetje.

Shumë prej këtyre njerëzve ishin heretikë dhe njerëz të prishur, synonin vetëm përfitime personale, i frikësonin njerëzit dhe ata iu bindeshin. Disa prej tyre ishin filozofë të afirmuar dhe krerë të mosbesimit, njohuritë e hershme (para islame) i mbështollën me terma arabë dhe shumë prej të paditurve, menduan se ato i përkasin Islamit.

“Ata nuk e përfaqësojnë Islamin në asgjë, ata ishin filozofë sufinj, besonin në idenë e gnozës, dhe shkollën e tyre e veshën me një rrobë joislame. Prej tyre pati që e konsideruan Aliun dhe fëmijët e tij, si shembullin më të lartë të jetës sublime njerëzore, jetë e cila ka nevojë për meditim të brendshëm vetjak. Prej tyre kishte të atillë që u përpoqën t’i vishnin shkollës së tyre petka Kuranore, duke dashur me këtë, të ruanin vetëm jetën e tyre, nëse do të nxirrnin në shesh idetë e tyre. Prej tyre kishte që u përpoqën të mbërrinin në thelbin e ekzistencës, nëpërmjet një vështrimi të përgjithshëm e gjithëpërfshirës filozofik. Prej tyre kishte që kërkuan të gjenin te Krijuesi pamjen e krijesës, apo të eliminonin dallimet që ndajnë në mes hyjnores dhe natyrores njerëzore, apo të gjenin në origjinë të ekzistencës dy elementët bazë kundërshtues, të mirën dhe të keqen, dhe se si njeriu të shpëtojë nga esenca e së keqes.”[106]

Mes sufinjve janë njohur edhe një grup, që janë quajtur si ibahije (imoralë), thuhet se prej tyre ishte edhe Ibn Khafif el-Bagdadi, shehu i sufinjve të Shirazit. Ibahijet i lejonin haramet, ndërsa obligimet fetare të Sheriatit sipas tyre, ishin për njerëzit e thjeshtë, sepse ato kanë si qëllim t’i vënë nën kontroll ata, ndërsa përsosmëria qëndron te zhdukja e xhelozisë dhe kënaqësia me poshtërsinë në familje (p.sh. te gruaja, vajza).[107]

Ndjekësit e kësaj rryme që braktis detyrimet, pretendimin e tyre e bazojnë mbi dhënien përparësi të dheukut (shijes), ndaj Sheriatit. Ata e ndanë fenë në Sheriat dhe Hakikat, veprimtaria më e shumtë e tyre ishte braktisja e dijes fetare. Kundra tyre u ngritën imamët e sufinjve dhe shehlerët e adhuruesve.

Ibn Tejmije thotë:

“Shkaku që ata e quajnë Sheriatin dije, është se ata janë njerëz që kanë vullnet dhe qëllim, vepra dhe gjendje, dhe kjo, për të veçantët mes tyre. Ka mes tyre ndonjë që mund të veprojnë pa dije sheriatike, por duke u nisur nga ajo që percepton dhe ndjen si vullnet të brendshëm të zemrës së tij, edhe pse një vepër e tillë nuk është e legjitimuar dhe urdhëruar (nga Sheriati). Shumë prej tyre sprovohen shpesh me të tilla gjëra, ku i japin përparësi dheukut (shijes) dhe uexhdit (ndjenjës), para asaj që kërkon dija e Sheriatit. E ai që vepron në bazë të shijes, nuk ka dije për fenë dhe s’ka dyshim, që kjo është pasim i tekave, mos udhëzim nga Allahu, dhe është e njëjtë me kritikën që Allahu u ka bërë të krishterëve, me të cilët të devijuarit mes sufinjve dhe adhuruesve ngjasojnë në shumë pika.”[108]

Etapa e pestë: kristalizimi i tarikateve sufiste dhe sufizmit filozofik

Në shekullin e pestë të hixhretit e më pas, u përhapën khauanikët,[109] rubutët[110] dhe zavijet. Teufik et-Tauil arrin në konkluzionin se tarikatet u shfaqën pas përhapjes së khauanikëve dhe rubutëve.[111]

Personazhet më të spikatur të kësaj periudhe janë AbdulKadir Xhilani (v. 561 h.), të cilit i atribuohet edhe tarikati Kadiri. Kësaj periudhe i përkasin edhe Ahmed Ebul Hasen er-Rifai, nga fisi Beni Rifa, të cilit i atribuohet edhe tarikati Rifai (shqip: rufai). Më pas, u shfaq tarikati Shadhili, themeluesi i të cilit quhej Ebul Hasen Ali esh-Shadhili (v. 656 h.), nga një vend i quajtur Shadhile, në Tunizi.[112] Tarikati i tij u përhap në Egjipt, Jemen, Marakesh dhe në perëndim të Algjerisë.

Në këtë etapë shfaqet edhe Ahmed el-Bedevi (v. 675 h.),[113] Ibrahim ed-Deuseki (v. 676 h.)[114], të cilit i atribuohet edhe tarikati Deuseki, tarikat ky që bazohet te largimi nga nevojat dhe tekat vetjake dhe fton në dashuri mes njerëzve dhe dorëzim absolut të muridit, para shehut dhe mos hyrje në halvet (vetmi), vetëm se në prezencë të shehut.

Disa studiues janë të mendimit se shumica e tarikateve e lidhin veten me një prej katër evlijave të mëdhenj: AbdulKadir Xhilani, Ahmed Rrifai, Ahmed Bedevi dhe Ibrahim Deuseki. Çdonjëri prej tyre ka një tarikat të veçantë, më pas, tarikatet u shtuan me shtimin e numrit të atyre që trashëguan këto tarikate, direkt ose me ndërmjetës, ku u shtuan edhe degët, saqë tarikati Ahmedi, arriti deri në gjashtëmbëdhjetë degë.[115]

Shfaqja e tarikateve sufiste u shoqërua me fenomenin e të folurit për mrekullitë (keramate) dhe veprat e jashtëzakonshme. Shumë prej ndodhive që tregohen për shehlerët, janë veçse përralla dhe asgjë më shumë, disa burojnë nga ndjekësit dhe muridinët që iu vinin qark. Ata e bënin këtë për të përfituar pozitë mes njerëzve, duke u treguar atyre se vetë ishin njerëz që kishin qëndruar pranë evlijave, që bënin mrekulli.

Ashtu siç u përhapën bidatet dhe devijimet doktrinare në çështjet e dogmës, siç u bënë tejkalime në çështjet e fikhut, ashtu edhe mes tarikateve sufiste u shpikën rituale fetare, kremtime dhe festa e simbole religjioze në veshje dhe ndërtesa, si dhe u sajuan dhikre të veçanta për çdo sheh tarikati më vete. Duket se sufizmi në këtë shekull, u përfshi nga shumë elementë të huaj, të futur mes tij, aq sa sufinjtë dukeshin si asketë, dukeshin si thellësisht të ndjeshëm, që vajtonin kur këndonin e vallëzonin e humbitnin ndjenjat, por linin pas shpine dijen. Ebu Hamid Gazali duke treguar këtë rrugë thotë:

“Dije se sufinjtë priren drejt përshpirtjes hyjnore dhe lënë pas arsimin, ndaj dhe nuk mësojnë dhe nuk kujdesen të marrin dije. Ata nuk studiojnë atë që kanë shkruar dijetarët, por thonë: tarikat do të thotë t’i japësh përparësi përpjekjeve për të fshirë veset e shëmtuara, (tarikati) është ndërprerje e të gjitha lidhjeve dhe është përkushtim vetëm ndaj Allahut të Lartësuar, me gjithë entuziazmin që ke. Kjo arrihet duke u larguar nga preokupimi që kanë familja dhe pasuria, fëmija dhe dija, dhe duke u vetmuar vetëm për vetëm në një zavije (teqe, qoshe) dhe duke u kufizuar vetëm me (namazet) farze dhe sunete të forta, e duke mos u preokupuar me leximin e Kuranit dhe as me meditime vetjake, e as duke shkruar hadithe dhe as diçka tjetër, por vetëm të thotë pandërprerë: “Allah, Allah, Allah”, derisa të arrijë në një gjendje (hal), që as gjuhën mos ta lëvizë, pastaj ta fshijë nga zemra edhe pamjen e fjalës.”[116]

Sufinjtë janë kritikuar për këtë dhe janë akuzuar nga shumë muslimanë dhe dijetarë. Ibn Xheuzi, pasi i kritikon sufinjtë për asketizmin e tepruar, deri në stërmundim të vetes, thotë:

“Dhe kjo, prej së cilës jemi ndaluar, që të pakësojmë (ushqimin) përtej kufirit, për sufinjtë e kohës së sotme, është kthyer në të kundërt. Preokupimi i tyre është zhvendosur tek ushqimi, ndërkohë që për të parët e tyre preokupim ishte uria. Hanë drekë e darkë e ëmbëlsira, dhe të gjitha këto, ose shumicën e tyre, e kanë siguruar me pasuri të pista. Ata kanë lënë pas dore punën për të fituar, i janë larguar adhurimit, janë shtrirë në shtratin e dembelit dhe shumica e tyre nuk kanë preokupim tjetër, veç ngrënies, pirjes dhe argëtimit.”[117]

Shekulli i pestë, ishte dëshmitar i një lloji të ri të sufizmit, aq sa ai arriti të bëhet një fenomen zyrtar në shoqërinë islame dhe e gjitha kjo ndodhi në një kohë kur disa dijetarë sufinj punuan për të rigjallëruar sufizmin e Harith el-Muhasibit dhe të Xhunejdit, dhe për t’iu kundërvënë sufizmit filozofik, që përqafoi idetë e “hulilit” (mishërimit të Zotit), “itihadit” (unifikimit me Zotin) dhe “uahdeul uxhudit” (unitetit të qenies), apo ideve të tjera të ngjashme me to.

Që nga shekulli i gjashtë, hasim një tjetër grup shehlerësh sufinj, që përzien sufizmin e tyre me filozofinë, duke ardhur me teori që nuk janë, as nga njëri krah, as nga tjetri, as sufizëm i kulluar dhe as filozofi e kulluar. Prej këtyre mund të përmendim Suhreuerdin (v. 549 h.), Ibn Arabiun (v. 638 h.), Umer ibn el-Farid (v. 632 h.) dhe AbdulHak ibn Seb’in (v. 669 h.).

Disa studiues i krahasojnë këta sufinj me filozofët muslimanë, dhe njëri prej tyre thotë:

“Ashtu si disa filozofë të Islamit u përpoqën të futnin doktrinat metafizike greke në mendjet e muslimanëve, ashtu gjejmë edhe disa sufinj të Islamit, që sufizmin e tyre e kthyen në një kërkim metafizik, të ndikuar nga çdo filozofi që e rrethonte përqark. Ata morën nga “Vedat” e Indisë, nga filozofia iluminative perse, nga emanacioni platonik dhe u ndikuan nga Aristoteli e Platoni. Më pas, ata gjetën një burim të rëndësishëm në korpusin Hermesian dhe përfunduan në doktrina të ndryshme, ku më e spikatura, ishte doktrina e mishërimit (hulul, inkarnimit) dhe doktrina e unitetit të qenies (uahdetul vuxhud).”[118]

Më pas, shfaqet një grup i ri shehlerësh sufinj, që i hynë procesit të reformimit të metodës sufiste dhe kritikës së asaj, që ishte përhapur mes tarikateve, siç qe lënia e dijes, rrëzimi i obligimeve, apo futja e devijancave filozofike në doktrinat sufiste. Në këtë proces, ata filluan t’i kthejnë ndjekësit e tyre te rruga e sahabëve dhe selefëve të parë. Ebul Kasim es-Sakli es-Sufi[119] thotë:

“Njerëzit më të veçantë në kuptimin e Kuranit, shpjegimin e Sunetit dhe praktikës së Profetit (alejhi salatu ue selam) ishin brezi i parë, pas tyre vjen brezi i dytë, ata ishin njerëzit më të mençur dhe më të ditur pas sahabëve, pastaj vjen brezi i tretë ku shumica e dijetarëve nuk jetonin më, dhe në kë brez u shtuan debatet dhe polemikat.”[120]

Ky autor sufi, kritikon adhuruesit (sufinjtë) e kohës së tij, të cilët mbulonin me asketizëm paaftësinë e tyre për të punuar, përdornin modestinë në veshje dhe fshihnin mendjemadhësinë dhe dëshirën për të qenë në krye. Ai kritikon tubimet e dhikrit dhe i sheh ato si të panevojshme, nëse ato nuk shërbejnë për shtimin e besimit dhe pakësimin e prishjes. Ai thekson rëndësinë e lidhjes, mes dijes dhe praktikës dhe kritikon bashkëkohësit e tij, se janë ambientuar me lajkat dhe hipokrizinë, me padrejtësinë që bëjnë dhe me shpërblimet që marrin për nevojat që iu plotësonin të tjerëve. Ai thotë:

“Nëse dijetarët prishen, kënduesit e Kuranit korruptohen, sulltani derdh gjak të pafajshëm, përhapet ryshfeti në gjykata, njerëzit e rëndomtë krenohen me haramin që fitojnë dhe elitat nuk e ndryshojnë të keqen, atëherë zgjidhja është vetëm arratisja, dhe muridit i mjafton heshtja, e vdekja është dhurata më e mirë për çdo besimtar.”[121]

Ndryshku që mori Umeti, krijoi të çara që shtuan në të, sekte dhe rryma të ndryshme fetare. Prapambetja, deformimi i dijeve, ideve dhe sjelljes, u përhap si grami. Të paktë ishin ata muslimanë, që shpëtuan në këtë epokë, e sidomos, në një kohë kur sufizmi, i cili me këtë pamje të fundit pluskonte në nivel zyrtar, përpiu mbarë opinion publik.

“u shtuan tarikatet e sufinjve në Egjipt, sa emrat e tyre qenë të shumtë. Çdonjëri prej tyre zotëronte kampe të ngritura në fshatra dhe vendbanime, aq sa përhapja qe aq e madhe sa i bëri muridinët dhe ndjekësit e tyre arrogantë. Pushteti i shehlerëve të mëdhenj u shtri aq shumë, saqë ata u ngritën edhe mbi parimet e fesë, traditës dhe rregullave të shtetit.”[122]

Megjithatë, kundër këtyre devijimeve, dolën imamë të ditur të sufinjve, të cilët dëshironin udhëzim dhe mirësi për individët e Umetit islam. Ata u tmerruan nga ajo që bënë të infiltruarit në fenë e Muhamedit (alejhi salatu ue selam) dhe me amanetin që të parët u lanë atyre që do të vinin më pas.

Shembujt e kësaj reforme janë dy shkolla, të dyja të lidhura me pikëpamjet e Xhunejdit: shkolla e parë ndodhej në Nishapur, ndërsa e dyta në Bagdad.

Shkolla e Nishapurit u drejtua nga Ebu Nasr es-Seraxh (v. 378 h.). Kësaj shkolle i përkiste edhe Abdurrahman es-Sulemi (v. 412 h.), autori i librit “Tabakat”, Abdulkerim el-Kushejri (v. 465 h.), si dhe el-Hexhuejri (v. 465 h.).

Kjo shkollë e përqendroi aktivitetin e saj në dy pika:

E para: kodifikimi i trashëgimisë sufiste dhe përpunimi i pikëpamjeve sufiste, sipas modeleve që përcaktonte Sheriati, për t’a larguar sufizmin nga elementët që e shpinin drejt hululit dhe itihadit.

E dyta: nxjerrja në pah e sufizmit sunij, duke e konsideruar atë, si një proces dëlirjeje të unit, që mbështet besimin e teuhidit dhe e purifikon nga mbetjet e hipokrizisë dhe dëshirave vetjake.

Nga frytet e këtij aktiviteti, ngelën ato libra, që vazhdojnë të përbëjnë burimin e parë për sufizmin sunij. Në to koleksionohen thëniet e sufinjve të parë, si dhe të asketëve që jetuan para tyre.

Gazaliu i përkiste këtij drejtimi reformues. Ai punoi për të disiplinuar rrugëtimin e sufizmit dhe për t’a zhveshur atë, nga idetë e “itihadit dhe hululit” dhe “uahdetul uxhudit”, si dhe nga kthetrat e ideve filozofike. Ai demaskoi pretenduesit e sufizmit, ata që kishin humbur rrugën e drejtë dhe sulmoi ata, që pretendonin se ishin çliruar nga detyrimet fetare, duke thënë:

“Shumica e sufinjve të kësaj kohe, duke qenë se janë bosh nga brenda nga idetë proverbiale dhe veprat e imëta, nuk arrijnë të ndjejnë afërsinë me Zotin, as dhe nga përmendja e Tij në vetmi. Janë dembelë dhe aspak mjeshtëra, janë njerëz të papunë, dhe iu pëlqen papunësia, iu duket e rëndë puna dhe rruga e të fituarit të jetesës, ndaj dhe i japin përparësi lypjes. Iu pëlqejnë rubutet e ndërtuara për ta, ku u vihen në dispozicion edhe shërbëtorë të rregullt për t’iu shërbyer. Ata tallen me arsyen dhe devocionin e tyre, sepse me këtë shërbim, ata kanë si qëllimin vetëm se hipokrizinë dhe shtirjen. Duke u justifikuar me pasuesit e shumtë që kanë, ata kërkojnë t’iu përhapet fama dhe të përfitojnë pasuri duke kërkuar. Këta njerëz nuk kishin autoritet nëpër khanikate, ata nuk edukonin muridë në mënyrë të dobishme dhe as që kishin forcë t’i kufizonin ata. Ata veshën rroba me arna dhe khanikatet i shndërruan në parqe rehatie. Ndonjëherë qëllon të kenë dëgjuar ndonjë fjalë “të bukur”, nga ata që thonë pallavra (tamat) dhe vetja iu duket se ngjajnë me ata njerëz (sufinjtë) në veshjen e tyre, në udhëtime (sijaha), në fjalë dhe shprehje, në etikën e dukshme të jetës së tyre, ata mendojnë mirë për veten dhe iu duket se janë duke bërë mirë.”[123]

Kjo lëvizje reformuese e pakësoi peshën e filozofisë, shkuli kthetrat që i ishin ngulur doktrinës islame dhe kulloi një pjesë të lëtyrës, që kishte zënë sufizmin.

“Përqafimi që i bëri Gazaliu sufizmit, ishte një triumf i bujshëm për sufinjtë. Pas tij, sunijtë filluan ta pranonin sufizmin, aq sa doktrinat e sufinjve për një farë kohe, dominuan mbi parimet e fesë. Dijetarët e fesë dhe Sheriatit islam, ishin ata që zyrtarisht kishin pozitën më të lartë në dijen e fesë dhe Sheriatit, por në terren hapësira e mendimit fetar, iu dorëzua shehlerëve të tarikateve dhe evlijave të mirë të Zotit.”[124]

Etapa e gjashtë: etapa e shfaqjes së mexhdhubinëve (të dalldisurve)

Në shekullin e nëntë dhe të dhjetë të hixhretit, shfaqen mexhdhubinët, të cilët janë në kategori të ndryshme:

Njerëz që shtireshin si të tillë, duke fshehur qëllime të caktuara fetare ose politike, për të shpëtuar nga përndjekjet e pushtetarëve, policisë dhe gjykatave. Shumica e kësaj kategorie u shfaqën në Egjipt.
Njerëz, të cilët ishin të sëmurë mendor e nervor të përhershëm dhe në jetonin në një gjendje depresion të vazhdueshëm. Kjo kategori ishte shqetësuese për njerëzit (ishin të rrezikshëm).
Njerëz që kishin përjetuar kriza psikike të përkohshme, të cilët kur binin në gjendje të tillë, pasi kishin humbur vetëdijen, bënin veprime të çmendura.

Në historinë islame, njerëz të tillë nuk ishin të paktë, si p.sh.: Ebul Hajër el-Kelijbani (v. 910 h.). U quajt kështu (kelijbani, që ka lidhje me qenin), sepse i urdhëronte njerëzit të blinin mish dhe të ushqenin me të, qentë, dhe kështu bënte edhe vetë.

Ahmed el-Mexhdhub (v. 920 h.) shkonte te dyqanxhinjtë dhe iu klithte duke iu thënë: “O pasuria ime dhe pasuria e sulltanit!” Nuk pushonte, derisa t’i jepnin të holla dhe ushqim.[125]

Një tjetër mexhdhub, ishte edhe Muhamed ibn Ebu Bekr el-Magribi, et-Tarabulsi (v. 1201 h.), njeriu i ahualëve (gjendjeve shpirtërore) që i pëlqente të pinte. Nga pas i binin gratë e qytetit (për tu tallur).[126]

Berekat Shejh es-Salih, mexhdhub egjiptian, i pëlqente të qëndronte në el-Ekhlije dhe të konsumonte hashash.[127]

Shumë prej tyre ishin devijantë seksualë dhe të pamoralshëm, madje gungaçë e të shëmtuar, kishin sjellje të keqe dhe aspak dinjitarë. Kryenin mëkate ashiqare dhe pretendonin madje, se ato ishin akte adhurimi! Prof. Eduart Leen e përshkruan këtë gjendje dhe shpjegon edhe shkakun, sipas asaj që mendonin njerëzit për ta. Ai thotë:

“I marri apo i çmenduri, sipas mendësisë së shumicës së njerëzve, është një njeri, që intelektin e tij e ka në qiell dhe trupi i tij i rëndë, gjendet në tokë. Ai është i dashuri i Zotit, çfarëdo shëmtirash që të bëjë, kjo nuk ia dëmton atij imazhin mes njerëzve. Ai është produkt i zhveshjes së intelektit dhe zhytjes së fuqive të tij në adhurimin e Zotit, edhe pse kjo i shkakton paaftësi të ndryshme në kontrollin i ndjenjave. Të çmendurit, të cilët janë të rrezikshëm për shoqërinë, ruhen të mbyllur, ndërsa ata, të cilët nuk janë të dëmshëm, te njerëzit shihen si evlija të Zotit. Pjesa dërrmuese e evlijave që njihen në Egjipt, janë njerëz të çmendur, të shkalluar apo mashtrues, disa prej tyre bredhin lakuriq nëpër rrugë dhe respektohen e nderohen në maksimum nga njerëzit, deri edhe gratë nuk e shmangin kontaktin me ta.”[128]

Në fund të shekullit të nëntë dhe në fillim të shekullit të dhjetë hixhri, nën ndikimin e politikës, gjendjes sociale dhe ekonomike, disiplinën e sufizmit e pllakosi rrënimi dhe kalbëzimi.

“Në të, futeshin njerëzit e rëndomtë, radikalë dhe kopilë. Në mesin e elitës së tyre, u shfaqën injorantët dhe analfabetët, aq sa edhe Sha’rani, kolos i kohës së tij, ishte nxënës i shtatëdhjetë shehlerëve, ku asnjëri prej tyre nuk njihte gramatikën e gjuhës arabe, madje disa prej tyre ishin analfabetë, nuk dinin as të shkruanin dhe as të lexonin. Ata nuk nënvlerësuan vetëm dijet e përhapura të kohës së tyre, por një pjesë lanë pas dore edhe elementin më të dukshëm të sufizmit, që është asketizmi, dhe u zhytën në kënaqësinë e kësaj bote, duke konkurruar se kush të fitonte më shumë prej saj, braktisën kryerjen e obligimeve fetare, lanë pas shpine urdhëresat e fesë dhe u ngritën kundër ndalesave më të qarta, në sy të njerëzve.”[129]

Pas tyre, erdhën njerëz që merreshin me magji, thoshin shatahat, ishin sharlatanë dhe mashtrues, në veçanti, këta u shtuan në periudhën osmane. Të parët e sufinjve dhe imamët e tyre të fesë dhe të dijes, ishin brez i punës së mundimshme, pas tyre, erdhi brezi i artë, e më pas, erdhi brezi i drunjtë, pasardhës që harruan namazin dhe iu shkuan pas tekave, parapëlqyen kënaqësinë e kësaj bote dhe thonë, se ne na fal Zoti!

Sufizmi nisi si asketizëm dhe frikë ndaj Zotit, në periudhën kur dija e fikhut u përhap si disiplinë më shumë teorike, sesa praktike. Sufizmi u bë elementi dallues i adhuruesve nga njerëzit e teorisë. Pas kësaj, lulëzoi epoka e kelamit, dhe sufizmi u bë alternativa e kundërt në epistemologjinë e njohjes dhe ndarës në mes dijes teoriko-logjike dhe dijes së vështrimit me anë të zemrës. Më pas, sufizmi, me ngritjen e shtetit Ubejdi (Fatimi), Ismaili, Batini, u prek nga sëmundja e batinizmit dhe në të, depërtoi filozofia dhe kelami, për t’a gjetur më pas veten, të mundur nga të çmendurit, analfabetët dhe të dalldisurit, aq sa sufizmi u bë simbol i prapambetjes dhe emri sufi, etiketonte shehun naiv dhe analfabet.

Nga kjo vëmë re se Sufizmi:

“nisi si asketizëm, më pas si misticizëm dhe përfundoi në filozofi ose në mënyrë më precize: sufizmi në etapën e tij të parë, përfytyrimet dhe të vërtetat e tij, i merrte nga Kurani dhe Suneti, më pas, kaloi në etapën e sufizmit (misticizmit) . Nëse etapa e parë ishte etapë praktike, e dyta ishte etapë teorie dhe praktike. Sufinjtë folën për shijet (dheuk), ndjenjat (meuaxhid), mendimet e zemrës (hatirat) dhe stadet e rrugëtimit sufi. Ata, këtu filluan të përcaktonin shpjegime fetare, për konceptet e fesë, përkundrejt atyre që jepnin fukahatë dhe kelamistët për të.

Qe ky rrugëtimi i sufizmit, ai për Ehli Sunetin u shndërrua në etikë, ndërsa për të disa të tjerë në një filozofi, ku u përzien dijet e Greqisë dhe urtësitë lindore të antikitetit, me Vedën dhe jogën hinduste dhe mbarë trashëgiminë indiane, e gjitha kjo, e pleksur me një filozofi, në dukje islame, por në thellësi, aspak e tillë.”[130]

Orientalisti George Sarton, është i mendimit se Islami duket më i mirë në modelin e trashëguar nga të parët (selefët), në modelin e atyre që ftojnë te kthimi në Islamin e pastër siç ai ishte në fillim. Tek ai Islam i dëlirë nga supersticionet, të cilat erdhën nën ndikimin e tarikateve sufiste të mëvonshme, duke ia errësuar pamjen e kulluar, ku misticizmi zuri vendin metafizikës, koha e artë e të cilit, kulmoi me pikëpamjet e Gazaliut, dhe më pas u zhyt në mite dhe sharlatanizëm, që pushtuan mendjet dhe zemrat e muslimanëve. Sarton i krahason këto mite me mitet katolike dhe bizantine, duke i konsideruar ato, shkak për prapambetjen e muslimanëve dhe errësimin e Islamit të pastër, Islamin e të parëve (selefëve).[131]

Burimi: http://www.alukah.net/sharia/0/38146/#ixzz4J0wysZrG

Përktheu: Justinian Topulli

[1] Shih p.sh. S.Uludag, Struktura e Mendimit Islam, fq.20, Botim Logos-A, Shkup 2009.

[2] Fukaha, shumësi i fjalës fakih, dijetar islam që merret me studimin e fikhut islam, pra, të së drejtës juridike islame. (shën. përkth)

[3] Rabias i atribuohet se ishte e para që ngriti pretendimin se Allahu adhurohet vetëm për hir të dashurisë për Të dhe jo edhe për shkak të frikës nga ndëshkimi dhe shpresës për shpërblimin e Tij, ai që bënte këtë sipas saj ishte thjesht një punëtor me mëditje… si dhe mjaft shprehje dhe fjalë të tjera, të cilat bien ndesh me parimet e adhurimit në Islam. Dhehebiu përcjell nga Imam Ebu Daudi (v.204 h.) në “Mizan el-itidal” (2/62) se ai e konsideronte atë zindike (heretike), ndërkohë vetë Dhehebiu (v.748 h.) në “Sijer alamu Nubela”(7/273) është i mendimit se qëndrimet joislame që përcillen prej saj, nuk janë të vërteta. (shën. përkth).

[4] Prindërit e tij ishin të krishterë, më pas hynë në Islam. Thuhet se që në vegjëli ai refuzonte trinitetin, ishte asket dhe adhurues i njohur i kohës, jetoi dhe vdiq në Bagdad në vitin 200 h, por thuhet se mund të ketë vdekur në 201 h apo në 204 h. “Uefajat el-Ajan” 5/231. (shën. përkth)

[5] Daja dhe mësuesi i Xhunejdit. El-ilam; ez-Zerkeli 3/82. (shën. përkth)

[6] Tearuf ala medheheb ehl teseuf; Ebu Bekr el-Kelamadhi, Bot. 1993 Bejrut, fq.21-26.

[7] AbdulUahid ibn Zejd, ishte shejhu i sufinjve dhe predikuesi i tyre, arriti Hasan Basriun dhe të tjerë. Buhariu thotë për të: “E braktisën (transmetimin e tij).”, Nesai thotë: “Nuk i merret hadithi.”, El-Xhuzexhani thotë: “Kishte drejtim të keq dhe nuk ishte prej njerëzve të sinqertë.” Shih “Sijer alam en-nubela” të Dhehebiut, bot. Fond. Risale, Bejrut, nën mbikëqyrjen e Shuajb Arnautit, v.7, fq.178-180. “Mizan el-itidal fi nekd er-rixhal” e Dhehebiut gjithashtu, botim Darul Marife, Bejrut, v.2, fq.372-376.

[8] Mexhmu el-Fetaua, Ibn Tejmije, Bot. Ubejkan, Rijad, 1997, v.11, fq.6.

[9] Po aty, v.11, fq.7.

[10] Ebu el-Berkat el-Xhami (v.889 h./1492 e.s.) në librin e tij “Nefehat el-Uns” tregon se Ebu Hashimi ishte i pari që ndërtoi një khanakah (teqe) për sufinjtë në Sham, në Remle. Për këtë, ai tregon një ngjarje në mes Ebu Hashimit dhe mbretit të Remles, i cili ishte çifut dhe ishte ai, që ia ndërtoi këtë vend atij, pas përshtypjes që i bëri komunikimi që Ebu Hashimi kishte me të panjohurit. (fq.67) Hatib el-Bagdadi në “Tarih el-Bagdad” nr.7709, v.14, fq.398, e quan Ebu Hashimin ez-Zahid, po kështu, edhe Ibn Xheuzi në “el-Muntedhem fi tarih” nr.839, v.8, fq.186. Dr. Kamil Mustafa esh-Sheibi në librin e tij “Lidhja ndërmjet Sufizmit dhe Shiizmit” fq.290, është i mendimit se Ebu Hashimi është shfaqur si shiit në Kufe dhe ndryshe në Sham, ndërkohë është përcjellë nga el-Haxh Masum (Taraik el-Hakiak, fq.101), se Ebu Hashimi mbronte idenë e hululit dhe itihadit, si të krishterët, por jo për Isain, por për veten e tij. (shën.përkth.)

[11] Ebxhed el-ulum; Sidik el-Kanuxhi, bot Bejrut 1978, v.2. Fq.154.

[12] El-Bejan ue tebjin, Ebu Uthman el-Xhahidh, Bejrut 1968, fq.192.

[13] Lois Masinion

[14] Tabiinë, gjuhësisht do të thotë pasues, në terminologjinë islame, kështu emërtohen nxënësit e shokëve të Profetit. (shën.përkth.)

[15] Raj, në gjuhën arabe do të thotë opinion, mendim, ndërsa në terminologjinë islame, përdoret për të përshkruar lëvrimin e fikhut islam, nëpërmjet opinionit subjektiv (kijasit, analogjisë), duke i dhënë rëndësi të veçantë atij, pas Kuranit dhe Hadithit. Shkolla më e njohur e rajit, është ajo e Imam Ebu Hanifes (v.150h.) (shën. përkth.)

[16] Ilmul Kelam, dija e kelamit, ose ndryshe teologjia spekulative dhe dogmatike islame, ose apologjetika islame, dije që merret me shqyrtimin e doktrinës islame, ndryshe njihet edhe me termin akide. Kelami mund të përkufizohet si metodë specifike dialektike islame e mbështetur në filozofinë heleniste, që ka të bëjë me shqyrtimin dhe argumentimin e doktrinës islame. Më së shumti, ky term përdoret për trajtimin e doktrinës, sipas metodës së shkollave të kelamit, Mutezilite, Esharite, Maturidite, ku shpjegimi i doktrinës dominohet nga argumentet racionale, në dallim nga muhadithinët, që përparësi i jepnin ajeteve dhe haditheve. Shih, Fjalor i Terminologjisë Fetare; A. Ekrem Murtezai, Prishtinë 2007, fq.20; et-Tarifat, el-Xhurxhani, fq.266, bot. Bejrut 2003, si dhe Ilm al-kalam, Brill: The Encyclopaedia of Islam, Cd. 2003. (shën.përkth.)

[17] Kreu i mutezilive të kohës së tij, asket dhe adhurues i njohur, u braktis nga muhadithinët për shkak të doktrinës së tij në çështjen e kaderit. Shih Sejr alam en-Nubela; 6/106. (shën. përkth.)

[18] Kreu dhe themeluesi i mutezilive, ish-nxënës i Hasan Basriut, u përzu nga ky i fundit, kur tha se muslimani mëkatar, nuk është as musliman, as qafir. Veprimi i largimit të tij (itizal) nga Hasani, është edhe shkaku i emërtimit të shkollës të tij, me këtë emër. Shih Sejr alam en-Nubela; 5/464. (shën. përkth.)

[19] Kaderije, quheshin ata që mendonin se njeriu i krijon vetë veprat e tij dhe se gjynahet nuk ndodhin me caktimin e Zotit, në dallim nga ajo, që beson shumica e muslimanëve që i përkasin drejtimit Ehli Suneh. et-Tarifat; el-Xhurxhani, fq.253, bot. Bejrut 2003 (shën.përkth.)

[20] Sema-ja, sipas orientalistit R. Sellheim, paraqet një kuptim të veçantë në sufizëm, ku në përgjithësi, simbolizon dëgjimin e muzikës, në kuptimin e saj të veçantë, pra një traditë sufiste e koncertit shpirtëror, në një formë pak a shumë të ritualizuar. Sema-ja konsiderohet si “ushqim i shpirtit”, me fjalë të tjera, një praktikë e devocionit, e cila sipas autorëve sufinj, mund të sjellë zhvendosje të forta emocionale (tauaxhud), gjendje hiri (ahual), ekstazë apo ekstazi (uexhd) dhe madje edhe “shpallje”. Këto manifestime janë të shoqëruara shpesh me lëvizje, tundje fizike apo valle, të cilat janë në forma të ndryshe, individuale ose kolektive. Sema-ja, nuk dihet të jetë shfaqur deri në mes të shekullit 3-të / IX, midis sufinjve të Bagdadit, por ndërkohë, lidhja e muzikës me ritet apo praktikat ekstazike, ka ekzistuar edhe para Islamit, te ithtarët e Librit. (me shkurtime nga Brill: The Encyclopaedia of Islam, Cd. 2003.) Sipas H. Kamil Yilmaz, sufinjtë e parë në tubimet e tyre, pas leximit të Kuranit, kanë dëgjuar nga persona me zë të bukur, pjesë proze dhe poezie, që kanë të bëjnë me dashurinë ndaj Allahut dhe Pejgamberit. Këto pjesë të kompozuara ndikonin te pjesëmarrësit dhe ata kalonin në ekstazë. Lëvizjet dhe britmat, të cilat shfaqen si rezultat i ekstazës dhe të cilat më vonë janë harmonizuar në sema-në (vallëzim mistik), janë bërë temë polemike në atë kohë… Përcillet se tubimet e para të sema-së i ka aplikuar Serrij es-Sekati, Dhunun el-Misri dhe Xhunejdi… Këta dy të fundit e ndajnë sema-në, përkatësisht dëgjimin e ilahive, në tre kategori: sema-ja e të rëndomtëve, për të cilët është haram, sepse nuk kanë lidhje me harenë hyjnore; për asketët, si persona të përpjekjes është e lejuar, ndërsa sema-ja që gnostikët bëjnë për ringjalljen e zemrës, është vepër e mirë. Ebu Nasr Serraxhi thotë se gnostikët (arifinët) në momentin e sema-së, ballafaqohen me mijëra pasqyrime të Allahut xh.sh…Suhreveridi thotë se sema-ja duhet të dëgjohet me zemër të gjallë dhe me ego të vdekur. Ai që e ka zemrën e vdekur dhe egon e gjallë, nuk mund ta bëjë sema-në. Gjatë sema-së dhe dhikrit, përkujtuesi duhet të shkrihet në Atë që përkujton. Përkujtuesi, i cili shkrihet në të Përkujtuarin, e ndien shijen kuptimore… Të gjithë librat klasikë të tesavufit kanë kapituj të posaçëm, në të cilët është diskutuar për sema-në. Sufinjtë dhe qarqet e tesavufit, me përjashtim të disa shejhëve Halidinj të periudhës së fundit, e kanë lejuar sema-në…Teqetë janë ndërtuar jashtë xhamive, me qëllim që instrumentet muzikore të përdoruara gjatë dhikrit, të mos hyjnë në xhami. (shih: Hyrje në Tesavvuf, Tetovë 2002, përkthim Metin Izeti, fq.155-156.) Për një shpjegim më të detajuar rreth sema-së, shih në arabisht Enciklopedia e Termave të Sufizmit Islam; Dr. Refik el-Axhem, bot. Bejrut 1999, fq. 477-482. (shën.përkth.)

[21] Hal, shumësi ahual, në arabisht do të thotë gjendje. Sipas orientalistit L. Gardet, hal-i është një term që mund të përkthehet shkurtimisht si “gjendje shpirtërore”. Dhunun el-Misri (v. 245/859) përshkruan dallimin, që do të bëhet klasik, mes ahualëve “gjendjeve” dhe mekamateve “stacioneve”. Në mistikë, hal-i tregon aktualizimin e një “takimi” hyjnor (uexhd), pikën e ekuilibrit të shpirtit, në gjendjen e pranimit të këtij takimi. Me pak fjalë, ahual mund të përkufizohen si modalitetet e aktivizimit të realiteteve esencialisht “të menjëhershme” dhe trans-kohore, të cilat kapin “gjendjen” e subjektit, në aktin e “takimit” nga një “favor” i brendshëm (feidh), të marrë nga Zoti. (me shkurtime nga Brill: The Encyclopaedia of Islam, Cd. 2003.) Sipas shpjegimit të Metin Izetit në “Kllapia e Tesavufit” (fq.49), hal-i është mirësi e Allahut dhe shpërblim për udhëtarin shpirtëror nga ana e Tij. Hal-i nuk përfitohet me përpjekje dhe mund, por është kuptim, i cili mbillet në zemër. Momentet e hal-it nuk janë të përhershme, por janë kalimtare. Ato janë momente, të cilat sufiu i përjeton në trajtë gëzimi ose dëshpërimi, relaksimi ose shtrëngimi, frike ose emocioni. Për Dr. Selçuk Eraydin, hal-i është vendosja e cilësive të bukura në personin që e ka kryer rrugën shpirtërore. Paraqitja e gjendjes shpirtërore (hal-i) nuk është në duart e individit…Gjendjet janë rezultate të veprave. Gjendja e posaçme shfaqet pas veprës së sinqertë…Gjendja është dhunti hyjnore, që i është dhuruar njeriut… Gjendja, pasi nuk është disiplinë ekzoterike, vetëm mund të ndiqet dhe nuk mund të shkruhet. (shih Tesavvufi dhe Tarikatet; Tiranë 2011, fq. 193-194.) (shën.përkth)

[22] Mexhmu el-Fetaua, Ibn Tejmije, v.10, fq.358.

[23] Shumësi i fjalës fakir, në arabisht do të thotë i varfër, nevojtar. Në terminologjinë sufiste, njeriu që preferon dhe praktikon varfërinë materiale, thjeshtësinë e jetesës, asketizmin etj. për hir të dashurisë së tij shpirtërore për Allahun. Fakiri synon të heqë vetveten, të mbetet pa vetvete, në mënyrë që t’i afrohet Allahut ose diçka që është arritje më e madhe, të shkrihet në Allahun! Fakiri akoma nuk është sufi, por qëndron fare afër sufiut. “Sufiu është qenie, të cilën Zoti e ka zgjedhur për ta bërë objekt të dashurisë së Tij. Kurse fakiri e ka zgjedhur vetveten, me qëllim që ta dashurojë Zotin dhe t’i afrohet Atij. (shih Fjalor i Terminologjisë Fetare; A. Ekrem Murtezai, Prishtinë 2007, fq.123) Sipas H. Kalim Yilmaz fakiri në tesavvuf paraqet pranimin e robit, se ai nuk posedon qenësi dhe se çdo gjë i takon Allahut…fakiri ka kuptimin edhe të dervishit. Fakiri duhet të kuptohet në dy mënyra: a) skamje e dukshme, varfëri materiale, b) skamje kuptimore, zhveshja e njeriut prej cilësive njerëzore dhe asgjë të mos e shohë si të vetën. (shih Hyrje në Tesavvuf; Kamil Yilmaz, Tetovë 2002, fq.147, 148.) Dr. Selçuk Eraydin sqaron se fakiri “është liruar prej cilësive njerëzore, duke u shkrirë në lartësinë hyjnore” (shih Tesavvufi dhe Tarikatet; Tiranë 2011, fq. 187-191.) (shën.përkth.)

[24] Vajtues nga frika e Zotit, ose nga trishtimi dhe pendesa për shkak të martirizimit të Husejnit. (shën.përkth.)

[25] Ata që janë dhënë pas dashurisë hyjnore, të Zotit. (shën. përkth.)

[26] Khatir, shumësi kahtirat, ose khauatir, në arabisht do të thotë mendime që vijnë pa sforco. Sipas H. Kamil Yilmaz është zë, i cili dëgjohet në brendësinë e njeriut. Ky zë mund të vijë nga Zoti, engjëjt, por mund të vijë edhe prej epshit dhe shejtanit. Ai që vjen nga ky i fundit, quhet vesvese. (shih Hyrje në Tesavvuf, fq.188) (shën.përkth.)

[27] Disa specialistë të fushës kanë mendim ndryshe nga Ibn Xheuzi, rreth emërtimit.

[28] Telbis Iblis; Abdurrhaman Ibn Xheuzi, Rijad 2002, fq.918.

[29] El-Mukadime; Abdurrahman ibn Khaldun, Bejrut 1992, fq.517.

[30] Dr. Selçuk Eraydin dhe të tjerë thonë se kjo nuk është e saktë, sepse Xhunejdi ka vdekur së paku njëmbëdhjetë vjet para kësaj ndodhie. (Tesavvufi dhe Tarikatet, fq.265.) (shën.përkth.)

[31] Es-Sulemi thotë: Shehlerët nuk janë të një mendjeje për të, shumica e kanë refuzuar dhe e kanë mohuar dhe nuk kanë pranuar t’i japin atij rol në sufizëm.” Tabakat Sufije; es-Sulemi, Bot. Sherbasi 1998, fq.102.

[32] Mexhmu el-Fetaua; Ibn Tejmije, v.11, 16-17.

[33] Ebu Hafs Amr ibn Selemeh, thuhet se e kishte emrin Ibn Selim, por i pari është më i saktë, ai ishte nga fshati “Kurdabadhi”, në hyrje të qytetit Nishapur. Është shoqëruar me Ubejdullah ibn Mehdi el-Ebijurdi dhe Ali en-Nasrabadhi …ishte imam dhe njeri i nderuar, vdiq në 270 h., thuhet edhe në 267 h.. Tabakat es-Sufije; es-Sulemi fq.37.

[34] Murid, në gjuhën arabe do të thotë kërkues, dëshirues, ai që ka vullnet, ndërsa sipas terminologjisë sufiste, një njeri i lidhur me një sheh, pra, nxënës. Murid është personi, tek i cili ka vdekur çdo gjë, veç Allahut, e që dëshiron vetëm Atë, i shkrirë në Të dhe i larguar prej të gjitha bukurive dhe stolive të kësaj bote. (shih Tesavvufi dhe Tarikatet; Dr. Selçuk Eraydin, fq.112, 113) Sipas H. Kamil Yilmaz, muridi është personi që dëshirën e vet e ka nënshtruar para dëshirës së Zotit dhe shejhut. Si sinonim i muridit përdoret fjala arabe fakir, ose fjala perse dervish (i varfër). (Hyrje në Tesavvauf; fq.153, 154.) (shën. Përkth.)

[35] Er-Risale el-Kushejrije; el-Kushejri, fq.73.

[36] Tabakat es-Sufije; es-Sulemi fq.38.

[37] Rrobë, mantel, kjo veshje ka edhe emra të tjerë, ajo mund të jetë një copë e vetme, ose me disa copa si rrobë e arnuar. Zakonisht vishet mbi shpatulla e poshtë dhe vishet nga muridi, si simbol i hyrjes në rrugën e tarikatit sufi dhe nën bindjen e një shehu. Thuhet se për herë të parë është përmendur në shekullin e tretë të hixhretit. (Massignon, Lexique) Ndërkohë, është bërë e njohur masivisht, ndërmjet shekullit të pestë dhe të shtatë të hixhretit, sa rrallë mund të gjeje një sufi, pa të. Veshja e saj simbolizon besën që muridi i jep shehut, i cili do të merret me edukimin e tij. Ajo simbolizon lidhjen mes këtyre të dyve dhe bindjen që muridi duhet të tregojë ndaj shehut të tij, duke iu dorëzuar atij dhe opinionit të tij, si dhe duke marrë udhëzime nga ai, për çdo veprim të tij. (Enciklopedia e termave të sufizmit islam; fq.320) Sipas sufinjve, veshja e saj i jep mbarësi atij që e vesh dhe se ky veprim bëhet me frymëzim dhe shenjë nga Zoti, ndaj sipas tyre, askush nuk duhet t’a konsiderojë atë, bidat të shëmtuar! (shih Tefsir Haki 6/184) Sufinjtë, gati të gjithë, pretendojnë se veshjen e hirkas e trashëgojnë me sened deri te Aliu, ku të gjitha senedet takohen tek Hasan Basriu nga Ali ibn Ebi Talib, pa ndërmjetës në mes, ndërkohë që dijetarët e hadithit, nuk njohin asnjë transmetim të Hasanit nga Aliu, edhe pse ai jetoi gati njëzet vjet në kohën e tij. Ibn Xheuzi thotë se senedi që pretendohet për hirkan, është i gjithi gënjeshtër dhe i pamundur. (Telbis Iblis; fq.171) Të njëjtin gjykim jep edhe Ibn Haxheri, i cili thotë se asnjë sened i hirkasë nuk është i saktë dhe asnjë hadith, as i saktë, as hasen dhe as i dobët, nuk përcillet nga Profeti, se ai i ka veshur hirkan, ashtu siç njihet mes sufinjve, ndonjërit prej shokëve të tij dhe as ka urdhëruar ndonjë prej shokëve të tij ta bënte këtë gjë, e gjitha çka përcillet rreth kësaj, është e pavërtetë, madje edhe pretendimi se diçka të tillë e ka bërë Aliu, është një gënjeshtër e trilluar. (Temjjiz et-Tajib minel Khabith” fq.243) Të njëjtin mendim mbrojnë edhe Sekhaui, Dhehebiu, Ibn Salah, Ibn Tejmije etj. (shën. përkth)

[38] Turuk es-Sufije fi Misr; Amir en-Nexhar, Kajro, bot 5, fq.9.

[39] Burckhardt. T: An Introduction Sufi Doctrine. Lhore.1959. p 5, marrë nga “Neshatu el-Felsefetu es-Sufije ue teturuha; Irfan Abdul-Hamid Fetah, Bejrut 1993, fq.45.

[40] Bëhet fjalë për vallëzimin sufi, që shoqëron dhikrin; tarikati melevij e quan “sema”, ai kadiri “devran”, ai rifai “dhikri kijam”, shadhilitë “hadre”, etj. (shih Hyrje në Tesavvuf; H. Kamil Yilmaz, fq.154.) (shën. përkth)

[41] Telbis Iblis; Ibn Xheuzi, fq.161.

[42] Nofkën e kishte Ebu Zijad dhe ishte një adhurues i zellshëm. Ai bashkë me ndjekësit e Abdullah ibn Mesudit kishin dalë nëpër varreza, ku i ishin përkushtuar adhurimit. Ibn Mesudi i ndaloi nga kjo gjë. Ebu Zijadi luftoi në Azerbajxhan në kohën e kalifatit të Uthman ibn Afanit –radijallahu anhu- dhe ra dëshmor atje. Tabaka tel-Kubra; Bejrut 1968, v.6, fq.160.

[43] Siç bëri Ibn Mesudi –Allahu qoftë i kënaqur prej tij.

[44] Ashk, në arabisht ishk, nga e cila vjen dhe fjala ashik, do të thotë kalim i kufirit në dashuri. (Mekajis el-Luga; ajn, shin, gajn) Ibn Faris gjithashtu e komenton ishk-un, si pasionin për gratë. Në anglisht është përkthyer edhe si dashuri përvëluese, sipas Ebu Hilal el-Askeri (v. 395h) dallimi mes fjalës ishk dhe mehabe (dashuri), qëndron në faktin se ishk-u është forcë epshore ndaj atij që duam, nëse është njeri (Muxhem el-Furuk el-Lugauije; fq.358). Në terminologjinë sufiste ajo nënkupton dashurinë hyjnore, dashurinë ndaj Qenies Absolute, Zotit, pra, tejkalim i çdo gjëje, përveç Allahut. Personi, i cili ka arritur dashurinë e vërtetë, do të thotë se është shkrirë në Allahun (fena filah). Sufinjtë thonë se themeli i ashk-ut është dashuria (mehabeh). Mehabeh do të thotë anim i njeriut drejt një gjëje, ndaj së cilës zemra e tij ndjen kënaqësi. Rrethimi i zemrës me njohjen e Allahut, e mundëson lindjen e dashurisë. (Hyrje në Tesavvuf; H. Kamil Yilmaz; fq.173, 174) Sipas Ibn Arabiut, ashk-u është stadi më i lartë i dashurisë (Tesavvufi dhe Tarikatet; fq.211). Ibn Xheuzi, pasi citon Kadiun Ebu Ja’la (v.458 h.) se: ‘Hululijet (ata që besojnë në mishërimin e Zotit te njeriu) janë të mendimit se Allahu dashurohet’, thotë se: ‘Përdorimi i kësaj fjale është injorancë, sepse ishk-u te ata që e njohin gjuhën arabe, thuhet vetëm për atë me të cilin mund të kesh kontakt (seksual) dhe së dyti, për Zotin thuhet që juhib (do) dhe juhab (duhet) dhe nuk thuhet jashek (dashuron) dhe jushek (dashurohet). (Telbis Iblis; fq.153) (shën. përkth.)

[45] Er-Risale el-Kushejrije; el-Kushejri, fq.49.

[46] Sahih el-Buhari 4/7, Sahih Muslim 4/129.

[47] Ibn Tejmije: Jeta, epoka dhe idetë e tij; Muhamed Ebu Zehre, Kajro 1991, fq.197.

[48] Lidhja mes Sufizmit dhe Shiizmit; Kamil Mustafa esh-Shibij, Bejrut, 1982, fq.271.

[49] Kutb në gjuhën arabe do të thotë pol, bosht. Sipas sufizmit, kutb quhet i pari i evlijave dhe i ngjan boshtit të gurit të mullirit, sepse guri i mullirit rrotullohet rreth boshtit, ashtu si gjithësia rrotullohet rreth Kutb-it. Çdo punë dhe çdo vend e ka kutb-in e vet. Kutb-i i vërtetë është kutb-i i kutbëve, sepse ai i ndihmon ata që i kërkojnë ndihmë dhe është emërtuar edhe si Gauth (ndihmëtar). (Tesavvufi dhe Tarikatet; fq.120). Kutb-i përfaqëson qenien më të përsosur njerëzore, al-insan el-kamil, i cili kryeson hierarkinë e shenjtorëve. Sipas el-Kashanit, ai është “vendi i paraqitjes së Zotit në botë, gjatë gjithë kohës.” (Enciklopedia e termave të sufizmit islam; fq.760) (shën. përkth)

[50] Batini në gjuhën arabe do të thotë e brendshme, që ka të bëjë me thelbin dhe me të padukshmen, e kundërta e së dukshmes (dhahir). Ky emërtim është përdorur për ato sekte, të cilat pretendojnë se teksti fetar, Kurani dhe hadithi, kanë anën e tyre të jashtme dhe atë të brendshme kuptimore, e cila është e fshehtë dhe dihet vetëm nga një pjesë, pra, që ka nevojë për një interpretim që e nxjerr nga kuptimi i dukshëm i tij. Si origjinë, mes muslimanëve kjo pikëpamje u përdor nga disa sekte shiite, si ismailinjtë. Disa janë të mendimit se në origjinë, batininjtë ishin mexhusë (zoroastrianë), të cilët për të fshehur doktrinat e tyre, përdorën këtë metodë. Batinizmi është i përzier me filozofi dhe misticizëm dhe sipas shumicës së kelamistëve, siç thotë edhe Abdulkahir el-Bagdadi në ‘Ferk bejnel Firek’: “Qëllimi tyre është predikimi i fesë së mexhusëve.” Ebu Hamid el-Gazali (v. 555 h.) ka shkruar një libër ku demaskon sektet batiniste, të titulluar “Fedaihul Batinije” (Skandalet e Batininjve). Ekrem Myrtezai thotë se tipar tjetër karakteristik i batinizmit, është mohimi i profetësisë së Muhamedit, pastaj relativizimi i të gjitha feve të formuara në bazë të zbulesës, duke përfshirë edhe fenë islame dhe mundësia që këto fe të shartohen në mënyrë të ndërsjellët; sipas batinizmit, dallimi ndërmjet fesë islame në njërën anë dhe feve të tjera (hinduizmi, judaizmi, krishterimi, zoroastrinizmi etj.) në anën tjetër, është si dallimi ndërmjet fesë islame dhe shkollave e rrymave të ndryshme, brenda kësaj feje. Batininjtë verbalisht e pranonin fenë islame, por faktikisht, e përgënjeshtronin atë, në pikat më të rëndësishme të saj. Qëllimi i batinizmit dhe i batininjve ishte destruksioni i brendshëm doktrinar i fesë islame në përgjithësi, dhe i sunizmit në veçanti. (shih Fjalor i Terminologjisë Fetare; fq. 62) (shën. Përkth.)

[51] Eutadët, etkijatë, nuxhebatë, janë terma sufinjsh, me të cilat identifikohen nivelet e hierarkisë së shenjtorëve tek ata, dhe pozitës së tyre në botë. Kështu, eutadët (shtyllat) vijnë pas kutb-it dhe janë katër, ata udhëheqin katër anët e botës! Nuxhebatë (të zgjedhurit), numri i tyre është tetë, sipas disa të tjerëve janë katërmbëdhjetë. Veç këtyre, ka edhe një grup evlijash (shenjtorësh) të quajtur nukaba, që janë dhjetë vetë, e disa thonë se janë treqind. Këta persona, sipas tyre, dinë botën e brendshme të njerëzve. Pas vdekjes së kutb-it, secili prej evlijave të përmendur, ngjitet një gradë dhe vendi i evlijave plotësohet me një evlija tjetër, prej popullatës! (shih. Tesavvufi dhe Tarikatet; Dr. Selçuk Eraydin; fq.121) (shën. Përkth.)

[52] Sufizmi te Persët; Ibrahim ed-Deuseki Sheta, Kajro, fq.23.

[53] Qendrat e mësimit të fesë dhe të edukimit, që përdoren nga shiitët. (shën. Përkth)

[54] Behaudin Hajdar ibn Ali el-Ubejdi, Aleui, nga Amil i Taberstanit, besonte në shiizëm dhe në hakika. Ishte fakih, kelamist, shiit, sufi.

[55] Enciklopedia e Sufinjve; AbdulMunim el-Hafeni, Kajro 1992, fq.9.

[56] Fe apo sekt fetar, që si Profet të vërtetë njeh Gjon Pagëzorin (Jahja). Doktrina e tyre është një sinkretizëm i judaizmit, krishterimit dhe kulteve të Persisë së lashtë. Thelbi i këtij besimi vërtitet rreth dualizmit mbi dritën qiellore, si parim i së mirës dhe asaj që është e shenjtë dhe mbi errësirën, si parim i së keqes; drita është e lidhur me shpirtin, kurse errësira me materien; shpirti do të thotë drita është ajo që do të ngadhënjejë mbi materien, trupin, errësirën; shpirti i njeriut, i cili zanafillën e vet e ka në dritën qiellore, apo kozmike, është “i burgosur” në trupin e njeriut. Pjesëtarët e këtij sekti besojnë se “njohja e jetës” (manda d’hajja) do të ngadhënjejë mbi demonët dhe të këqijat dhe do të arrihet shpëtimi shpirtëror. (Fjalor i Terminologjisë Fetare, Ekrem Myrtezai, fq.285.) (shën.përkth.)

[57] Muhamed ibn Ahmed el-Bejruni el-Khauarizmi, matematikan, historian nga Hauarizmi. Jetoi disa vjet në Indi dhe vdiq në vendlindjen e tij. Lexoi filozofinë greke dhe atë indiane, u bë i famshëm dhe kishte një pozitë të lartë te mbretërit e kohës së tij. Ka shkruar shumë libra cilësorë, nga më të rëndësishmit përmendim: “Gjurmët e mbetura nga shekujt e shkuar”, “Hetimi i ideve indiane, të pranuara ose të refuzuara nga arsyeja”. Shih el-ilam; ez-Zerkeli v.5, fq.314.

[58] Hetim i ideve indiane, të pranuara ose të refuzuara nga arsyeja; Bejruni, Hajdarabad 1958, fq. 24.

[59] Er-Risale; el-Kushejri, fq.126.

[60] Sufizmi te Persët; Ibrahim ed-Deuseki, fq.5.

[61] Sufizmi Islam në Letërsi dhe Etikë; Zeki Mubarek, Bejrut, v. 1. Fq.51.

[62] Historia e Qytetërimit; Will Durant, përkthim në arabisht. Bejrut 1988, v. 13, fq.214.

[63] Sebiizmi, kejsanije, keramije janë sekte shiite që u shfaqën në shekujt e parë të Islamit. (shën. Përkth)

[64] Ibn Tejmije; e Ebu Zehrës, fq.198.

[65] Hamad ibn Seleme nga Basra, myftiu i saj dhe një nga dijetarët e hadithit, dijetar i gramatikës arabe, hafiz, i besueshëm, njeri i amanetit, por kur u moshua, iu dobësua memoria dhe Buhariu nuk përcjell nga hadithet e tij, ndërsa Muslimi përcjell disa prej haditheve që ai i dëgjoi, para se t’i dobësohej memoria. Dhehebiu thotë për të: “Hamadi ishte imam në gjuhën arabe, fakih, elokuent, i ashpër ndaj bitaçinjve, njeri që shkruante.” Ibn Naserudini thoshte: “Ai qe i pari që shkroi libra të kënaqshëm.” Shih el-ilam; ez-Zerkeli v.5. fq.218.

[66] Ferkad ibn Jakub es-Sebkhi, nga Basra, një nga adhuruesit e njohur. Ibn Meini e vlerëson si të besueshëm. Ahmed ibn Hanbel thotë: Nuk është i fortë. Ndërsa Darekutni thotë: i dobët; Tarih el-Islam, Uefejat el-Meshahir el-Alam; Dhehebi, bot 2003, v.3, fq.480.

[67] Sejr Alam en-Nubela; Dhehebi, Bejrut, v. 4. fq. 25.

[68] Sufizmi Islam: Tarikati dhe Personazhe; Fejsal Bedr Auf, Kajro 1983, fq.61.

[69] Lindja e Filozofisë Sufiste dhe Evoluimi i saj; Irfan Abdul Hamid Fetah, fq.40.

[70] Zejd ibn Suhan Ebu Aishe, thuhet se quhej Ebu Sulejman, ose Ebu Muslim, ose Ebu Abdullah el-Abdij, i vëllai i Sa’satu. Ka ardhur mes delegacioneve që vinin te Profeti (alejhi salatu ue selam), banoi në Kufe, shkoi edhe në Medain dhe ishte nga ata që e dërgoi Uthmani në luftë, nga Kufe në Damask. Ka marrë pjesë në “betejën e devesë” në kampin e Aliut, u vra në atë betejë në vitin 36 h. Ibn Sadi thotë: Nga banorët e Kufes, transmeton pak hadithe. Përcillet nga Aliu, se Profeti (alejhi salatu ue selam) ka thënë: “Kush gëzohet të shohë një njeri, ku një gjymtyrë e tij, shkon para tij në Xhenet, le të shohë te Zejd ibn Suhan.” (daif). Iu pre dora e majtë në betejën e Nehauendit, pas kësaj jetoi edhe 20 vjet të tjera. Mori përsipër të ndihmojë disa njerëz nga Basra, që i ishin dhënë adhurimit, dhe nuk kishin tregti dhe as punë dhe iu ndërtoi një shtëpi, ku i vuri të banonin, më pas, la testament te familjarët e tij, që të kujdeseshin për ta, për ushqimin e tyre dhe çfarë iu nevojitej. “el-Uafi bil Uefejat; Salahudin es-Safadi, Bejrut 199, v.16, fq.76.

[71] El-Meuaidh uel Itibar bidhikri el-Hutat uel athar; Tekijudin El-Mikrizi, Kajro 1997, v.3. fq.177

[72] Po aty, v.3, fq.178.

[73] Letërsia në epokën e memlukëve v.1, fq.202, I Mjaftueshmi, për të njohur Sufizmin dhe Sufiun; Kemaludin el-Edfeui, Kuvajt 1988, fq.4.

[74] Enciklopedia e Sufinjve; AbdulMunim el-Hafeni, fq.113.

[75] Lidhja mes Sufizmit dhe Shiizmit; Kamil Mustafa, fq.271. Disa studiues të sufizmit e mohojnë se Ebu Hashim ishte shiit dhe idetë e tij të hululit; shih “Studime rreth Sufizmit Islam: Personazhe dhe Shkolla”; Muhamed Xhelal Sheref, Aleksandri 1991, fq.81-92.

[76] Sufizmi; Masinion dhe Mustafa Abdurrezak, Bejrut 1984, përkthim fq.24.

[77] Xhabir ibn Hajan nga Kufja, v. 200 h., filozof, kimist, njihej si sufi, me origjinë nga Horasani. U lidh me Beramikët dhe ngeli te njëri prej tyre “Xhafer ibn Jahja”, vdiq në Tus. Ka shkruar shumë libra, thuhet se numri i tyre shkon deri në 232 libra, thuhet deri në 500. Shumë prej tyre kanë humbur, disa prej këtyre librave janë përkthyer edhe në latinisht; el-ilam; ez-Zerkeli v.4, fq.259.

[78] El-Fihrest; Ibn Nedim, Bejrut 1978, fq.498.

[79] Sufizmi; Masinion dhe Mustafa Abdurrazik, fq.28.

[80] Dhu Nun Misri: Theuban ibn Ibrahim el-Ikhmimi, Ebu el-Fejadh, një nga asketët dhe adhuruesit e njohur të Egjiptit, ish-skllav me origjinë nga Nuba. Ishte elokuent, kishte urtësi dhe shkruante poezi. Ishte i pari që foli në Egjipt për renditjen e ahualëve (gjendjeve shpirtërore) dhe mekamateve (stadeve shpirtërore). Abdullah ibn AbdulHakim e ka kritikuar, ndërsa kalifi Abasid, Muteuelik e akuzoi për heretizëm, ai u soll para tij, ai e dëgjoi, dhe pastaj e la të lirë. U kthye në Egjipt dhe vdiq në Giza; el-ilam; ez-Zerkeli v.4. fq.255.

[81] Fena, do të thotë në gjuhën arabe zhdukje, fanitje, në sufizëm ka kuptimin e zhdukjes së atyre vetive kalimtare, apo të kësaj bote të njeriut, të cilat, si të tilla, pengojnë përsosjen e tij si qenie shpirtërore; qëllimi i fena-s është afrimi, lidhja dhe shkrirja e njeriut me Zotin, si Një-Gjithë! Ka pikëpamje të ndryshme për fena-n, disa e kufizojnë dhe interpretojnë atë, vetëm te zhdukja e vetive negative njerëzore dhe disa, deri te zhdukja e esencës njerëzore, si uji në det, dhe bërja një me Zotin. (shih Fjalor i Terminologjisë Fetare, fq.126) Ndërsa beka ka kuptimin e vazhdimësisë, qëndrimit, përqendrimit në një gjendje të caktuar. Në sufizëm përdoren të dyja bashkërisht. Ka dy lloje të fena-së (zhdukjes): e jashtme dhe e brendshme. “E jashtmja” është zhdukja e veprave, ndërsa “e brendshmja” zhdukja e cilësive. Sipas Mula Xhamiut në “Nefehat el-Uns” zhdukje në Zotin, do të thotë shkrirje e cilësive njerëzore në ato hyjnore, kurse zhdukje në Pejgamberin, do të thotë shkrirje e cilësive njerëzore në cilësitë e Pejgamberit! Në veçanti, tejkalimi i ekzistencës materiale është emërtuar si “fena”, kurse humbja në ekzistencën e pakufishme si “beka”. (shih Tesavvufi dhe Tarikatet, fq.204.205.) (shën. përkth.)

[82] Shedherat edh-Dheheb fi Ahbar men dhehebe; EbulFelah el-Hanbeli, Bejrut 1979, v.2, fq.191.

[83] Lindja e mendimit filozofik në Islam; Ali Sami en-Neshar, Kajro, v.3, fq.19.

[84] Ibn Xheuzi (v.597 h.) e kritikon idenë e përfshirjes së sahabëve në shtresën e sufinjve, duke kritikuar autorin e “el-Hiljes”(v.430 h.). Ai thotë se në të, ai “ka përmendur brenda kufijve të sufizmit, gjëra të papranueshme dhe të shëmtuara, dhe nuk i ka ardhur turp të përmendë mes radhëve e sufinjve edhe Ebu Bekrin, Umerin, Uthmanin, Aliun dhe zotërinjtë e sahabëve dhe na tregon prej tyre gjëra të habitshme. Në mes tyre ka përmendur edhe Kadiun Shurejh, Hasan Basriun, Sufjan eth-Theurin dhe Ahmed ibn Hanbelin. Të njëtën gjë ka bërë edhe es-Sulemi, ai përmend në “Tabakat es-Sufije”, Fudejlin, Ibrahim ibn Ed’hem, Maruf el-Kerkhi, duke i konsideruar ata si sufinj, sepse ata ishin asketë! Por, sufizmi është një medhheb i njohur shumë më tepër sesa asketizmi, dhe çfarë e tregon këtë, është edhe fakti se asketizmin nuk e ka kritikuar askush, ndërkohë që sufizmin e kanë kritikuar, siç do ta përmendim më pas.” (Telbis Iblis, fq. 148) (shën.përkth).

[85] El-Mukadime; Ibn Khaldun, fq.517.

[86] Sufizmi në Islam; Umer Ferukh, Bejrut 1981, fq.62.

[87] Xhunejd ibn Muhamed el-Bagdadi el-Khazaz, Ebul Kasim, sufi, dijetar feje, lindi, u rrit dhe vdiq në Bagdad. Është i pari që foli për dijen e teuhidit në Bagdad. Ibn Ethiri thotë: “Imami i dynjasë në kohën e tij, dijetarët e kanë konsideruar si shehu i sufizmit, sepse e vuri nën kontroll medhhebin e tij me rregullat e Kuranit dhe Sunetit, sepse vetë ishte i ruajtur nga doktrinat e prishura, e ruajti bazën nga ashpërsia e ekstremistëve dhe nga çdo kritikë e Sheriatit.” Ka lënë vepra të shkruara, disa në temën e Teuhidit, në Adhurim, etj. mes tyre: “Bari i shpirtrave”; “el-ilam”; “ez-zerkeli” v.4.fq.360, “er-Risale el-Kushejrije” fq.78-79. (Shpesh përcillen prej tij fjalë të dyshimta, ndaj ato duhen marrë me rezerva dhe duhet provuar më parë autenticiteti i tyre. shën. përkth)

[88] Medarixh es-Salikin; Ibn Kajim el-Xheuzije; Kajro 2001, v.2, fq.55.

[89] Po aty, v.2, fq.316.

[90] Imam, njohës i Zotit (el-arif), shejhu i sufinjve në vendin e tij, rreth shekullit të katërt hixhri.

[91] El-Akidetu el-Hameuije el-Kubra; Ibn Tejmije; Rijad 1998, fq.44.

[92] Sufizmi Islam: Tarikati dhe Personazhe; Fejsal Budejr Auf, fq.18.

[93] Ebu Uthman Seid el-Hirij en-Nisaburi me origjinë nga Reji, në kohën e tij ishte një prej shejhlerëve. Prej tij u përhap sufizmi në Nishapur; Tabakat es-Sufije; es-Sulemi; fq.54.

[94] Ebu Amr Ismail es-Sulemi, takoi Xhunejdin dhe ishte një nga shehlerët më të mëdhenj të kohës së tij. Ka një tarikat të veçantë…, ka dëgjuar dhe transmetuar hadithe, ishte i besueshëm. Tabakat es-Sufije; es-Sulemi; fq.156.

[95] El-Furkan bejne eulijai er-Rahman ue eulijai esh-shejtan; Ibn Tejmije; Rijad 1982, fq.58.

[96] Er-Risale el-Kushejrije; el-Kushejri, fq.24

[97] Botëkuptimi sufist; Abduhu Galib Isa; Bejrut 1992 fq.14.

[98] Er-Risale el-Kushejrije; el-Kushejri, fq.17-18.

[99] Lindja e Mendimit Filozofik; Sami en-Neshar; v.1, fq.47.

[100] “shprehje në ekstazë”, e përdorur zakonisht për thëniet mistike, që janë shpesh të karakterit abuziv. Rrënja e fjalës “shataha”, ka kuptimin e drejtpërdrejtë të lëvizjes, lëkundjes, apo trazimit, dhe mbart kuptimin ‘e tejmbushur’ ose ‘derdhje’ e shkaktuar nga trazimi; Ebu Nassr al-Sarraxh (v. 378/988) shprehet se shataha-ja është “një shprehje e çuditshme në dukje, që përshkruan një ekstazë që të përmbyt, për shkak të fuqisë së saj.” (Kitub al-Luma, ed. RA Nicholson, London 1914, fq.375). Nga 4 shekullin h. /X e.s, autorë të tillë si el-Sarraxh kanë aplikuar termin (shatahat), mbi të gjitha shprehjet e tilla, si ajo e Ebu Jezid el-Bistamit: “Lavdi qoftë për mua, sa e madhe është madhëria ime!” Mensur Halaxhit: “Unë jam Haku (i Vërteti)!” Midis autorëve sufinj, gjejmë tre lloj përgjigjesh për këto shprehje: 1. Këto shprehje kanë nevojë të shpjegohen ose si keqcitime, ose se ato janë thënë si rezultat i papjekurisë, çmendurisë, ose dehjes (sukr); (2) i konsiderojnë këto fjalë si shprehje autentike të stadeve shpirtërore, të cilat duhet të fshihen nga njerëzit e padenjë për to; (3) i kanë parë ato si shprehje të përvojës së thellë të realiteteve hyjnore. Shumë autorë sufinj e kanë trajtuar shkurtimisht çështjen e shatahateve, duke shprehur një kundërshtim të fortë, në lidhje me pretendimin se ata janë duke blasfemuar ndaj hyjnisë, e përzier kjo, me një admirim për statusin shpirtëror të autorëve të tyre, fjalët e të cilëve shpesh citohen në mënyrë anonime; El-Gazali i takon kryesisht kësaj kategorie. Në mesin e atyre që i marrin këto fjalë seriozisht është Xhunejdi, i cili ka bërë një koment të thënies së Ebu Jezidit, pjesërisht transmetuar nga el-Sarraxh (Luma, 375-408). Për shkak të mungesës së ndonjë përkufizimi të qartë ligjor të blasfemisë në ligjin islam, shatahatet u trajtuan në mënyra të ndryshme nga autoritetet ligjore; disa i konsideruan ato, si jashtë juridiksionit të gjykatës, veçanërisht, kur ato ishin subjekt i interpretimit, ndërsa të tjerët (p.sh. Ibn el-Xheuzi) i ka parë ato si të barasvlershme me herezinë e mishërimit, amoralitetit dhe unifikimit (hulul, ibahije, ittihad), që e meritojnë të dënohen plotësisht. (Shih Brill: The Encyclopaedia of Islam, Cd. 2003.) Ndërsa sipas autorit të Enciklopedisë së Termave të Sufizmit Islam, i cili i referohet Bestamiut, shatahat-i është një shprehje që (sufiu) e ndjen në vetvete, kur gjendet për herë të parë në prezencën hyjnore dhe kupton se Allahu është ajo (vetja e tij) dhe ajo është Ai. Ai pra, qëndron në portën e unifikimit (itihad). Kjo vjen si rezultat i ndjeshmërisë intensive, me të cilën ai përballet dhe nuk e fsheh dot atë, ndaj dhe i zgjidhet gjuha për ta thënë atë (fjalë). Në këtë rast, bëhet e qartë se ky është një identitet esencial, në mes robit që mbërrin, dhe të Adhuruarit që e pret dhe flet me gjuhën e të Vërtetit, sepse ai dhe Haku janë bërë një gjë e vetme dhe prej këtu, ligjërimi zhvendoset në veten e parë, pasi në momentet e lutjes ishte në vetën e dytë dhe në momentin e dhikrit, në vetën e tretë. Por kush është veta e parë dhe kush veta e dytë? Përkundrazi, ata të dy janë një, prandaj dhe këtu nuk imagjinohet dikush tjetër, të cilit t’i drejtohet fjala; kjo është dhe arsyeja, pse ndalohet nxjerrja e asaj që i ndodh në vetvete (sufiut), pasi çlirohet nga kjo gjendje. Ai që flet vetëm se ka rënë në shat’h (trazim shpirtëror). Po a kishte mundësi ai, të mos e përhapte këtë? Ky është edhe ngërçi sufi: forca e përjetimit e detyron atë ta përhapë dhe ajo që përhapet, është e fshehtë mes robit dhe Zotit, sepse ndarja u zhduk dhe u bë një. (Bestami 1, 15) Disa nga shatahatet më të njohura janë shprehjet e Bestamit: “Të më shohësh mua, është më mirë se të shohësh Zotin tënd 1000 herë.” apo “I madhëruar qofsha! I madhëruar qofsha! Sa madhështore është çështja ime!” Apo shprehja e Halaxhit: “Unë jam Haku (i Vërteti)!” (fq. 498) Këto shprehje dhe të tjera të ngjashme me to, padyshim që janë kufër në pamjen e tyre të jashtme, pyetja është se, a janë thënë këto shprehje në një gjendje dehjeje mendore, situatë, në të cilën njeriu mund të justifikohet, sepse nuk di çfarë thotë, apo këto shprehje janë vërtet tregues të asaj që këta njerëz besojnë, pra unifikimi me Zotin dhe shkrirja në Të?! (shën. përkth.)

[101] Sufizmi; Masionin dhe Mustafa AbduRrazik, fq.75-76.

[102] El-Husejn ibn Mensur el-Halaxh, filozof, ndonjëherë konsiderohet si njëri prej adhuruesve dhe asketëve të mëdhenj, e ndonjëherë vihet në mes të pafeve. Vinte me origjinë nga Bejda e Persisë, u lind në Uasit të Irakut (ose në Turstur), më pas u zhvendos në Basra, kreu haxhin, shkoi në Bagdad dhe më pas u kthye në Tustur. Çështja e tij u bë publike në 299 h., pati disa që ndoqën rrugën e tij në çështjen e besimit dhe teuhidit, udhëtonte nëpër vende të ndryshme dhe përhapte fshehtas rrugën e tij. Thuhet se hante pak, falej dhe agjëronte shumë, para mbretërve abasidë shfaqej si shiit dhe para popullit si sufi dhe veç kësaj, pretendonte hulul (mishërim të Zotit në të) dhe itihad (unifikim me Zotin) të hyjnores, tek ai. Për të, shkuan shumë ankesa te Kalifi abasid, el-Muktedir, i cili urdhëroi për kapjen e tij. Ai u burgos, u rrah dhe më pas, u ekzekutua me vendim penal. Ndjekës të tij pretenduan se ai nuk vra, por se dikush tjetër, që ishte armiku i tij, u shëmbëlleu atyre si ai. Ibn Nedim thotë se ai ishte mashtrues, ndiqte rrugët e sufinjve dhe pretendonte çdo dije, arrogant para pushtetarëve, bënte veprime të dënueshme, synonte të përmbyste shtete, mbarte idenë e hululit; el-ilam; ez-Zerkeli v.5, fq.183 .

[103] Muhamed ibn Musa el-Uasiti, sufi, një nga ndjekësit e mëdhenj të Xhunejdit, me origjinë nga Fergani, jetoi në Horasan dhe banoi në Meru dhe aty vdiq. Thuhet, se askush nuk ka folur më parë si ai, rreth bazave të sufizmit; ez-Zerkeli v.17, fq.271.

[104] El-Fisal fil el-Ehuai uel Milel uen-Nahl; Ibn Hazm edh-Dhahiri; Bejrut 1983, v.4, fq.226.

[105] Po aty; v.4, fq.226.

[106] Lindja e Botëkuptimit Filozofik; Sami en-Neshar; v. 1, fq.212.

[107] Enciklopedia e Sufinjve; Abdul-Munim el-Hafeni, fq.8.

[108] El-Istikame; Ibn Tejmije, Medine 1403 h. V.1, fq.100.

[109] El–khauanik: shumësi i khanekah, fjalë perse që do të thotë: shtëpi, thuhet se forma origjinale është: khunekah, që do të thotë: vendi ku ha mbreti. Këto objekte u shfaqën për herë të parë në Islam, rreth viteve katërqind të hixhretit, dhe u bënë vende për t’u vetmuar në to sufinjtë, që të adhuronin Allahun, si dhe për marrë këshilla fetare dhe shembull; el-Mikrizi; v. 3, fq.176.

[110] Er–rubut, shumësi i ribat, banesë ku jetonin njerëzit e rrugës (tarikatit) së Allahut; el-Mikrizi; v. 3, fq.193.

[111] Sufizmi në Egjipt, pas Sundimit Osman; Teufik et-Tauil, fq.73.

[112] Ali ibn Abdullah Ebul Hasen esh-Shadhili, nga fshati Shadhile në Afrikë, asket, jetoi në Aleksandri dhe ishte shehu i tarikatit shadhili, njeri me ndikim të madh, pozitë të lartë, fjalëshumë, ka shkruar poezi dhe prozë.Në veprat e tij ka shprehje të paqarta që kërkojnë sforco për t’i justifikuar; el-Uafi bil-Uefejat; Salahudin Halil es-Safedi, Shtugart 1992, v. 6, fq.427.

[113] Sejid el-Bedevij: Ahmed ibn Ali el-Husejni, Ebul Abas, sufi, shumë i njohur në Egjipt, me origjinë nga Magrebi. Lindi në Fas dhe udhëtoi nëpër shumë vende, qëndroi për disa kohë në Mekë dhe Medinë dhe hyri në Egjipt, në periudhën e sundimit të mbretit Dhahir Bebris, të cilin, ky i fundit e priti me respekt, bashkë me ushtarët e tij. Ka qenë në Siri dhe Irak në vitin 364 h., por në Egjipt ka pasur ndikimin më të madh. Në tarikatin e tij u futën shumë njerëz, mes tyre dhe mbreti Dhahir. Vdiq dhe u varros në Tanta, ku edhe zhvillohet çdo vit një panair i madh, për nder të ditëlindjes së tij, ku prezantojnë në të mjaft njerëz nga i gjithë vendi; ez-Zerkeli v.2, fq.54.

[114] Ibrahim ibn Ebul Mexh el-Husejni, një nga liderët e sufizmit, nga Deuseku, në perëndim të Egjiptit. Në “Hutat Mubarek” thuhet se fillimisht mori mësime në Fikhun e Imam Shafiut, më pas, shkoi në gjurmët e sufizmit. Kishte muridë të shumtë, prej tij përcillen fjalë e shprehje si të sufinjve, shumë prej tyre janë pa kuptim; el-ilam; ez-Zerkeliu v.1. fq.155.

[115] Sufizmi në Egjipt, pas Sundimit Osman; Teufik et-Tauil, fq.72.

[116] Ihja ulum ed-din; Ebu Hami el-Gazali, Berjut, v.3. fq.19.

[117] Telbis iblis; Ibn Xheuzi; fq.270.

[118] Lindja e mendimit filozofik; Sami en-Neshar; v.1, fq.53.

[119] Ebul Kasim Abdurrahman ibn Muhamed el-Bekri, imam i hakikas, shejh tarikati, mësoi fillimisht në Kajreuan, më pas, udhëtoi në Lindje, kreu haxhin në 350 h. Kur mori edhe dije, veç të qenit sufi, ishte edhe muhadith, fakih dhe usulist.

[120] Arabët në Siçili; Ihsan Abas, Bejrut 1975; fq.116.

[121] Po aty; fq.118.

[122] Sufizmi në Egjipt, pas Sundimit Osman; Teufik et-Tauil, fq.90.

[123] Ihja ulum ed-din; Ebu Hamid el-Gazali; v. 2, fq.250. (tamat, kjo fjalë te sufinjtë ka kuptimin e njerëzve që duan të duken, të krenohen si të përsosur, me qëllim mashtrimin e njerëzve, për t’i vënë ata, në shërbim të tyre. Shih: Keshaf istilahat el-funun uel ulum 1/287)

[124] Historia e Qytetërimit; Will Durant, v.13, fq.365.

[125] Tabakat el-Kubra; esh-Sharani, v.2, fq.13-14, 135-185.

[126] Axhaib el-Athar fi teraxhim el-Akhbar; Abdurrahman el-Xhibriti; Kajro 1988, v.2, fq.159-160.

[127] El-Keuakib es-Saire bi-Ajan el-Mietu el-Ashire; Nexhmudin el-Gazi; Bejrut 1979, v.1, fq.104.

[128] Sufizmi në Egjipt, pas Sundimit Osman; Teufik et-Tauil, fq.113.

[129] Po aty; fq.48.

[130] Lindja e mendimit filozofik; Sami en-Neshar; v.3, fq.20.

[131] The incubation of western culture in the Middle East; Sarton, George, marrë nga “Sherk el-eusat fi muelefat el-emrikijin” fq.23-24.

Published in:

Përkthime

on 12 Tetor, 2016 at 12:06 pm Lini një Koment

ARMËT FINANCIARE TË SHKATËRRIMIT NË MASË

ARMËT FINANCIARE TË SHKATËRRIMIT NË MASË

Nga Sami Es-suejlim

Para afro gjashtë vjetësh, saktësisht në shkurt të vitit 2003, Uaren Bafet (Warren Buffett)[1], një nga njerëzit më të pasur të botës dhe një nga investitorët dhe biznesmenët më të suksesshëm, në fjalimin e tij të përvitshëm, përpara sesionit të përgjithshëm të kompanisë së tij “Berkshire Hathaway”, i cilësoi derivatet (përftimet) financiare si “mina me sahat, si për ata që punojnë me to, por edhe për vetë ekonominë.” Ai gjithashtu shtoi se: “ato i ngjajnë skëterrës, në të cilën është e lehtë të hysh, por gati e pamundur të dalësh prej saj.” Po ashtu ai shtoi duke thënë: “Panorama e përgjithshme paraqitet e rrezikshme dhe po drejtohet drejt më së keqes”, më pas ai e mbylli duke thënë: “Ne kemi bindjen se derivatet (financiare) janë armë financiare të shkatërrimit në masë, që mbartin rreziqe, deri tani të padukshme, por me një potencial vdekjeprurës.”[2]

Kur Bafet lëshoi këto deklarata, disa u habitën dhe të tjerë mbajtën qëndrim mosaprovues, sepse derivatet financiare –sipas tyre- janë mjete të shpikura për të menaxhuar rrezikun financiar dhe për ta shpërndarë atë në mënyrë të barabartë, duke e vënë kështu atë nën kontroll dhe duke e pakësuar atë. Por ditët që erdhën –për fat të keq- vërtetuan largpamësinë e këtij njeriu dhe saktësinë e intuitës së tij. Kriza financiare, e cila ka përfshirë sot botën, një nga shkaqet e saj kryesore ka edhe derivatet financiare dhe në veçanti derivatet kreditore (credit derivatives), ose instrumentet e shkëmbimit të rrezikut kreditor (credit default swaps).

Por çfarë janë këto derivate? Si kanë çuar ato në krizën që po përjetojmë ne sot?

Derivatet kreditore

Derivatet janë instrumente financiare për të shkëmbyer rrezikun. Derivatet kreditore, ose instrumentet e shkëmbimit të rrezikut kreditor, nuk janë në esencë vetëm se një kontratë sigurimi: njëra palë (banka që jep kredi) e cila paguan një tarifë të caktuar në këmbim që pala tjetër (kompani sigurimi) ta garantoj se do t’i paguaj palës së parë vlerën e kredisë së siguruar, nëse debitori e ka të pamundur ta shlyej atë.

Si ka ndikuar ky instrument në shkaktimin e krizës financiare?

Nëse një bankë i jep kredi një njeriu, banka është e kujdesshme që të marrë të gjitha garancitë e mundshme që kredia do të shlyhet, sepse nëse huamarrësi falimenton ajo që dëmtohet është banka. Por çfarë ndodh nëse banka arrin ta sigurojë këtë kredi dhe ta zhvendos rrezikun e borxhit te një palë e tretë? Në këtë rast banka nuk do të dëmtohet nga falimentimi i debitorit, sepse një palë e tretë tashmë del garant për t’i paguar bankës shumën e kredisë së plotë, nëse ndodh falimentimi i debitorit. Për këtë arsye banka nuk ka ndonjë motiv të fortë për tu siguruar për aftësinë e pagesës nga ana debitorit. Ndaj edhe bankat me lehtësi të madhe u japin kredi shtresave me aftësi të ulët për shlyerjen e borxhit, sepse rrezikun e ka marrë përsipër dikush tjetër, në të shumtën e rasteve kompanitë e sigurimit dhe fondet e rezervës.

Sigurimi i kredive i ka nxitur bankat që të japin kredi, më pas edhe ta shesin kredinë në formë bonosh bashkë me sigurimin e këtyre bonove. Ai që i blen këto bono në fakt blen kredi të siguruara, ndaj dhe atij nuk i intereson nëse debitori ka mundësi ta shlyejë kredinë apo jo. Përderisa kreditë janë të siguruara atij nuk i intereson aftësia e pagimit apo mundësia e debitorit për të garantuar kredinë e marrë, e rëndësishme për të është tarifa që përfiton banka dhe shoqëritë e tjera financiare, nga operacionet e financimit dhe nxjerrjes së bonove dhe çka lidhje me to. Nëse nuk do të ishte në mes siguracioni, ky rreth vicioz nuk do të mund të fryhej në mënyrë kritike deri në këtë pikë, nuk do të ishte e mundur të krijoheshin ato që quhen “asete (pasuri, vlera) të helmuara” të cilat janë vrima e rrezikut në flluskën e sapunit dhe terreni i brishtë mbi të cilin janë ngritur bonot e kredive.

Këto derivate financiare kanë çuar në përqendrimin e rreziqeve, në vend që të çonin në copëtimin e tyre, kanë çuar në kamuflimin e tyre në vend që t’i pakësonin ato.

Lind pyetja: çfarë interesi kanë kompanitë e sigurimeve dhe fondet e rezervës që japin garanci për këto kredi?

Së pari, tarifat monetare që ato përfitojnë janë joshëse, nëse kredia e siguruar është e madhe. Po kështu edhe motivet e hyrjes në këtë operacion financiar mbështeten në një sasi të ardhurash të realizueshme, ndaj sa më shumë të shtohen tarifat shtohen edhe motivet.

Së dyti, për sa kohë çmimet e tregut imobiliar (pasuri të patundshme) apo atij të aseteve për të cilat jepet paraja është në rritje, nuk ka për të pasur rreziqe ngecje, sepse debitori mund ta rifinancojë godinën (apo tokën) duke marrë një kredi të re, ose mund ta shesë atë për të shlyer borxhin dhe për të marrë një fitim shtesë.

Çmimet e tregut të shtëpive në SHBA kanë qenë vazhdimisht në rritje, që nga viti 2000, ndaj dhe nuk ka pasur shkak për tu trembur në këtë drejtim. Këtu kuptohet sesi u rrit flluska e kredisë imobiliare. Sigurimi nxit në dhënien e huave, huadhënia kontribuon në rritjen çminimeve të shtëpive (tokave, godinave), rritja e çmimeve nxit në dhënien e sigurimeve për kreditë, sepse rreziqet janë të pakta, çka bën të nxitet edhe më tepër huadhënia… e kështu në vazhdimësi. Kështu që rrethi i huadhënies dhe i sigurimeve ushqejnë njëra-tjetrën, gjë që çoi në fryrjen e shumëfishtë të flluskës dhe në veçanti gjatë vitit 2004 deri në fillimet e vitit 2007, derisa në verën e 2007 flluska plasi dhe filloi zinxhiri i krizës, efekti domino.

Së treti, pala siguruese mund t’i shesë rreziqet te palë të tjera, ashtu siç janë ose me rreziqe të tjera plus dhe këtë në formë bonosh që u ngjajnë bonove të kredive e për këtë ajo përfiton tarifa shtesë. Edhe ai që i blen këto bono mund t’i shesë ato duke i kaluar kështu rreziqet te të tjerë njerëz. Kështu pjesëmarrësit në treg do ta hedhin sa te njëri sa te tjetri topin e rrezikut dhe çdonjëri shpreson që topi të mos plasë në duart e tij. Sa më i madh të jetë tregu dhe sa më shumë lojtarë të ketë në të, aq më e vogël është mundësia, që ndjen gjithsecili, se topi i rrezikut do të plasë në duart e tij, ndaj rritet edhe pranimi i këtyre rreziqeve. Për këtë arsye fryrja e tregjeve është në interes të spekulatorëve, kjo shpjegon edhe faktin se pse tregu i rreziqeve të siguruara u shumëfishua më shumë se tetë herë gjatë viteve 2004 -2007, derisa arriti në 62 trilion dollar.

Kazinoja më e rrezikshme në botë

Tregu i rreziqeve kreditore nuk do të ishte rritur në këtë masë, nëse blerja e kredive do të ishte kufizuar te bankat, të cilat janë ato në fakt që kanë dhënë kreditë. Ajo që i dallon derivatet kreditore është fakti që çdo njeri mund ta blejë kredinë nga kushdo tjetër edhe nëse asnjëri prej tyre nuk ka asnjë lloj lidhje me kredinë e financuar për imobiliaret, kështu që kontrata në të vërtetë kthehet në një bast (loto) ndërmjet dy palëve, e varur kjo nga ajo që do t’i ndodh palës së tretë, që në këtë rast është debitori (borxhliu). Nëse debitori falimenton, pala shitëse i jep kompensimin palës blerëse, ndërkohë që as huadhënësi dhe as huamarrësi nuk marrin asgjë. Kjo gjë ishte ajo që e shtyu analistin ekonomik të websajtit të CNN-it ta quajë tregun e derivateve kreditore si ‘kazinonë më të madhe në botë’. Edhe vetë kandidati republikan Xhon Mekein e pranoi se kultura e kazinosë ka dominuar Wall Street-in. Por sidoqoftë, ky treg ndryshon nga kazinotë në aspekte të rëndësishme, si për shembull: kazinotë u nënshtrohen kontrollit dhe mbikëqyrjes nga ana e organeve shtetërore, në shtetet ku ato lejohen, ndërsa tregjet e derivateve nuk u nënshtrohen asnjë lloj kontrolli apo organizimi të drejtpërdrejtë nga qeveria amerikane.

Po kështu kazinoja dallon nga tregu i derivateve në një aspekt tjetër akoma më të rëndësishëm, çdo grup lojtarësh në kazino e varin fitoren e tyre te ruleta që u përket atyre dhe nuk kanë asnjë lloj lidhje më të tjerët. Nuk ka asnjë lloj lidhje ndërmjet grupeve të ndryshme në kazino, ndërsa në tregjet e derivateve, që të gjithë janë të lidhur me njeri-tjetrin dhe të gjithë në fund fare janë të lidhur me tregjet dhe në veçanti tregjet imobiliare. Çdo rënie në tregun e shtëpive (tokave, godinave) shpie në humbje të një pjese të madhe të lojtarëve. Shto këtu që çdo dollar humbje në tregun imobiliar do të çoj në një humbje të shumëfishtë në tregun e derivateve.

Sasia e borxheve të vëna në lojë në qarkullim, ka arritur vlerën e 62 trilion dollarëve në fund të vitit 2007, ndonëse huaja për blerjen e pronave të patundshme në të gjithë SHBA nuk i kalon 10 trilion dollarë, ndërkohë që kredia e huas së ulët vlerësohet rreth 1.3 trilion dollarë.

Nëse derivatet e veçanta për asetet (pronat), me huat më të ulëta për tu paguar, arrijnë vlerën e rreth 1/3 së tregut të derivateve kreditore, kjo do të thotë se për çdo dollar që jepet borxh me të luhet rreth dhjetë herë. Kjo do të thotë se në rast mospagimi nga ana e borxhliut humbja nuk do të kufizohet vetëm te huadhënësi i tij, por do të kalojë edhe te spekulatorët e tregut, humbja e të cilëve mund të jetë dhjetë herë më shumë sesa humbja reale.

Dallimi më i rëndësishëm dhe më i rrezikshëm ndërmjet kazinosë dhe tregut të derivateve është natyra e lojtarëve. Në kazino lojtarët janë individë që më së shumti vënë në lojë pasuritë e tyre, ndërsa në tregun e derivateve lojtarët janë shoqëri financiare dhe banka të cilat vënë në lojë paratë e kreditorëve, investitorëve dhe huadhënësve, që u përkasin shoqërive të tjera financiare. Humbja do të jetë në dëm të të gjithë ekonomisë dhe jo vetëm në dëm të kumarxhinjve. Nëse marrim në konsideratë faktin se ekonomia amerikane rënkon nga pesha e borxheve të jashtëzakonshme, të mbledhura për vite me radhë, të cilat i kalojnë 30 trilion dollar, në sektorin publik dhe atë privat, dhe se kriza e sigurimeve shoqërore dhe e kompensimit të pensionistëve ka filluar të shfaqet në horizont, për të cilën parashikohet të arrijë kulmin e saj në 2012, padyshim se masa e katastrofës të cilën e pret ekonominë amerikane në vitet e ardhshme mund të jetë e paimagjinueshme.

Kriza ligjore

Kriza aktuale nuk është vetëm pasojë e operacioneve të gabuara financiare dhe e praktikave të dështuara, por këtyre veprimeve u ka paraprirë dhe u ka hapur rrugë një ambient ligjor që iu përshtat atyre.

Tregu i derivateve kreditore pothuaj nuk ekzistonte në fundin e viteve 90 të shekullit të kaluar, por ai filloi të rritej në mënyrë të jashtëzakonshme në fillim të këtij shekulli, pasi kongresi amerikan, i cili dominohej nga republikanët, aprovoi një ligj në vitin 2000, ‘Commodity Futures Modernization Act’, i cili ndalon vënien nën organizim dhe limitimin e tregjeve të derivateve, madje i përjashton ato edhe nga ligjet e bixhozit që ka në disa shtete të ndryshme. Për këtë arsye derivatet kreditore nuk cilësohen në kontratat dhe marrëveshjet ligjore si sigurime (insurance), ndonëse në të vërtetë ato janë të tilla, sepse kështu ato do t’i nënshtrohen ligjeve të sigurimeve, por që ato të përfitojnë nga ky ligj cilësohen si shkëmbime (swaps),

Në vitin 1999 një tjetër ligj i parapriu atij të vitit 2000, ligji ‘Gramm-Leach-Bliley Act’, i cili lejonte që bankat tregtare të hynin në tregun e këmbimit valutor dhe atë të aksioneve, e që ishte ndaluar nga një ligj i nxjerr para rreth 70 vjetëve ‘Glass-Steagall Act’.

Dhe kështu me fillimin e shekullit XXI dera u hap plotësisht për bizneset më të rëndësishme financiare, që janë bankat, për t’i hyrë aventurës me instrumentet më të rrezikshme financiare, e që janë derivatet (përftimet financiare nga vetë paratë) dhe në asetet më të rëndësishme ekonomike, në tregun imobiliar. Si rezultat vetëm në pak vite bota u bë dëshmitare e katastrofës më të keqe financiare brenda 70 vjetëve… Etapave të saj akoma nuk u ka ardhur fundi!

Merrni mësim o njerëz!

Rrënjët e krizës nga e cila po vuan sot bota filluan nga sektori i financës dhe u frynë po nëpërmjet saj, por për fat të keq në fund fare ai që paguan haraçin është sektori i prodhimit dhe masa e popullit. Fillimi nisi nga ulja artificiale e normës së interesit në fillim të shekullit, çka nxiti në zgjerimin e huamarrjes pa pasur ndonjë shtim real të vlerës monetare apo ndonjë rritje në prodhim. Rezultati qe një flluskë në tregun e imobiliareve. Këtë e shoqëroi shpikja e derivateve financiare, e cila neutralizoi rreziqet e huadhënies, kështu që tashmë huadhënësi nuk e ndjente më përgjegjësinë e kredisë që jepte dhe të mundësisë së debitorit për të shlyer, nga kjo erdhën praktika negative që tërhiqnin klientët dhe i mbysnin ata në borxhe.

Pra kriza filloi nëpërmjet kamatës (joshja nëpërmjet interesit të ulët), më pas avancoi në kumar, ku si njëra si tjetra ushqenin njëra-tjetrën për të përfunduar në katastrofë.

Edhe sikur fetë qiellore të mos e kishin ndaluar kamatën dhe kumarin, krizat e njëpasnjëshme që shkaktohen për shkak të tyre, do të mjaftonin si arsye që këto të dyja të ndaloheshin.

Problemi i kamatës është shkëputja e financimit nga aktiviteti prodhues, aktivitet i cili prodhon shtimin real të vlerës. Kamata bën ndarje në mes rritjes së borxhit dhe rritjes së pasurisë. Padyshim që rritja e borxhit është shumë më e lehtë sesa shtimi i pasurisë, sepse nuk kërkon më shumë sesa aprovimin e dy palëve, huadhënësi dhe huamarrësi. Por rritja e pasurisë dhe e bollëkut kërkon, përveç aprovimit të të dy palëve, profesionalizmin, përvojën, novacionin, njohjen dhe prodhimin. Dhe nëse rritja e borxhit ndodh më shpejt sesa rritja e prodhimit, shërbimi ndaj borxhit do të rritet çka do të çoj në tejkalimin e të ardhurave, për tu kthyer kështu borxhet në hemorragji të aktivitetit ekonomik dhe një gur i rëndë mbi të, në vend që borxhet të jenë një faktor ndihmues në rritjen e prodhimit dhe zhvillimit ekonomik. Si rezultat i shpërbërjes së borxhit gjendja ekonomike bëhet e brishtë dhe shumë e ndjeshme nga lëkundjet e tregjeve dhe e çmimeve. Vetëm një lëkundje e lehtë mund të çojë në falimentimin e shumë shoqërive, kompanive, dhe individëve të zhytur në borxh.

Ndërsa përsa i përket kumarit dhe basteve, që të gjithë e dinë se ato nuk japin asnjë vlerë shtesë në aktivitetin ekonomik, por paqartësia ka ardhur si rezultat i përfytyrimit se shkëmbimi i rreziqeve mund të ngrejë kapacitetin financiar dhe më pas edhe prodhimin! Por shkëmbimi i rreziqeve i shkëputur nga prona shpie në atë që njihet si “rreziqe morale” (moral hazard), të cilat u shfaqën mjaft qartë në veprimet e papërgjegjshme që çuan në krizën e huamarrjes për blerjen e pronave të patundshme. Në mungesë të mbartjes së rreziqeve të pronës, humbet përgjegjësia dhe bashkë me të edhe kontrolli moral dhe kështu tregu kthehet në një arenë bastesh dhe shfrytëzimi. Nëse tregu kthehet në një fushë lotarie nuk ka asgjë që e ndal rritjen dhe fryrjen e tij, përveç gatishmërisë së palëve spekuluese për të mos e bërë këtë. Ashtu si për kamatën edhe bastvënia nuk kërkon më shumë sesa një aprovim në mes dy palëve, ku njëra palë do t’i paguajë palës tjetër një shumë të hollash nëse ndodh rreziku, kundrejt një tarife të caktuar. Kostoja fillestare e bastit është e kufizuar ndaj nuk ka asnjë pengesë që nuk e lejon atë të zgjerohet dhe të fryhet. Rezultati në të dyja rastet si nga kamata dhe nga kumari është një, është shumëfishimi i detyrimeve dhe i borxheve larg pasurisë së vërtetë, çka sjell atë që quhet piramidë e përmbysur, ku male të tëra borxhesh peshojnë mbi një bazament të vogël pasurie. Me shtimin e këtyre borxheve baza do ta ketë të vështirë ta mbajë peshën e saj dhe kështu humbja pas rrëzimit të saj do të jetë e shumëfishtë.

Për këtë arsye dhe feja islame në legjislacionin e saj e ka të ndaluar kamatën dhe mashtrimin financiar, duke i konsideruar ato si dy praktika të ndaluara. Po ashtu dispozitat islame përmbajnë edhe norma të hollësishme që ndalojnë rrugët që të shpien te këto praktika, siç është mos lejimi i shitjes së borxhit, ndalimi i një fitimi për të cilin nuk mban garanci, dhe përveç këtyre, aktivitetet e tjera, në themel, janë të lejuara. Për shkak të ekzistencës së këtyre rregullave, nuk mund të shfaqet piramida e përmbysur e borxheve me pasurinë, gjë që e dallon sistemin kapitalist nga ai islam. Ekonomia qëndron si një godinë e ekuilibruar, e qëndrueshme, që mbështetet mbi një bazë të gjerë pasurie, tek e cila mbahet edhe një shtresë e kufizuar e borxheve dhe e detyrimeve. Ky model bashkon në mes qëndrueshmërisë dhe prodhimit, sepse çdo zgjerim i borxheve shoqërohet nga një zgjerim i njëjtë me pasurinë. Ekonomia islame mbështet mbi parimet e tregut që pajton me dispozitat e fesë dhe me moralin, mbi parime të qarta e që shtyjnë drejt novacionit dhe zhvillimit e jo drejt krizave dhe tronditjeve financiare.

Përktheu: J.Topulli.

marrë nga www.islamtoday.com

[1] Warren Buffett është klasifikuar nga revista “Forbes” si njeriu më i pasur i botës për gjysmën e parë të vitit 2008.

[2] http://www.berkshirehathaway.com/letters/2002pdf.pdf fq.14.

Published in:

Përkthime

on 27 Janar, 2010 at 6:17 pm Lini një Koment

Ndërmjet dëmit dhe dobisë

Nga shejhul islam Ibën Tejmije:

“Ndërmjet dëmit dhe dobisë”

Këtu do flasim për të mirat dhe këqijat, kur ato bien ndesh me llojin e tyre apo edhe me njëra-tjetrën, kur si dëmi si dobia janë që të dyja prezent në aktivitetin e njerëzve dhe është e pamundur që të bëhet ndarje në mes tyre, por ose do të bëhen të dyja ose asnjëra.

Kam shkruar edhe më parë diçka të ngjashme rreth kësaj teme në materialin: “Rregulli i Emiratit dhe i Kalifatit”, ku në të kam sqaruar se feja ka ardhur të përmbushë gjërat e dobishme dhe t’i plotësojë ato, si dhe të largojë dëmet dhe t’i pakësojë ato.

Rregullat e fesë përcaktojnë se, duhet zgjedhur më e mira në mes dy të mirave dhe më pak e keqja në mes dy të këqijave, duke marrë atë që është më e dobishme dhe humbur atë që është nën nivelin e saj, në rastin e parë, dhe duke shmangur të keqen më të madhe dhe bërë atë më të voglën, në rastin e dytë.

Allahu e ka urdhëruar të Dërguarin e Tij të përmbushë veprimet e detyruara dhe ato të pëlqyera, duke mos harruar se edhe vetë detyrimet janë të pëlqyera e më tej. Allahu po ashtu ka ndaluar të kryhen veprimet e ndaluara dhe të papëlqyera. Feja, është bindje ndaj Zotit dhe të Dërguarit të Tij, ajo është bindje dhe devotshmëri, bamirësi dhe vepra të mira, është ligj dhe rrugë e jetës, pavarësisht faktit se në mes këtyre emërtimeve ka dallime. Allahu po ashtu ka lavdëruar veprime të cilat janë të mira dhe ka premtuar shpërblim për to, siç edhe ka qortuar për veprime të cilat janë të këqija dhe ka dhënë kërcënime për to, Ai i ka lidhur çështjet me aftësinë, mundësinë, kapacitetin, forcën, energjinë e njerëzve, duke thënë:

“Prandaj frikësojuni Allahut sa të mundeni”[1]

dhe thotë: “Allahu nuk e ngarkon askënd përtej fuqisë që ka: në dobi të tij është e mira që bën, kurse në dëm të tij është e keqja që punon.”[2]

Dhe thotë: “ndërsa i varfri le të shpenzojë sipas asaj që i ka dhënë Allahu; Allahu nuk e ngarkon askënd mbi sa i ka dhënë.”[3]

Dy ajetet e fundit ndonëse janë të përgjithshme, shkaku i zbritjes të të parit është marrja në llogari për atë çka njerëzit ndjejnë në veten e tyre, dhe kjo i përket punëve të zemrës, ndërsa shkaku i së dytës është dhënia e detyrimit monetar.

Allahu përsëri thotë: “Prandaj, lufto në rrugën e Allahut! Ti je përgjegjës vetëm për veten tënde.”[4]

Dhe thotë: “Allahu dëshiron që t’jua lehtësojë dhe jo që t’jua vështirësojë.”[5]

Dhe thotë: “Allahu dëshiron që t’jua lehtësojë (barrët), pasi njeriu është krijuar si një qenie e pafuqishme.”[6]

Dhe thotë: “Allahu nuk dëshiron t’ju krijojë ndonjë vështirësi”[7]

Dhe thotë: “Ai ju ka zgjedhur dhe nuk ju ka vënë asnjë barrë në fenë tuaj”[8]

Dhe thotë: “O besimtarë! Ju keni përgjegjësi vetëm për veten tuaj! Ai që është i humbur nuk mund t’ju dëmtojë, nëse jeni në rrugë të drejtë. Tek Allahu do të ktheheni të gjithë e do t’ju lajmërojë për atë që keni punuar.”[9]

Dhe thotë: “Nëse e dini se borxhliu është ngushtë, shtyjani afatin (e shlyerjes së borxhit) derisa ta përmirësojë gjendjen.”[10]

Dhe thotë: “vizita (për haxh) e kësaj Faltoreje (e cila është detyrë) për këdo që ka mundësi ta përballojë rrugën.”[11]

Dhe thotë: “Nuk është gjynah të mos shkojnë në luftë të dobëtit, as të sëmurët, as ata që nuk mund të sigurojnë shpenzimet, nëse janë të sinqertë ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij.”[12]

Të tilla fjalë i gjejmë të përmenden edhe kur Allahu flet për agjërimin, ihramin, pastërtinë, namazin, xhihadin etj.

Ndërsa për gjërat e ndaluara Allahu i Lartësuar thotë:

“Ai tashmë jua ka shpjeguar ç’është e ndaluar, përveçse kur jeni në shtrëngesë?!”[13]

Dhe thotë: “Por kushdo që detyrohet nga nevoja të hajë ndonjë gjë prej këtyre, pa dashur të bëjë gjynah dhe pa e kaluar kufirin, nuk do të fajësohet.”[14]

Dhe thotë: “Por, për atë që detyrohet nga uria e madhe, nuk është gjynah të hajë ato që i përmendëm, por pa u ngopur, vetëm sa të zhduket uria. Se, Allahu, me të vërtetë, është Falës i madh dhe Mëshirëplotë.”[15]

Dhe thotë: “Zoti ynë, mos na ndëshko për atë që harrojmë ose veprojmë pa qëllim!”[16]

Dhe thotë: “Nuk është gjynah nëse gaboni, por është gjynah, kur zemrat tuaja bëjnë faj me qëllim. Allahu është Falës dhe Mëshirëplotë.”[17]

Dhe thotë: “Sikur të donte Allahu, do t’ju detyronte me punë të vështira.”[18]

Dhe thotë: “Të pyesin ty për muajin e shenjtë, për luftën në të. Thuaju: “Luftimi në atë kohë është gjynah i madh, por pengimi i njerëzve prej udhës së Allahut, mohimi i Tij, pengimi i njerëzve nga vizita e Xhamisë së Shenjtë dhe dëbimi i banorëve të saj nga ajo, janë gjynah më i madh tek Allahu. Kurse adhurimi i idhujve është gjynah më i madh se vrasja.”[19]

Ndërsa për gjërat që ndodhen në mes dëmit dhe dobisë, Allahu thotë: “Të pyesin ty për verën dhe kumarin. Thuaju: “Ato sjellin dëme të mëdha (gjynahe), por edhe dobi për njerëzit. Megjithatë, dëmi i tyre është më i madh se dobia.”[20]

Dhe thotë: “Lufta është bërë detyrim për ju, ndonëse e urreni. Por mund ta urreni një gjë, ndërkohë që ajo është e mirë për ju e mund ta doni një gjë, ndërkohë që ajo është e dëmshme për ju. Allahu di, kurse ju nuk dini.”[21]

Dhe thotë: “Kur të udhëtoni, nuk është gjynah që ta shkurtoni namazin, nëse druheni që jobesimtarët do t’ju bëjnë ndonjë dëm.”[22]

Dhe thotë: “Kurse adhurimi i idhujve është gjynah më i madh se vrasja.”[23]

Dhe thotë: “Nëse keni frikë, faluni duke qenë në këmbë ose hipur (mbi kalë)!”[24]

Dhe thotë: “Kur të jesh ti (o Muhamed) në mes të besimtarëve dhe të prish faljen e namazit (në luftë), atëherë njëri grup prej tyre le të falet me ty dhe le t’i mbajnë pranë edhe armët e veta! Pastaj këta, le të rrinë pas jush dhe le të vijë grupi tjetër, i cili nuk është falur dhe, le të falet me ty! Le të jenë syçelë dhe t’i mbajnë armët e veta! Jobesimtarët dëshirojnë që të jeni të pakujdesshëm ndaj armëve dhe pajimeve tuaja, që t’ju sulmojnë me tërë fuqinë. Nuk ka gjynah për ju nëse hasni në ndonjë shqetësim prej shiut ose sëmundjes e i lini armët, por edhe atëherë, bëhuni syçelë.”[25]

Dhe thotë: “Ne e kemi urdhëruar njeriun që t’i nderojë prindërit e vet… Nëse ata orvaten, që të më shoqërosh Mua (në adhurim) diçka, për të cilën ti nuk ke dijeni, mos i dëgjo, por sillu mirë me ata në këtë jetë dhe ndiq rrugën e atij që drejtohet tek Unë me devotshmëri”[26]

Duke u nisur nga sa përmendëm, mund të themi se është qartësisht e vërtetë se të mirat janë të dobishme edhe pse ato mund të jenë detyrime, dhe kjo do të thotë se braktisja e tyre rezulton të jetë diçka e dëmshme. Po kështu nga së më sipër bëhet e qartë se, nga gjërat e këqija vijnë dëme, por edhe nga gjërat e papëlqyera vijnë disa të mira.

Përplasja në mes këtyre gjërave ndodh pikërisht atëherë kur kemi dy të mira të cilat nuk mund t’i përfitojmë që të dyja, në këtë rast i jepet përparësi më të mirës duke humbur atë që është më pak e mirë, po kështu edhe kur kemi dy të këqija, të cilat nuk mund t’i shmangim që të dyja njëkohësisht, edhe në këtë rast shmanget më e keqja, duke mbajtur atë që është më pak e keqe se e para. Një situatë e ngjashme ndodh edhe kur përballemi ndërmjet një të mire dhe një të keqe, për të cilat nuk mund të ndajmë dot mes tyre, pasi kryerja e së mirës sjell nga pas detyrimisht edhe të keqen, dhe ndërsa lënia e së keqes, detyrimisht do të thotë edhe humbja e së mirës; në këtë rast peshohet se kush vlen më tepër, dobia e së mirës apo dëmi i së keqes.

Rasti i parë, ndodh kur kemi diçka vaxhib (detyrë) me diçka mustehab (të pëlqyer), apo kur përballet farzi ajn (detyrimi individual) me farzin kifaje (detyrimi kolektiv), si për shembull rasti kur i jepet përparësi shlyerjes së borxhit kundrejt sadaksë fakultative.

Rasti i dytë, ndodh kur i jepet përparësi shpenzimeve familjare kundrejt shpenzimeve për xhihadin, që nuk është obligim individual, apo kur i jepet përparësi shpenzimit për prindërit kundrejt xhihadit, siç bëhet e qartë kjo edhe në hadithin e mëposhtëm: “Cila është puna më e mirë? Ai tha: “Namazi në kohën e tij.” i thashë: po pastaj? Ai tha: “Pastaj, bamirësia ndaj prindërve.” I thashë: po pastaj? Ai tha: “Pastaj, xhihadi në rrugë të Allahut.”[27]

Po kështu, i jepet përparësi xhihadit ndaj haxhit, siç tregohet kjo në Kuran dhe në Sunetin e Profetit, kur që të dyja janë detyrim apo të pëlqyeshme, pra në këtë rast i jepet përparësi detyrimit (të xhihadit) ndaj detyrimit (të haxhit) dhe të pëlqyeshmes (të xhihadit) ndaj të pëlqyeshmes (të haxhit). Po kështu, i jepet përparësi leximit të Kuranit ndaj përmendjes së thjeshtë të Allahut, nëse qëndrojnë në një nivel në zemër dhe në gjuhë, por namazit i jepet përparësi ndaj këtyre të dyjave, nëse namazi në zemër ka të njëjtën peshë si dy adhurimet e mëparshme, por nëse jo, atëherë mund t’i jepet përparësi përmendjes së Zotit, me ndjenjë dhe droje, sesa leximit të Kuranit që nuk e kalon gurmazin. Të tillë shembuj kemi shumë, dhe kjo është një temë e gjerë.

Rasti i tretë, si për shembull në rastet kur një grua emigrante për hir të fesë, i jep përparësi emigrimit e vetme dhe pa shoqërues të afërm, kundrejt qëndrimit në një vend lufte (vend kufri ku luftohet Islami), siç veproi Umu Kulthumi, për të cilën Allahu zbriti edhe ajetin e sprovës: “O besimtarë, kur ju vijnë besimtaret të mërguara, provoni (besimin) tek ato…”[28]

Apo siç kemi rastin kur pranohet vrasja e një njeriu në vend të vazhdimit të kufrit, siç Allahu thotë: “Kurse fitnja (adhurimi i idhujve) është gjynah më i madh se vrasja.” Në këtë rast pranohet vrasja e njerëzve, të cilët shkaktojnë fitnen ndaj besimit, sepse dëmi i kufrit është më i madh sesa dëmi i vrasjes së një njeriu. Apo siç është rasti kur vendoset prerja e dorës së vjedhësit, gurëzimi i lavirit dhe rrahja e atij që konsumon pije dehëse, kundrejt pranimit të dëmit të vjedhjes, kurvërisë dhe përdorimit të pijeve dehëse. Kështu veprohet me të gjitha ndëshkimet që janë urdhëruar nga Zoti, që ndonëse ato vetë janë të këqija dhe të dëmshme, por janë ligjëruar për të shmangur diçka që është më e dëmshme se ato, e që janë krimet për të cilat ato janë përcaktuar, pasi këto dëme të mëdha është e pamundur të shmangen vetëm se nëpërmjet këtyre dëmeve më të vogla.

Kështu veprohet edhe në rastin e luftës, në vrasjen e atyre që nuk luftojnë, siç janë gratë, fëmijët e të tjerë, gjë që është haram, por nëse kjo është e pashmangshme atëherë vrasja do t’i përfshijë edhe ata, si për shembull: nga goditja me katapulta, apo sulmi në errësirën e natës, në këtë rast themi se lejohet. Kjo që përmendëm bëhet e qartë në traditën profetike, në rrethimin e banorëve të Taifit, ku banorët e tij u goditën me katapulta, ndërkohë që në shtëpitë e tyre kishte njerëz që qëndronin nëpër to (përveç luftëtarëve). Dhe e gjitha kjo u bë, për të shmangur dëmin e fitnes, me vrasjen e atyre që nuk lejohet as të vihen në shënjestër për tu vrarë. E ngjashme me këtë është edhe çështja e “pengjeve që përdoren si mburojë njerëzore”, çështje të cilën e kanë përmendur edhe juristët islam. Lufta është ligjëruar për të shmangur fitnen e kufrit, në luftë ndodhin dëme, por që janë më të vogla sesa dëmi i fitnes së kufrit. Duke u nisur nga ky këndvështrim, juristët islam janë të një mendimi se, nëse është e pamundur të shmanget dëmi ndaj muslimanëve vetëm se me anë të veprimeve që shkaktojnë vrasjen e pengjeve njerëzore, atëherë kjo gjë lejohet. Nëse nuk ekziston frika se mund të vijë ndonjë dëm, por lufta nuk mund të vazhdohet vetëm se nëpërmjet veprimeve që shkaktojnë vrasjen e tyre, në këtë rast kemi dy mendime në mes dijetarëve. Ata që e lejojnë thonë: vrasja e tyre është në interes të luftës, siç është vrasja e luftëtarëve muslimanë të cilët shkojnë shehidë (dëshmorë), apo siç është rasti i ndëshkimit të gojëprishurit, lufta ndaj rebelëve, e të tjera si këto. Nën këtë këndvështrim hynë edhe lejimi i martesës me skllaven, nga frika e mos rënies në imoralitet. Edhe kjo temë është po kështu e gjerë.

Rasti i katërt, si për shembull kur hahet e ngordhura në rast urie. Ngrënia është diçka e mirë në vetvete, por ajo në këtë rast nuk mund të kryhet vetëm se duke rënë edhe në këtë të keqe, që është e ngordhura, por interesi në këtë rast ka më tepër peshë. E kundërta e kësaj është me rastin e një ilaçi të keq, dëmi i tij është më madh sesa dobia e tij si ilaç, kur ka një tjetër që e zëvendëson atë, sepse shërimi nëpërmjet tij nuk është i sigurt, siç është p.sh. rasti i përdorimit të pijeve alkoolike si kurë.

Nga kjo del në pah se e keqja pranohet në dy raste: 1) kur me anë të saj shmanget diçka më e keqe se ajo, kur nuk ka mundësi tjetër përveç saj, 2) dhe kur përfitohet diçka më e dobishme sesa dëmi, kur nuk mundësi tjetër përveç tij.

E mira lihet në dy raste: 1) kur ajo bëhet shkak për të humbur diçka që është më e mirë se ajo, 2) apo kur ajo shkakton një të keqe, dëmi i së cilës është më i madh sesa dobia e së mirës. Kështu gjykohet, për sa i përket vlerësimeve të çështjeve fetare.

Ndërsa për sa i përket rënies së detyrimit fetar (vaxhibit), për shkak të dëmit që shkaktohet në jetën e kësaj bote, siç është lejimi i diçkaje të ndaluar për një nevojë të kësaj bote, si për shembull rënia e agjërimit për shkak të udhëtimit, rënia e ndalesave të ihramit apo e shtyllave të namazit, për shkak të sëmundjes, edhe ky aspekt është një tjetër sferë ku ndërhyn hapësira e gjerë e fesë dhe çlirimi nga barra, gjë për të cilën mund të ndryshojnë edhe gjykimet e Ligjeve të ndryshme qiellore, në dallim me sferën e mëparshme, që i përkasin një lloji ku nuk është e mundur të ndryshojnë ligjet e feve qiellore për të, edhe pse ato mund të ndryshojnë në elementët që përbëjnë degëzimet e llojit të mësipërm. Kjo gjë është diçka më se e pranuar në arsyen njerëzore, apo siç shprehet ndryshe: nuk quhet i mençur ai që dallon të mirën ndaj së keqes, por i mençur është ai që njeh më të mirën e dy të mirave dhe më të keqen e dy të këqijave. Po për këtë gjë, në një varg poetik thuhet:

Kur një njeri i mençur, në trupin e tij

sheh dy sëmundje të ndryshme,

ai mjekon atë më të rrezikshmen.

Ky rregull vlen në të gjitha çështjet; mjeku për shembull ka nevojë të shtojë forcën e trupit të pacientit dhe të largoj sëmundjen, por mjekimi që ai përdor mund të jetë mjet që i forcon të dyja, në këtë rast mjeku, kur i sëmuri ka forcën fizike, preferon të mos e përdor këtë ilaç, në mënyrë që të dobësohet sëmundja, por nëse trupi është i dobët, ai preferon përdorimin e tij, sepse dobia e forcimit të trupit edhe pse sëmundja vazhdon, është më parësore sesa largimi i të dyjave, sepse largimi i rezistencës trupore do të thotë vdekje!

Për këto arsye njerëzit janë të bindur se, në rast thatësire, rënia e shiut për ta është mëshirë, pavarësisht faktit se ky shi bën të mbijnë bimë me të cilat ushqehen dhe forcohen edhe ata njerëz që janë zullumqarë, por mos rënia e tij është më e dëmshme për ta sesa rënia e tij. Në të njëjtën logjikë ata pranojnë të kenë një pushtet që i sundon, pavarësisht padrejtësive të tij, dhe nuk e duan mungesën e tij, tamam siç disa njerëz të mençur kanë thënë: “Gjashtëdhjetë vjet nën pushtetin e një zullumqari janë më mirë sesa një natë e vetme pa shtet.” Më pas duhet ditur se pushtetari do të jap llogari (para Zotit) për gjithçka ai bën, për çdo padrejtësi, për çdo të drejtë që ai neglizhon, kur ka mundësi të bëj të kundërtën.

Por, këtu dua të them diçka: nëse një njeri, një funksionar i vendosur nga ai që ka në dorë pushtetin e përgjithshëm apo nga vartës të tij, në poste siç është principata apo gjykata, e të tjera si këto, nuk mundet të kryejë detyrimet që i përkasin dhe të shmang ndalesave që atij i takojnë, por përpiqet dhe synon t’i vërë ato në jetë, gjë të cilën një tjetër në vend të tij nuk e bën dhe as nuk e ka si synim, duke e pasur mundësinë, atëherë këtij njeriu i lejohet ky funksion. Ndoshta është edhe e detyrueshme për të që ta marrë këtë detyrë, sepse nëse këto funksione drejtuese janë të domosdoshme, sepse kanë si detyrë të vënë në jetë dobi, siç është lufta ndaj armikut, ndarja e plaçkës së luftës, zbatimi i ligjeve ndëshkuese, dhe siguria e përgjithshme, atëherë në këtë rast edhe ky funksion është i detyrueshëm. Por, nëse ky funksion drejtues, shoqërohet në mënyrë të detyruar, me emërimin e njerëzve që nuk e meritojnë, marrjen e diçkaje që nuk lejohet, dhënien e diçkaje që nuk duhet dhënë, dhe kjo është e pamundur të shmanget, në këtë rast çështja merr formë të atillë, ku gjërat e detyrueshme apo të pëlqyeshme nuk mund të përmbushen vetëm nëse përmbushet kjo. Në këtë rast edhe marrja e këtij funksioni është i detyrueshëm ose i preferuar, nëse dëmi i tij është më i pakët sesa dobia e këtij detyrimi apo preference. Por marrja e tyre, lejohet edhe në rastet kur ky funksion nuk është diçka i domosdoshëm, por në të bëhen padrejtësi, dhe ata që e kanë atë në dorë bëjnë padrejtësi, derisa atë e merr në dorë një njeri, i cili qëllimisht e ka marrë për të zbutur padrejtësinë në të.

Të largosh më të shumtën e së keqes duke pranuar atë më paktën, kjo është diçka shumë e mirë, nëse këtë veprim e shoqëron ky nijet; veprat e këqija që ky njeri bën me nijetin për të shmangur atë që është më e keqe, konsiderohen diçka e mirë. Në këtë drejtim, rastet ndryshojnë sipas qëllimeve të ndryshme dhe pikësynimeve të gjithsecilit.

Nëse një njeriu, i kërkohet nga një zullumqar i fuqishëm dhe detyrues, të dorëzojë një pasuri të caktuar dhe në mes hyn një i tretë, për të larguar nga viktima më të shumtën e padrejtësisë, duke i marrë atij këtë pasuri dhe duke ia dorëzuar zullumqarit, me dëshirën e tij për të mos iu bërë këtij njeriu padrejtësi, por t’ia largojë atij këtë nëse mundet, padyshim që një ndërmjetës i tillë vepron mirë. Por, nëse ai bëhet ndërmjetës për t’i ardhur në ndihmë zullumqarit, atëherë ai në këtë rast vepron keq.

Në rastet më të shumta në këto çështje, rezultojnë se, edhe qëllimi edhe vepra janë të prishura. Për sa i përket qëllimit kjo kuptohet nga pikësynimi i tij për tu afruar me pushtetin dhe për të siguruar pasuri, ndërsa për sa i përket veprës, kjo për shkak të rënies në harame dhe lënies së detyrimeve, dhe kjo jo për shkak se ky njeri është ndërmjet dy zgjedhjeve që përplasen mes tyre dhe jo sepse ka si synim më të dobishmen dhe më të mirën.[29]

Pastaj, edhe pse një post drejtues mund të jetë i lejuar apo i preferuar apo edhe detyrë për tu marrë, nëse për një njeri të caktuar diçka tjetër është më domosdoshme apo më e pëlqyer sesa kjo, në këtë rast ai jep përparësi më të mirës ndërmjet dy të mirave, nganjëherë të detyrueshme dhe nganjëherë të pëlqyeshme.

Në këtë çështje futet edhe marrja nga Profeti Jusuf (alejhi selam) në dorëzim, e përgjegjësisë për depot e rezervave të shtetit, nga mbreti i Egjiptit, madje edhe kërkesa e tij që mbreti ta vendoste atë si përgjegjës në të këtë funksion, ndërkohë që vet mbreti dhe populli i tij ishin mosbesimtarë, siç e tregon këtë Allahu në Kuran: “Shumë kohë më parë, juve ju pati ardhur Jusufi me prova të qarta, por ju vazhdimisht dyshonit në atë që ju kishte sjellë ai.”[30]

Po për të Allahu i Lartësuar thotë: “O shokët e mi të burgut! A janë më mirë një mori zotash të ndryshëm apo Allahu, i Vetmi, Ngadhënjimtari? Ata që ju i adhuroni në vend të Allahut, janë vetëm emra, të cilët i keni vënë ju dhe të parët tuaj, pa pasur prej Tij asnjë argument. Vendimi i përket vetëm Allahut: Ai ka urdhëruar që të adhuroni vetëm Atë. Kjo është e vetmja fe e vërtetë, por shumica e njerëzve nuk e di.”[31]

Është më se e qartë, që pavarësisht kufrit të këtyre njerëzve, ata patjetër që kanë pasur një zakon apo një rregull, se si i mblidhnin pasuritë dhe si i shpenzonin ato, për shpurën e mbretit dhe familjarët e tij, për ushtrinë dhe nënshtetasit e tij. Dhe kjo gjë, natyrisht që nuk bëhej në përputhje me rregullat e Profetëve dhe drejtësinë e tyre. Jusufi nuk kishte mundësi të vepronte atë që dëshironte dhe që ishte sipas vështrimit të tij në përputhje me fenë e Allahut, sepse ata njerëz nuk i bindeshin atij për këtë gjë, por ai bëri drejtësi dhe mirësi aq sa mundi. Me këtë pushtet ai mundi tu bëjë mirë besimtarëve, familjes së tij, gjë të cilën ai nuk mund ta arrinte po të mos kishte këtë post. E gjitha kjo përfshihet në fjalën e Allahut: “Prandaj frikësojuni Allahut sa të mundeni”[32]

Nëse vijnë dy detyrime, ku njëri nuk i lë vend tjetrit, dhe nuk është e mundur të bëhen që të dy, në këtë rast i jepet përparësi detyrimit që është më i fortë. Në këtë rast detyrimi tjetër pushon për momentin së qeni detyrim dhe, ai që e nuk e kryen atë, për shkak se kryen atë që është më i fortë se ai, nuk konsiderohet në të vërtetë si lënës i detyrimit. Po kështu edhe kur bashkohen dy harame, ku harami më i madh nuk mund të lihet vetëm nëse bëhet ai më i vogli, veprimi i haramit më të vogël në këtë rast në të vërtetë nuk është haram, edhe pse ai veprim që lihet quhet detyrim (vaxhib) dhe ky veprim që bëhet quhet haram, kur ata përmenden në përgjithësi (në situata normale), kjo nuk është problem.

Po e njëjta gjë thuhet edhe kur lihet detyrimi për shkak të një pamundësie, apo kryhet një haram për një dobi më të madhe, apo për shkak të një domosdoshmërie, apo për të larguar diçka që është më haram, siç thuhet kjo për rastin kur një njeri ka lënë një namaz pa falur se e ka harruar apo e ka zënë gjumi,: ai e ka falur namazin kaza (me vonesë), jo në kohën e duhur të tij. Profeti (alejhi salatu ue selam) për këtë ka thënë: “Atë që e zë gjumi pa falur një namaz, apo e harron atë, duhet ta falë në momentin që e kujton atë, sepse kjo është koha e tij, për të nuk ka shlyerje vetëm se kështu.”[33]

Kjo hapësirë, ku çështjet përplasen në mes tyre, është një hapësirë mjaft e gjerë, sidomos në kohëra dhe vende ku gjurmët e Sunetit profetik dhe Kalifatit profetik janë të pakta. Probleme të tilla janë të shumta në të kësi rastesh, ku sa më e thellë të jetë mangësia fetare aq më e shpeshtë do të jetë prezenca e këtyre problemeve. Ekzistenca e këtyre problemeve është shkak për fitne (sprova dhe telashe) në mesin e njerëzve, sepse kur të mirat dhe të këqijat përzihen në mes tyre shkaktohen paqartësi dhe pështjellime. [34] Një pjesë e njerëzve mund të shohin anët e mira dhe marrin këtë anë edhe pse kjo anë mban në vetvete të këqija të mëdha, ndërsa një pjesë të tjetër mund të shohin anën e të këqijave dhe marrin anën tjetër edhe pse në këtë rast humbasin të mira të mëdha, ndërsa të mesmit, që shohin në të dyja anët, mund të mos qartësohet për ta apo për shumicën e tyre masa e dobisë dhe e dëmit, por edhe nëse bëhet e qartë për ta, ata nuk gjejnë njerëz që tu vijnë në ndihmë për të përfituar të mirat dhe për të larguar të këqijat, sepse mendimet në këtë rast u shkojnë pas dëshirave, për këtë arsye në një hadith thuhet: “Allahu e do vështrimin depërtues mendjemprehtë, kur ndodhin gjëra të paqarta dhe e do mendjen e përkryer, kur shfaqen qejfet.”[35]

Ndaj dhe dijetari, duhet t’i vështrojë dhe mendojë mirë këto çështje; në disa raste mund të jetë e detyruar – siç e sqarova edhe më parë-, të tolerohet urdhërimi dhe ndalimi për disa gjëra, por jo shfuqizimi apo të bërit hallall, si në rastin kur urdhëron për një të mirë e cila të shpie edhe në rënie në gjynah më të madh sesa kjo e mirë, në këtë rast lihet urdhërimi për një gjë të tillë, për të shmangur rënien në këtë gjynah. Shembull për këtë mund të jetë rasti, kur i ankohesh pushtetarit të padrejtë për një njeri gabimtarë dhe ai e tepron në ndëshkimin e këtij njeriu, aq sa dëmi që ky zullumqarë shkakton është më i madh sesa gabimi i këtij njeriu. Shembull tjetër për këtë mund të jetë rasti, kur nëse ndalon për disa gjëra të këqija, kjo shpie në lënien e disa të mirave që është janë më të dobishme sesa lënia lënie e këtyre të këqijave, në këtë rast heshtet në lidhje me ndalimin, nga frika se kjo mund të sjellë lënien e asaj që ka urdhëruar Allahu dhe i Dërguari i Tij, gjë që për Allahun është më e madhe sesa thjesht lënia e asaj të keqe.

Dijetari pra, ndonjëherë urdhëron dhe ndonjëherë ndalon, ndonjëherë lejon dhe ndonjëherë hesht për një urdhëresë apo ndalesë apo diçka të lejuar; për shembull, si urdhërimi për një mirësi të kulluar apo më të vlefshme, ose ndalimi për një të keqe të kulluar apo më të dëmshme; kur këto bien ndesh me njëra-tjetrën ai merr anën që ka më tepër peshë –siç e përmendëm më parë- për aq sa ka mundësi. Por, nëse ajo që urdhërohet dhe ajo që ndalohet nuk lidhen me të mundshmen, kjo ose për shkak të padijes ose për shkak të zullumit të këtij njeriu që i drejtohesh, dhe si padija edhe zullumi janë të pamundura të largohen prej tij, atëherë ndoshta më e mirë do të ishte të tërhiqeshe dhe të heshtje nga urdhërimi apo ndalimi i këtij njeriu. Për këtë dhe thuhet: ka disa çështje përgjigja ndaj të cilave është heshtja, ashtu siç heshti Ligjvënësi në fillimet e fesë në urdhërimin e disa gjërave dhe ndalimin e disa të tjerave, derisa Islami u lartësua dhe triumfoi.

Po kështu edhe dijetari, i tillë duhet të jetë në sqarimin dhe komunikimin e gjërave; disa gjëra mund t’i vonojë t’i tregojë e t’i sqarojë, deri në kohën e mundësisë dhe pushtetit, ashtu si Allahu e vonoi zbritjen e ajeteve dhe qartësimin e dispozitave ligjore, deri në kohën kur i Dërguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) u mundësua dhe u forcua, për t’iu pranuar sqarimi i tyre (nga njerëzit). Realitetin e kësaj gjendje Allahu e sqaron në fjalën e Tij ku thotë: “Ne nuk dënojmë asnjë popull, para se të çojmë të dërguar!”[36]

Argumenti ndaj njerëzve plotësohet dhe bëhet i qartë me dy elementë: 1) me kushtin që të kenë mundësi të marrin dijen që ka sjellë Allahu dhe 2) me kushtin për të pasur mundësi të veprojnë me të. Ndërsa ai që e ka të pamundur të marrë dijen, si i çmenduri apo i pamunduri për të vepruar, për të nuk ka as urdhër e as ndalesë. Nëse ndërpritet dija për njohjen e një pjese të fesë apo ndodh pamundësi për zbatimin e një pjese të saj, kjo situatë për këtë njeri, që është i pamundur të ketë këtë dije dhe i pamundur për të vepruar me të, është e njëjtë me situatën e atij njeriu që ka një shkëputje të plotë ndaj dijes për gjithçka rreth fesë apo është i pamundur për të kryer çdo gjë të saj, si për shembull një i çmendur.

Këto situata, janë kohët e ndërprerjes dhe mungesës së fesë dhe nëse qëllon që një dijetarë apo prijës apo të dy së bashku të jenë ata që merren me çështjet e fesë, në këtë rast ajo që i ka ardhur Profetit duhet të sqarohet pjesë-pjesë, ashtu në të njëjtën pozitë, siç edhe vetë Profeti ua sqaronte atë njerëzve pjesë-pjesë, kur ai u dërgua. Dihet se Profeti nuk kumtonte vetëm se atë, për të cilën ishte e mundur të merrej dija e saj dhe të vihej në jetë puna e saj. Feja nuk ka ardhur e gjitha në njëherë të vetme, prandaj dhe thuhet: nëse do që njerëzit të të binden, urdhëroi me atë që munden. Në të njëjtën mënyrë edhe ripërtëritësi i fesë islame edhe ai që ringjallë Sunnetin e Profetit, nuk u kumton njerëzve vetëm se atë që mund të marrin prej dijes dhe mund ta vënë në zbatim, ashtu siç një njeri që hyn në fenë islame nuk është e mundur që në momentin kur ai hyn, t’i mësohen atij të gjitha dispozitat e fesë dhe të urdhërohet me të gjitha ato!

Kështu është edhe me atë që pendohet nga gjynahet, edhe me nxënësin edhe me atë që kërkon udhëzimin, nuk është e mundur që që në fillim, ai të urdhërohet me të gjithë fenë dhe t’i përmendet atij e gjithë dija, sepse ai nuk mund ta përballojë këtë dhe përderisa nuk e përballon dot, për të nuk është detyrim (vaxhib) në një situatë të tillë, dhe përderisa nuk është detyrim nuk i takon as dijetarit dhe as prijësit t’ia ngarkojnë atij këtë, të gjithën, si detyrim që në fillim, por e tolerojnë në urdhëresa dhe ndalesa, për gjëra që nuk mund t’i mbajë dija e tij dhe ai nuk mund t’i veprojë, deri në kohën kur ai të mundet. Kështu ka vepruar edhe Profeti (alejhi salatu ue selam), ka toleruar atë që ka toleruar deri në kohën që u është bërë e qartë ajo. Kjo nuk konsiderohet aprovim i harameve dhe lënie e urdhëresave të detyruara, sepse si detyrimi ashtu edhe ndalimi janë të kushtëzuara me mundësinë e dijes dhe të veprimit, dhe ne kemi thënë se në këtë rast ky kusht mungon; përqendrohu mirë në këtë bazë themelore, sepse është e dobishme.

Nga këtu bëhet e qartë, se pse bien shumë prej këtyre çështjeve, edhe pse ato në origjinë mund të jenë të detyruara apo të ndaluara, pikërisht për shkak të mos mundësisë së komunikimit, me të cilin bëhet i qartë argumenti i Allahut për detyrimin apo ndalimin e diçkaje, sepse pamundësia bën të bjerë urdhri dhe ndalesa edhe pse në orgjinë ajo është detyrim, e Allahu e di më së miri.

Një tjetër gjë që hyn në këto çështje ixhtihadi (mendimi individual), për sa i përket dijes (fetvasë) dhe veprimit (praktikimit), është edhe fakti se ajo që thotë dijetari apo prijësi apo ajo që ai vepron, i vepron në bazë të ixhtihadit apo imitimit. Nëse se një dijetar apo një prijës tjetër, nuk ka të njëjtin mendim me të parin, ai nuk ka pse të urdhëroj njëlloj për këtë gjë ose nuk ka pse të urdhëroj dhe ndalojë, vetëm se atë që i duket e dobishme atij. Askujt nuk i takon të ndalojë të tjerët të mos ndjekin ixhtihadin e tij, por as edhe t’i detyrojë ata ta ndjekin atë. Këto çështje (imitimi dhe ndjekja) nuk janë detyrim për të, ai nuk i urdhëron këto gjëra dhe as nuk i ndalon ato, por ato janë në mes lejimit dhe tolerimit.

Ky është një kapitull shumë i gjerë, ndaj përqendrohu dhe thellohu në të.

(Marrë e plotë dhe pa shkëputje nga libri “Mexhmu el-fetaua” e dijetarit islam Ibën Tejmije, vol. 20 fq. 48-61)

[1] Et-tegabun: 16.

[2] El-bekare: 286.

[3] Et-talak: 7.

[4] En-nisa: 84.

[5] El-bekare: 185.

[6] En-nisa: 28.

[7] El-maide: 6.

[8] El-haxh: 78.

[9] El-maide: 105.

[10] El-bekare: 280.

[11] Al-imran: 97.

[12] Et-teube: 91.

[13] El-enam: 119.

[14] El-bekare: 173.

[15] El-enam: 145.

[16] El-bekare: 286.

[17] El-ahzab: 5.

[18] El-bekare: 220.

[19] El-bekare: 217.

[20] El-bekare: 219.

[21] El-bekare: 216.

[22] En-nisa: 101.

[23] El-bekare: 217.

[24] El-bekare: 239.

[25] En-nisa: 102.

[26] Lukman: 14.

[27] Muslimi: 85/137.

[28] El-mumtehine: 10.

[29] Nga këto fjalë kuptojmë edhe një arsye, pse shumica e atyre që hyjnë nëpër institucione të ndryshme, në dukje “me qëllim, reformimin për mirë të tyre” mbeten në këto institucione pa bërë asgjë, shto këtu edhe përkrahjen, e pakuptueshme, morale që prezenca e tyre u jep këtyre institucioneve të prishura nga brenda. Po për një rast të ngjashëm dështimi, sheh Ibn Uthejmini shprehej duke thënë: “…por, sepse e kemi të mangët sinqeritetin me Allahun!” Ndërsa një arsye tjetër e rëndësishme në këtë dështim është, edhe paaftësia e shumë prej atyre që marrin apo përzgjidhen për të mbajtur barra të tilla, tepër delikate, qoftë kjo paaftësi fizike, apo dobësi karakteri, apo mangësi në intuitë e zgjuarsie, dijeje dhe përkushtim. Në fakt dështimi i këtij soji njerëzish “të paaftë”, është bërë shkak që njerëzit ta shohin këtë metodë si jofrytdhënëse, e madje edhe të urrejnë dhe përçmojnë ata që i hyjnë një rruge të tillë. (shën. përkth.)

[30] Gafir: 34.

[31] Jusuf: 39, 40.

[32] Et-tegabun: 16.

[33] Buhariu: 597 dhe Muslimi.

[34] A nuk bien shpesh edhe muslimanët e shqiptarë në të tilla situata?

[35] Sipas El-Irakit, në verifikimin që u ka bërë haditheve të “Ihja ulumd din”, këtë hadith e transmeton Ebu Nuajmi në “Hiljetul eulija” dhe në zinxhirin e tij të transmetimit ka një transmetues të dobët.

[36] El-isra: 15.

Published in:

Përkthime

on 5 Janar, 2010 at 10:53 pm Lini një Koment

Rruga e Xhenetit dhe Rruga e Zjarrit

Rruga e Xhenetit dhe Rruga e Zjarrit

Shkruar nga: Ali Tantaui

Në mesin tonë, në vendet arabe, u shfaqën disa ide të çuditshme, ide të cilat i kemi dëgjuar që të vegjël. Këto ide u përçuan tek ne në kohën e kolonializmit dhe sot tek ne jehonën e tyre, e përcjellin ata që u edukuan dje nëpër shkollat e tyre. Shumë të rinj u besojnë sot këtyre fjalëve dhe kujtojnë –për shkak të heshtjes sonë dhe mos kundërshtimit- se ato janë të vërteta të pakundërshtueshme.

Ndër këto ide që qarkullojnë në mes nesh ka të tilla si: “Zotit i përket feja ndërsa atdheu u përket të gjithëve” apo “Feja është e ndarë nga politika” apo i emërtojnë dijetarët muslimanë si “njerëz e fesë”.

Fjalë të tilla gjen shumë, një pjesë e njerëzve i besojnë ato si të vërteta dhe një pjesë pyesin për saktësinë e tyre, sepse dyshojnë në vërtetësinë e tyre.

Nuk mund të jepet një gjykim për këto ide, nëse nuk njohim më parë së çfarë do të thotë fjala “fe”.

Ata që i kanë sjellë këto slogane mes nesh, janë të krishterët dhe ne i kemi marrë prej tyre dhe më pas i kemi praktikuar për fenë islame, ndërkohë që fjala “fe” tek ne, ka një tjetër kuptim nga fjala “fe” tek ata.

Feja tek të krishterët, sipas asaj që përmendet nëpër disa enciklopedi të njohura, si ajo britanike apo Larus-i francez, është ajo që përcakton lidhjen ndërmjet njeriut dhe Zotit. Pra feja sipas tyre ngushtohet brenda asaj që përmban kisha si institucion dhe nuk ka lidhje me pjesën tjetër të jetës, me sistemin e marrëdhënieve ndër njerëzore, kjo gjë tek ne korrespondon me atë që njihet si adhurim, si falja, agjërimi etj.

Por nga ky këndvështrim Islami nuk është vetëm fe, sepse ai nuk kufizohet vetëm tek adhurimet. Mjafton të shfletoni faqet e një libri të jurisprudencës islame (fikhu) dhe të vështroni kapitujt e tij dhe do të gjeni në të kapituj që flasin për adhurimet dhe kjo i përket asaj që njihet si “fe” tek të krishterët, do të shikoni kapituj që flasin për marrëdhëniet ndër njerëzore, që përkon me atë që quhet “kodi civil”, do të shikoni kapituj që flasin për martesën dhe divorcin dhe që korrespondon me atë që quhet “kodi i familjes”, do të shikoni kapituj që flasin për luftërat dhe kjo korrespondon me atë që quhet “marrëdhëniet ndërkombëtare”, do të shikoni kapituj që flasin për udhëheqjen e madhe (el-imametu el-udhma) dhe që korrespondon me atë që quhet “e drejta kushtetuese”, do të gjeni kapitullin e ndëshkimeve dhe kjo korrespondon me “kodin penal”, do të gjeni edhe kapituj që flasin për testamentet, për trashëgiminë dhe etikën.

Pra Islami është fe, kod civil, kod penal, kushtetutë dhe ligj ndërkombëtar, si edhe moral e etikë.

Nëse ata flasin për ndarjen në mes fesë dhe politikës dhe ne e pranojmë këtë fjalë, kjo do të thotë për ne se adhurimet nuk duhet t’i përziejmë me politikën dhe natyrisht që adhurimet nuk kanë si të përzien në çështjet e politikës dhe as politika nuk përziet në çështjet e adhurimeve. Por nëse vetë politika është pjesë e fesë sonë, si t’ia bëjmë? Me politikë nuk kam për qëllim përplasjet partiake dhe as konkurrencën e partive për të marrë vende në qeverisje, dhe as garën elektorale për të fituar vendet në parlament, por kam si qëllim parimet e politikës dhe vijat e saj të përgjithshme.

Nëse të krishterët i quajnë priftërinjtë e tyre si njerëz të fesë, kjo vjen sepse priftërinjtë nuk kanë punë tjetër veç kryerjes së riteve të lutjeve, meshave apo edhe dëgjimit të rrëfimeve. Ndërsa dijetari mysliman është njeriu i fesë dhe njeriu i botës, sepse feja dhe bota në Islam janë bashkë dhe nuk ndahen dhe jo siç thonë disa predikues të paditur, se ato janë si dy shemra që nuk duhen mes tyre.

Nëse të krishterët thonë se i pasuri nuk hyn në parajsën e qiellit, Islami e ka quajtur pasurinë në Kuran si mirësi. Në të thuhet “Ju është urdhëruar që, nëse ndonjërit prej jush i afrohet vdekja dhe ka pasuri (hajr-mirësi) për të lënë pas, atëherë të lërë testamentin në mënyrë të drejtë…”[1] Dhe po ashtu për njeriun ai thotë: “Vërtet, ai është i babëzitur për pasuri (hajr-mirësi).”[2] Dhe në Islam si i pasuri që falënderon Zotin edhe i varfëri që bën durim, janë njëlloj në vlerën e tyre tek Zoti.

Nëse feja e krishterë, pasuesve të saj u obligon që nëse të bien në njërën faqe duhet t’i kthesh tjetrën, atij që të ka rënë, Islami urdhëron që armiqësisë t’i përgjigjesh me të njëjtën monedhë, por pa e kaluar cakun “Pra, kushdo që ju sulmon, edhe ju keni të drejtë ta sulmoni atë, ashtu siç ju sulmoi ju!”[3] Dhe përsëri thotë: “Shpërblimi për të keqen është i njëjtë me atë të keqe.”[4] dhe kësaj i thonë drejtësi. E Zoti po ashtu më pas thotë: “Por, atë që fal dhe pajton, e pret shpërblimi i Allahut.” Dhe kjo është bamirësi, e Allahu urdhëron të mbahet drejtësia dhe të bëhet bamirësi.

Pra Islami i ka urdhëruar muslimanët ta zmbrapsin forcën e padrejtë dhe tiranike me forcën dhe kundërpërgjigjen e drejtësisë. Nëse ngadhënjejnë mbi kundërshtarin dhe e kanë në dorë atë, e më pas e falin atë, padyshim që falja është më e mirë. Muslimani fal hakun e tij personal, sepse ajo është e drejta e tij, të cilën ai e lëshon nëse do, e ndërsa hakun e Zotit, askujt nuk i takon ta lëshojë atë.

Islami atëherë është edhe fe edhe botë, është edhe adhurim, etikë edhe ligj dhe atij nuk i shkon për shtat çka i shkon për shtat dikujt tjetër. Islami nuk ndahet nga politika, sepse për shembull surja Et-teube, i përket Kuranit dhe flet për thelbin e politikës ndërkombëtare, a ta ndajmë këtë sure nga Kurani e ta fshijmë atë nga shtypja dhe publikimi i tij?!

Islami mban zgjidhje për çdo problem të qenies njerëzore; në të gjen një sistem të plotë ekonomik, ai është një sistem i drejtë mes dy të shtrembërve: në mes kapitalizmit të padrejtë, të zhytur në diferencime sociale dhe komunizmit të padrejtë, që përçmon individin.

Islami është për çdo vend dhe për çdo kohë.

Në Kuran dhe në Traditën Profetike do të gjejmë gjykim për transaksionet e ndryshme financiare dhe bankare, por ne këto gjëra nuk i gjejmë të shprehura në mënyrë të drejtpërdrejtë në librat e vjetër të Fikhut; e si mund të përmenden ato në këto libra kur në kohën kur u shkruan këta libra në botë nuk ekzistonin bankat dhe as transaksionet bankare?

Si mund të përmend për shembull libri i fikhut “El-mugni” gjykimin për sigurimin e makinës, ndërkohë që është shkruar para se të shpikej makina? Por edhe para se të ekzistonte sistemi i sigurimeve?

Dijetarët tanë të hershëm muslimanë nga Kurani dhe Tradita Profetike kanë nxjerrë zgjidhje të detajuara për problemet e kohës së tyre, ne sot na takon të nxjerrim zgjidhje për problemet e kohës sonë.

Zgjidhja ekziston, por ajo kërkon studime dhe kërkime akademike për ta nxjerrë atë, ashtu siç hapim minierat për të nxjerrë mineralet, që Allahu i ka vendosur në brendësi të tokës.

Gjetja e këtyre zgjidhjeve është detyrim kolektiv, për ata dijetarë muslimanë që munden, por nëse asnjëri prej tyre nuk e bën këtë, atëherë të gjithë do të bien në gjynah. Dhe kjo mungesë e zgjidhjeve islame do t’i shtyjë pushtetarët që të marrin ligjet e huaja, të cilat nuk burojnë nga e drejta islame dhe nuk janë bërë për vendet myslimane. Ato u ngjajnë rrobave të gatshme, të prera dhe të qepura me një masë fikse. Islami është një rrobë që na e ka prerë Allahu, sipas përmasave të trupit tonë, e që mbulon të gjitha nevojat tona, realizon shpresat tona dhe na udhëheq ne në rrugën e lumturisë, në këtë botë dhe në atë të përtejme.

Ibn Kajimi –rahmet pastë- ia ka qëlluar të vërtetës kur thotë, në librin e tij madhështor “Rrugët e Gjykimit”, se pasiviteti, ngurtësimi i juristëve islamë dhe ngushtimi i ligjit të gjerë të Allahut, i ka shtyrë pushtetarët, që t’i marrin ligjet nga jomyslimanët.

Gjatë kohës së bashkimit (në mes Sirisë dhe Egjiptit), kur unë kam qenë këshilltar në gjykatën e apelit, në Kajro dhe në Damask, kishte diskutime në mes nesh dhe këshilltarëve të tjerë për probleme të ndryshme. Në atë kohë unë shkrova një artikull në revistën “El-kanun”, që botohej nga Ministria e Drejtësisë në Siri, me titullin “Zgjidhje të vjetra për probleme të reja”. Në të pasqyrova zgjidhjet që kisha nxjerrë nga librat e fikhut, për probleme të cilat njerëzit kujtojnë se kanë dalë sot për herë të parë! Kush të dojë dhe ka mundësi le t’i kthehet dhe t’i shohë e t’i lexojë ato.

Një nga problemet tona është se ne shkojmë pas njerëzve, nuk shohim nëse ata ecin në rrugën e drejtë apo në rrugën e shtrembër. Ky është modeli ynë në jetën tonë individuale dhe atë shoqërore, aq sa ne kemi marrë nga të tjerët parimin e ndjekjes së shumicës, edhe nëse kjo shumicë shkon në humbje!

Një nga shkaqet që na pengon ne të ndjekim rrugën e fesë, është pasimi i njerëzve.

Unë nuk po ju them juve: kundërshtoni njerëzit, mos respektoni zakonet, kur njerëzit të mbathin këpucët në këmbë, ju varini ato në qafë, nëse ata flenë në shtretër, ju flini në vaskën e banjës! As nuk po u them: nëse shikoni se njerëzit ecin në të djathtë të rrugës ju shkoni në të majtë të saj, që të mos u ngjani atyre!

Unë po ju them: merrni fenë si model. Nëse shikoni se njerëzit shkojnë në rrugën e haramit ju mos u shkoni nga pas dhe mos u justifikoni se kështu janë shumica e njerëzve, sepse njerëzit më së shumti janë në humbje, Allahu thotë: “Nëse i bindesh shumicës së njerëzve që gjenden në tokë, ata do të të shmangin nga rruga e Allahut.”[5] Dhe thotë: “Shumica e njerëzve, sado që të dëshirosh ti, nuk janë besimtarë.”[6] A qëndron, pra, e vërteta gjithmonë me shumicën?

Nëse tre mjekë të spitalit vendosin që i sëmuri duhet të operohet, ndërkohë që të gjithë pastrueset, infermieret, rojet dhe sanitarët që mund të bëhen gati tridhjetë vetë, kërkojnë që operacioni të mos bëhet, por të lihet mënjanë. A do të marrim mendimin e këtyre tridhjetë pastrueseve, rojeve, infermiereve dhe sanitareve, apo do të ndjekim mendimin e tre mjekëve?

Nëse dy pilotë avioni kanë vendosur ta ulin avionin, sepse karburantit po i vjen fundi, ndërsa pasagjerët, numri i të cilëve shkon tetëdhjetë vetë, kërkojnë që fluturimi të vazhdojë, sepse ata janë shumica dhe duhet që ata të vendosin; cilin mendim do të marrim?

O njerëz! E vërteta, i bën njerëzit të njohur dhe nuk janë njerëzit ata që e bëjnë të njohur vërtetën.

Mendimi i një njeriu, që ka fakte të qarta, është më primar sesa mendimi i njëmijë vetëve që nuk kanë argument me vete.

Nëse numri i ndjekësve të së shtrembëtës arrin në njëqind milion apo edhe në një miliard dhe në tokë mbetet vetëm një njeri në të vërtetën, ky njeri i vetëm do të ishte në rrugën e drejtë dhe jo milionat e tjerë.

A nuk ju kujtohet se Hitleri dhe Musolini, e të tjerë diktatorë si ata, u ligjëronin njerëzve gjëra të padrejta, siç qe nazizmi dhe fashizmi dhe këtyre diktatorëve u përgjigjeshin me britma miliona njerëz; e ku janë sot këta miliona?

Sa udhëheqës arab kemi parë tek u ligjërojnë njerëzve që i dëgjojnë, por nuk i kuptojnë? Dhe argument për këtë është vetë fakti se ata e ndërpresin ligjëruesin në mes të fjalisë, në mes të kryefjalës dhe kallëzuesit, në mes foljes dhe vepruesit, para se ai ta mbarojë mendimin, duke bërtitur, thirrur dhe ulëritur si të çmendur! A nuk janë këta që bërtasin po ata njerëz që bërtisnin për atë që ishte para tij? Ata përsëri do të mblidhen dhe do të bërtasin për atë që do të vij pas tij! Do të thonë atë që u thuhet, dhe do të përsërisin atë që u jepet; ata i bashkon daullja dhe i ndan shkopi! Jo! Allahu nuk do t’ia dijë për ta!

Thonë se nuk jeton vetëm se i shëndoshi dhe nuk mbetet vetëm se më i dobishmi, ky është ligji i evolucionit tek disa, e ndoshta ky është një ligj prej ligjeve të Zotit për krijesat. Nëse këto ideologji tokësore ateiste, janë të shëndosha dhe janë më të dobishmet, atëherë ato do të mbesin, por nëse feja e Zotit është e shëndosha dhe ajo çka Allahu ka ligjëruar për njerëzit është më e dobishmja, padyshim që ai që mbetet është Libri i Zotit, Libër të cilin Ai premtoi se do ta ruajë, dhe lajthitjet e kësaj epoke do të shkojnë ashtu siç kanë shkuar para tyre me qindra lajthitje.

Ku është sot ajo që propagandonte Hitleri dhe Musolini?

Koha do t’i zhdukë këto ideologji dhe në mes njerëzve nuk do të mbesë kush që do t’i njohë, veç studentëve të niveleve pas universitare. Do të vijë një ditë që studentët do të pyesin se çfarë ishin këto ideologji, ashtu siç shumë prej tyre pyesin sot për karamitët, për mazadakët dhe manizmin?[7]

E pavërteta vjen edhe shkon, por përfundimi i takon të drejtës dhe të vërtetës.

Ndaj mos u mashtroni me përhapjen e së padrejtës, e së keqes! Mos dyshoni në islamin tuaj, mos nxirrni përpara realitetin e njerëzve para vërtetësisë së fesë suaj. Mos u bëni njerëz oportunist duke thënë: nëse njerëzit bëhen të mirë dhe ne bëhemi të mirë dhe nëse ata bëhen të këqij edhe ne po kështu do të bëhemi, nëse njerëzit e pranojnë fajdenë dhe interesin bankar edhe ne e pranojmë, nëse njerëzit zhvishen dhe zbulohen edhe gratë tona le të zhvishen dhe zbulohen si të tjerët.

Nëse njerëzit e lënë pas shpine Ligjin e Zotit dhe ndjekin ligjet e njerëzve dhe me to gjykojnë mes tyre, a të veprojmë edhe ne siç veprojnë njerëzit? Jo… por ndiqni të vërtetën dhe të drejtën.

Shumë muslimanë sot kanë devijuar nga rruga e fesë dhe e kanë kthyer në diçka të mirë atë që feja e konsideron si të keqe. Në disa vende myslimane një pjesë e njerëzve i janë kthyer moralit të kohës së injorancës para islame, madje edhe më keq se ajo, sepse në të kishte vërtetë shirk, që është koka e gjynaheve dhe belaja më e madhe, por në atë kohë kishte edhe sinqeritet, burrëri dhe xhelozi për nderin. A keni dëgjuar apo keni lexuar ndonjëherë se në atë kohë nëpër festa përziheshin gra të zhveshura me burrat e huaj, se Ebu Lehebi kërcente me gruan e Ebu Xhehlit? A keni dëgjuar se gratë e asaj kohe dilnin lakuriq para burrave të huaj, apo dilnin në plazh për tu larë para njerëzve dhe vishnin vetëm rroba banje? A nuk ka sot në mes muslimanëve, njerëz të cilët e bëjnë këtë?

Unë nuk po qortoj asnjë njeri me emër, dhe nuk po flas për ndonjë njeri konkret, sepse ky tashmë është një fenomen i përhapur mes muslimanëve, ju e shihni dhe e njihni këtë gjë dhe nuk keni nevojë për asnjë që tua tregojë.

O vëllezër! Ajo që unë dua tu them, është të ndiqni gjykimin e fesë edhe nëse ajo nuk përputhet me atë çka bëjnë njerëzit dhe mos ndiqni njerëzit, nëse ata nuk pajtojnë me fenë, sepse ata nuk kanë çfarë tu bëjnë para Zotit, e Zoti është Ai që ju ruan juve prej njerëzve.

Kjo që po kërkoj nga ju, e di shumë mirë se është e vështirë për ju. Kësaj nuk mundet t’i përgjigjet vetëm se ai që Zoti i jep forcë. Ne sot jetojmë në fundin e kohës, kohë për të cilën i Dërguari i Allahut -sal-lallahu alejhi ue selem- na ka lajmëruar se ai që kapet pas fesë së tij, është si të mbante në dorë prushin.

Durimi ndaj prushit të kësaj bote është më i lehtë sesa durimi ndaj prushit të botës tjetër. Kujtoni gjithmonë një thënie të Profetit -sal-lallahu alejhi ue selem-, të cilën do të dëshiroja që çdo njeri prej nesh ta vendoste para tavolinës së tij apo ta varë në murin e shtëpisë së tij, që ta shohë në mëngjes dhe në mbrëmje. Kjo thënie është fjala e Profetit -sal-lallahu alejhi ue selem- që thotë: “Ai që e kërkon kënaqësinë e Allahut me pakënaqësinë e njerëzve, Allahu do të jetë i kënaqur me të dhe do t’i kënaq edhe njerëzit me të. Dhe kush kërkon kënaqësinë e njerëzve kur Allahu është i pakënaqur, Allahu do të mbetet i pakënaqur me të dhe do t’i bëjë edhe njerëzit të pakënaqur me të.”[8]

Në këtë cep të botës ka shumë slogane dhe propagandë: propagandë majtiste e djathtiste, propagandë nacionaliste dhe për parti, sekte e rryma të shumta, lërini të gjitha dhe kapuni pas fesë islame.

Në librin tim të parë “Njohje e përgjithshme rreth fesë islame” kamë dhënë një shembull: Në një shkretëtirë të madhe ka një rrugë në të cilën kalojnë makinat, kjo rrugë lidh vendet e populluar lindore me ato të populluara në perëndim. Në mes të kësaj rruge ka vende ku rrebeshet kanë prishur asfaltin dhe e kanë shndërruar rrugën në këto pjesë në gurishte dhe gropa, por makina patjetër duhet të kalojmë mbi to, derisa rruga të rregullohet.

Këtë rast e kanë shfrytëzuar disa banditë dhe ata janë të shumtë dhe të organizuar në grupe, në këtë vend imagjinar, ata kanë hapur në krahë të rrugës kryesore dhe në vendet ku ajo është prishur rrugë dytësore, të cilat i kanë shtruar në hyrje të tyre, për të mashtruar njerëzit. Krahas kësaj në krah të këtyre rrugicave kanë ngritur kafene, klube dhe restorante, nga të cilat dëgjohet të dalë zëri i këngëve dhe i muzikës. Një njeri që nuk i njeh do të kujtojë se ato janë kafene dhe restorante reale, por ato nuk janë veçse vende kurthesh, të cilat janë përgatitur për të zhvatur paratë e njerëzve, nëpërmjet pijes, femrave dhe mjeteve të tjera. Ai që hyn në to nuk del vetëm se me asnjë lek në xhep, e ndoshta edhe me ndonjë sëmundje që nuk i ndahet, derisa t’i ndahet shpirti nga trupi. Qeveria gjithsesi ka vendosur në rrugën kryesore tabela paralajmëruese, ndaj këtyre gjërave dhe ka treguar rrugën që të shpie në vendin e kërkuar, pavarësisht se rruga vende-vende është e dëmtuar.

Nëse vjen në këtë vend dhe para teje do të shohësh rrugën e dëmtuar, që është gjithë gurë dhe gropa, por sidoqoftë ajo të shpie në një vend të sigurt dhe të qetë, në qytetet e mëdha ku ti kërkon të qëndrosh gjatë, dhe krahas tyre shikon edhe këto rrugë dytësore, të lehta për tu kaluar dhe shtruara, në të cilat gjen ushqim dhe pije, kënaqësi dhe rehati, por ai që i merr këto rrugë do të humbasë pasurinë dhe shëndetin e tij dhe do të dalë prej tyre i sëmurë dhe i humbur; cilën nga këto rrugë do të ndjekësh?

A do të durosh vështirësitë e rrugës së drejtë, gropat dhe baltën e saj, duke shpresuar se në fund do të mbërrish në një vend të qetë dhe të sigurt? Apo ti mos vallë je nga ata që mashtrohen pas një kënaqësie të përkohshme, nëpër këto rrugë dytësore?

O njerëz! Ky shembull i ngjan tamam rrugës së Xhenetit dhe rrugës së Zjarrit.

Rruga e Xhenetit është e vështirë, por në fund të saj ajo të shpie në lumturinë e pasosur. Rruga e Zjarrit është lehtë, por caku i saj të shpie në dëshpërimin pafund.

Xheneti është i rrethuar me gjëra të vështira, ndërsa Zjarri është i rrethuar me kënaqësi epshore.

Për atë që të fton në Zjarr çdo gjë është e këndshme! Ai të thotë shiko këto lakuriqësi të bukura, shijoji këto paratë haram, bëj çdo gjë që të pëlqen, çdo dëshirë dhe tek që të vjen ndërmend, plotësoja qejfin vetes, por edhe nëse inatosesh mund të godasësh kë të duash, nëse dëshiron gjë merre atë dhe mos hezito, mos mendo vetëm se për çastin që ti jeton, ndjehu i lirë për çdo gjë, mos e ça kokën për asgjë, mos e ço mendjen te vdekja dhe as mos e vrit mendjen për botën tjetër!

Të gjitha këto, janë gjëra të lehta për njerëzit dhe joshëse për trupin.

E keqja është e lehtë, sepse njeriu i keq të merr pas me vete aty ku ty të pëlqen, që ti të shohësh çka të ka ënda, nëpër disko e pub-e, për të kërcyer e për të parë femra lakuriqe, për të përjetuar histori rozë, për të tu joshur pas tyre, por ndoshta ai nuk të shpie direkt, por ngadalë dhe hap pas hapi.

E njeriu i mirë, ai besimtari, çfarë të ofron? Ai nuk të ofron gjë, vetëm se të privon të pasosh pasionet e tua. Nëse përpara të del një femër e bukur të thotë: mos e shiko! Nëse vihesh para një fitimi haram, të thotë: mos e merr! Mos shko pas dëshirave dhe epsheve të tua! Lëre gjumin tënd të këndshëm dhe ngrihu të falesh në agim herët! Lëre dëshirën tënde për të ngrënë dhe agjëro në Ramazan! Shtrëngohu dhe shko në haxh! Nëse dëgjon një përgojim dhe mendja të shkon të bëhesh pjesë e kësaj bisede, të thotë: mos përgojo, por çohu nga biseda dhe largohu, nëse të pranishmit nuk e ndryshojnë bisedën! Nëse gratë ndjekin modën dhe veshin rroba të shkurtra, ai të thotë: mos bëj si ato, por mbulohu siç e kërkon feja!

Rruga e Xhenetit, fillimi i saj është i vështirë, por nëse duron vështirësitë e saj, ajo të shpie në kënaqësinë pambarim

Rruga e Zjarrit fillimi i saj është i lehtë dhe i bukur, por nëse bukuria e saj të mashtron, ajo do të shpjerë në vendin e trishtimit të përhershëm.

Kjo gjë i ngjan nxënësit një natë para provimit; familjarët e tij janë mbledhur rreth televizorit dhe po shohin një film të bukur, dhe atij ja ka qejfi të jetë me ta. Nëse ai i shkon pas kësaj dëshire dhe i jep përparësi kësaj kënaqësie të përkohshme, do të ngelet në provim. Por nëse e mund dëshirën e tij dhe shkon pranë librave dhe leksioneve të tij, do ta shijojë kënaqësinë e shikimit që i jep filmi.

Forca qëndron tek kontrolli vetvetes.

Nëse nga radio dëgjon një bisedë fetare të mirë apo këtë e gjen në një libër a revistë dhe nga një stacion tjetër dëgjon muzikë që të pëlqen, të filan këngëtareje apo këngëtari dhe e braktisë muzikën, për të dëgjuar bisedën që po mbahet, ti atëherë e ke vullnetin të fortë, sepse more rrugën më të vështirë.

Ti po ngjitesh lart dhe ngjitja në lartësi gjithmonë është e vështirë, ndërsa rënia poshtë përherë është lehtë.

Ndjekja e dëshirave dhe epsheve i ngjan një shkëmbi që bie nga maja e malit, lëvize pak nga vendi i tij dhe ai do të bjerë poshtë pa vështirësi. Vështirësia qëndron në kthimin e tij atje ku ishte.

Një depozitë e madhe uji është vendosur në majë të malit, atë e shpojmë me trepan, uji i saj do të rrjedhë në luginë me lehtësi të madhe, vështirësia qëndron për ta kthyer ujin atje ku ishte në fillim.

Ai që pëlqen rehatinë, nuk do të bezdiset, nuk do t’ia prishë qejfin vetes dhe as të mbajë ndonjë barrë apo përgjegjësi, ky njeri nuk mund ecë në rrugën e Xhenetit.

Ai që kërkon të marrë rrugën e Xhenetit, duhet të përgatitet për vështirësitë dhe lodhjet që ajo ka, ai duhet t’i rezistojë gjynaheve joshëse dhe të mos u afrohet atyre, të durojë në kryerjen e detyrimeve të vështira dhe të mos i lër mangët ato.

“A mendoni se do të hyni në Xhenet, pa i provuar Allahu ata që kanë luftuar prej jush dhe pa i provuar ata që kanë duruar?”[9]

Unë i shoh njerëzit se kur në radio apo diku tjetër tregohen thëniet e Profetit -sal-lallahu alejhi ue selem-, në të cilat ka dritë dhe udhëzim, shumica e njerëzve nuk i kushtojnë rëndësi, vetëm në momentin kur dëgjojnë të bëhet një lutje, apo kur dëgjojnë fjalë, që nëse thuhen Zoti të fal apo të fut në Xhenet, ama nëse dëgjojnë diçka që kërkon punë, ata gati nuk ua vënë veshin asaj.

Mesa duket o vëllezër, ne nuk duam të punojmë, por duam të hymë në Xhenet me fjalë.

[1] El-bekare: 180.

[2] El-adijat: 8.

[3] El-bekare: 194.

[4] Esh-shura: 40.

[5] El-enam: 116.

[6] Jusuf: 103.

[7] Të parët i përkasin një sekti shiitë ekstremë, ndërsa të dytët dhe të tretët i përkasin sekteve dhe ideologjive të dala nga Persia e hershme. (shën. përkth)

[8] Ibn Hiban nr.276 dhe Ibn Asakir 20/54.

[9] Al-imran: 142.

Published in:

Përkthime

on 3 Janar, 2010 at 9:05 am Lini një Koment

Zoti, i Madhërishmi

Zoti, i Madhërishmi

Shkruar nga: Halid ibën Muhamed Selim

Lavdet i përkasin i Allahut, Zotit të botëve. Bekimet dhe uratat më të mira qofshin për më të mirin e Profetëve dhe të të Dërguarve, Profetin tonë Muhamed, për familjen dhe shokët e tij.

Zoti (arabisht: rrab). Një nga emrat më të mëdhenj të Allahut dhe me shumë kuptime përfshirëse.

Rrab, është ai që rrit dikë tjetër dhe kujdeset për të hap pas hapi.

Kjo fjalë përdoret për pronarin, zotërinë, rregulluesin e punëve, edukatorin, kujdestarin, bamirësin.[1]

Zoti ynë është Ai që krijon, furnizon, i rregullon çështjet, jep dhe privon, udhëzon dhe lë në humbje, çdo gjë që ka në univers është i nënshtruari dhe i përuluri i Tij, askush nuk del jashtë pushtetit të Tij.

Emri Rrab bashkë me emrin “Allah” dhe emrin “Rrahman”, janë emrat ku kthehen të gjithë emrat e bukur të Zotit. Dhe pikërisht Allahu me këta emra e nis fjalën e Tij, në suren më madhështore në Kuran, suren El-fatiha.

Ibën Kajim thotë:

“Shiko me kujdes, lidhjen që ka në mes krijimit dhe urdhrit, me këta tre emra: Allah, Rrab dhe Rrahman, sesi prej tyre vjen krijimi, urdhri, shpërblimi dhe ndëshkimi, sesi e grumbullojnë krijesën dhe ndajnë atë. Këtyre emrave u përket bashkimi dhe ndarja. Emrit Rrab, i takon bashkimi i të gjitha krijesave, Ai është zoti i çdo gjëje, krijuesi i tyre dhe i plotfuqishmi mbi to. Asgjë nuk del jashtë zotërimit të Tij, çdo gjë që ka në qiej dhe në tokë është skllav i Tij, në grushtin e Tij dhe nën pushtetin e Tij. Të gjitha krijesat i bashkon atributi i zotërimit, që ka Allahu dhe i ndan atributi i hyjnisë së Tij; e kanë hyjnizuar Atë të vetëm, të lumturit dhe e kanë pranuar me bindje se Ai është Allahu, veç të Cilit nuk ka hyj tjetër veç Tij.”[2]

Zoti, i Madhërishmi, është Ai që solli në ekzistencë krijesat dhe i zhvilloi ato, është Ai që i udhëheq ato dhe i ndreq, është Ai që u sistemoi jetën dhe rregulloi çështjet e tyre “Ne të vërtetë, Zoti juaj është Allahu, që i krijoi qiejt dhe tokën për gjashtë ditë e pastaj u ngrit mbi Fronin hyjnor (që mbisundon gjithësinë). Ai me errësirën e natës e mbulon ditën, e cila e ndjek atë; Dielli, Hëna dhe yjet i përulen urdhrit të Tij. Vetëm Atij i përket Krijimi dhe Urdhërimi. Qoftë bekuar Allahu, Zoti i botëve!” (El-Araf:54)

Ky zotërim i Allahut është i përgjithshëm, ndaj çdo krijese, dhe askush në këtë drejtim nuk bën përjashtim dhe nuk ka vlerë më tepër se dikush tjetër. Zotërimi më i rëndësishëm dhe më me vlerë është zotërimi i veçantë, ai ku Allahu u vjen në ndihmë miqve të Tij dhe i edukon ata nën mbikëqyrjen e Tij të veçantë.

Ibën Sadi thotë: “Rrab është rritësi i të gjithë krijesave të Tij, me përkujdesje dhe mirësi. Më e veçanta e këtij emri është kujdesi që Ai tregon ndaj të zgjedhurve të Tij, duke ndrequr zemrat, shpirtrat dhe moralin e tyre. Për këtë dhe lutjet e tyre me këtë emër madhështor janë të shumta, sepse ata kërkojnë prej Tij pikërisht këtë përkujdesje të veçantë.”[3]

“Zoti i Madhërishëm, kur e di se cili prej krijesave e meriton mirësinë, dashurinë, njohjen dhe njësimin e Tij, ia bën këto gjëra atij të dashura dhe e vendos në udhën e tyre, ia skalit ato në zemër, i jep sukses, i vjen në ndihmë dhe ia lehtëson rrugët. Veç kësaj Allahu ia mbyll atij portat që e largojnë prej Tij dhe më pas e mbikëqyr me butësinë, lehtësinë, rregullin dhe edukimin e Tij, shumë më mirë sesa përkujdesja e prindit të mëshirshëm e të dhembshur me fëmijën e tij, që është gjëja më e dashur për të. Zoti sillet gjatë gjithë kohës me robin e Tij me butësi, e veçon atë me mirësinë dhe mëshirën e Tij, i vjen në krah me ndihmën dhe suksesin e Tij, i tregon pozitat e bamirësisë e dashamirësisë së Tij, e kështu robi i Tij shton njohjen për Zotin e tij, dashurinë, pendesën, mbështetjen dhe nuk do tjetër veç Tij as kë, nuk adhuron bashkë me Të asnjë. Ky është ai që njeh e vlerën e së mirës, njeh Bamirësin, pranon mirësinë e Tij dhe e shpenzon atë në kënaqësinë e Tij.”[4]

Kur kjo njohje arrihet me zemër nga njeriu, ajo shndërrohet në udhën e jetës dhe jep fryte të bekuara.

Prej këtyre fryteve vjen mbushja e zemrës me dashurinë për këtë Zot të Madhërishëm.

Dashuria lind prej një nga këto dy gjëra:

E para, nga qenia dhe atributet e Tij të larta, që Ai i meriton ato.

E dyta, nga mirësia dhe bamirësia e Tij, e aq më tepër që Zoti nuk ka nevojë për krijesat e Tij. Zoti sillet me mirësi me krijesat e Tij, për shkak të mëshirës, bujarisë dhe dashamirësisë së Tij, jo për shkak të kompensimit, as për të përfituar diçka apo për të larguar ndonjë dëm të caktuar.[5]

Prej këtyre fryteve është edhe hareja dhe kënaqësia me Allahun. Nuk ka në këtë botë asnjë që të bëj atë që bën Zoti ynë i Madhërishëm, Allahu i Lartësuar thotë: “Thuaj: “A mos vallë do të kërkoj unë tjetër zot, përveç Allahut, kur Ai është Zoti i gjithçkaje?” (El-enam:164)

Një njeri i tillë krenohet me fenë e tij dhe urren të bëhet mohues, ashtu siç urren të digjet nga zjarri. Ky fryt madhështor prodhon ëmbëlsinë e besimit dhe e gjithë jeta e tij është lumturi, ai përkundet në këtë mirësi ndonëse gjendet akoma në botën e punës e të sprovës.

Abas ibën Ambdulmutalibi tregon se e ka dëgjuar të Dërguarin e Allahut –alejhi salatu ue selam– të thotë: “Ai që është i kënaqur me Allahun si zot, Islamin si fe dhe Muhamedin si të Dërguar, ka shijuar ëmbëlsinë e besimit.” (Muslimi)

Enesi përcjell nga Profeti –alejhi salatu ue selam– se ai ka thënë: “Nëse njeriu arrin tri gjëra, gjen ëmbëlsinë e besimit: nëse Allahu dhe i Dërguari i Tij janë për të më të dashur se gjithçka, nëse dashurinë që njeriu ka, e ka vetëm për hir të Allahut dhe nëse urren të kthehet në mohim, pasi Allahu e shpëtoi prej tij, ashtu siç urren të hidhet në zjarr.” (Buhariu)

Prej fryteve madhështore është edhe drejtimi kah Zoti, për ta adhuruar Atë të vetëm; nënshtrimi para Tij dhe para askujt tjetër. Si mundet që ky njeri të adhuroj dikë që është nën zotërimin e Allahut?! Si mundet t’i drejtohesh me lutje dikujt që nuk i bën dobi vetes?!

Allahu i ka qortuar shumë në Kuran mohuesit, për shkak të mohimit të tyre, ndonëse ata e pranonin se Allahu ishte Krijuesi, dhe Furnizuesi i vetëm, ashtu siç e pranonin se perënditë e tyre nuk kishin asgjë në dorë “Thuaj: “Kush ju ushqen nga qielli dhe Toka? Kush mundëson të dëgjuarit dhe të parit? Kush mund të nxjerrë të gjallën nga e vdekura dhe të vdekurën nga e gjalla? Kush i drejton gjërat?” Ata do të thonë “Allahu”. E ti (o Muhamed) thuaj: “Atëherë, përse nuk e keni frikë Atë?” 32. Ky është Allahu, Zoti juaj i vërtetë. E çfarë ka pas së vërtetës, përveç humbjes? Atëherë, përse largoheni?” (Junus:31-32)

Fakti që Ai është Krijuesi, Furnizuesi, Pronari i kësaj bote dhe i banorëve të saj, që Ai i mban në jetë ata, do të thotë se Ai e meriton të adhurohet i vetëm dhe të mos i sajohet Atij ortak “Ai i Cili e ka bërë për ju tokën shtresë dhe qiellin ndërtesë; i Cili prej së larti zbret ujë dhe nëpërmjet tij bën që të rriten fruta si ushqim për ju. Prandaj mos sajoni me vetëdije zota të barabartë me Allahun.“ (El-bekare:22)

Pra mos i sajoni ortak Allahut, perëndi që as sjellin dëm e as dobi dhe ju e dini se nuk ka ndonjë zot që iu furnizon ju veç Tij, ashtu siç e dini se i Dërguari që u thërret për në njësimin e Zotit, është në drejtë dhe thotë të vërtetën, për të cilën nuk ka dyshim.

Shirku padyshim që është gjynahu më madh, siç tregohet kjo nga Ibën Mesudi, i cili thotë: i thashë: “O i Dërguari i Allahut, cili është gjynahu më i madh tek Allahu? Ai tha: “T’i sajosh Allahut ortak, kur është Ai që të ka krijuar ty.”[6]

Prej fryteve të njohjes së Zotit, është edhe distancimi nga çdo idhull që adhurohet në vend të Tij. Është sakrifica për të luftuar shirkun, për ta zhdukur atë nga faqja e dheut dhe për të lartësuar fenë i këtij Zoti Madhështor dhe të vetëm. Allahu i Lartësuar thotë për Ibrahimi –alehji selam-:

“Ai tha: “A keni menduar mirë mbi çfarë keni adhuruar, 76. si ju, ashtu edhe të parët tuaj të lashtë? 77. Në të vërtetë, ata janë armiqtë e mi, përveç Zotit të botëve, 78. i Cili më ka krijuar dhe më udhëzon (në rrugë të drejtë); 79. i Cili më ushqen dhe më jep të pi; 80. i Cili, kur sëmurem, më shëron; 81. i Cili do të bëjë që të vdes e pastaj do të më ringjallë; 82. dhe i Cili, shpresoj se do të m’i falë gabimet e mia në Ditën e Gjykimit! 83. O Zoti im, më dhuro dituri dhe më radhit me të mirët! 84. Bëj që të përmendem për të mirë te breznitë e ardhshme 85. dhe më bëj një nga trashëgimtarët e Xhenetit të begatë!” (Esh-shuara:75-85)

Dhe kështu Ibrahimi –aleji selam– njësimin e Zotit, në zotërimin, plotfuqishmërinë dhe adhurimin e Tij, e bëri rrugën e jetës së tij. Kjo rrugë ia shtoi atij sprovat, por e ruajti atë gjatë vdekjes; ky është robi i Zotit, të cilin Allahu urdhëroi robërit e Tij ta merrnin si shembull, në besim, në fjalë dhe në vepra. Allahu i Lartësuar thotë: “Bëhuni robër të ditur të Zotit (që i zbatojnë porositë e Tij), sepse ua keni mësuar Librin të tjerëve dhe e mësoni edhe vetë!” (Al-imran:79)

Buhariu në komentin e këtij ajeti na përcjell një koment të Ibën Abasit që thotë: “Bëhuni robër të ditur të Zotit, njerëz të urtë dhe të mençur.”

Prej fryteve të njohjes është edhe fakti, se kur robi e di mirë se vetëm Zoti është Ai që sjell dëm edhe dobi, që jep dhe privon, që krijon dhe furnizon, që jep jetë dhe vdekje, kjo gjë zhvillon në brendësi të tij adhurimin e mbështetjes te Zoti, e po kështu edhe në veprimet e tij të jashtme ndjehet dhe shihet kjo gjë. Ky njeri hallin e tij ia qan vetëm Zotit të tij, sepse ai kurrë nuk mendon keq për Të.

Prej fryteve është edhe veshja e njeriut me rrobën e skllavit dhe të nënshtrimit, duke larguar prej tij rrobën e të qenit zot, gjë që nuk i takon, sepse ky njeri e di mirë se kjo veshje i takon Atij që është më i lartë se çdo gjë, Atij që ka në dorë pushtetin. Një njeri i tillë pranon atributet e madhështisë së Zotit, dhe nuk tenton të rivalizoj me Zotin e botëve në ligjet e Tij të përsosura apo t’i largohet rrugës së Profetit dhe Sunetit të tij.[7]

Prej këtyre fryteve të njohjes së Zotit, është edhe kontakti me përkujdesjen e veçantë të Allahut, aq sa robi mundet të marrë prej kësaj përkujdesje. Njeriu i lutet dhe i përgjërohet Zotit të tij me këtë emër të madh, Rrab, i thërret Atij në çdo kohë dhe vend, që të bëhet prej miqve të Tij, në shpirtrat e të cilëve vetë Zoti ka mbjellë fisnikëri, të cilëve që më parë Zoti i tyre u pat dhuruar mirësi dhe diçka plus. Ky njeri këmbëngul në këtë rrugë, ashtu siç bëjnë të zgjedhurit e Zotit, për të cilët Ai thotë: “për ata që e përmendin Allahun duke qëndruar në këmbë, ndenjur ose shtrirë dhe që meditojnë për krijimin e qiejve dhe të Tokës (duke thënë:) “O Zoti Ynë! Ti nuk i ke krijuar kot këto – lartësuar qofsh (nga çdo e metë)! Prandaj na ruaj nga ndëshkimi i zjarrit.” (Al-imran:191)

Të ndjesh zotërimin dhe përkujdesjen e veçantë të Zotit, është ndoshta e fshehta, pse Profetët dhe njerëzit e afërt tek Allahu e lusnin Zotin kaq shumë me këtë emër, Rrab, në dallim me emrat e tjerë. Të ndjesh këtë gjë gjatë lutjes është shumë e dobishme.[8]

Prej këtyre fryteve është edhe përkujdesja, që robi i Zotit duhet të tregojë ndaj krijesave që Allahu ia ka vënë nën vete, si frikë dhe përkushtim ndaj vetë Zotit. Por ai kurrë nuk duhet ta ndjejë dhe etiketojë vetën e tij si zot, si shenjë modestie ndaj Zotit të tij, si shenjë njësimi, ndaj Emrit dhe atributit të Allahut, edhe pse lejohet që dikush tjetër mund ta etiketojë atë kështu. Ebu Daudi na përcjell një hadith autentik në librin e tij, se Abdullah ibën Xhafer thotë: “I Dërguari i Allahut hyri brenda një kopshti, të një prej banorëve të Medines dhe pa një deve. Kur deveja pa Profetin filloi të ankohej dhe i rrodhën sytë lot. Profeti i shkoi pranë e fërkoi pas veshit dhe ajo pushoi. Ai tha: “Kush është i zoti i kësaj deveje? Kujt i përket kjo deve?” Një djalosh prej medinasve erdhi dhe i tha: “Më përket mua, o i Dërguari i Allahut.” Profeti i tha: “A nuk e ke frikë Allahun, për këtë kafshë, të cilën Ai ta ka vënë nën pronësi? Ajo u ankua tek unë se ti e lë atë të uritur dhe e mundon.”[9]

Ndërsa ndalimi i përdorimit të kësaj fjale për njerëzit, si shenjë modestie ndaj Allahut, është përmendur në librin e Buhariut, në një hadith që e përcjell Ebu Hurejra se Profeti –alejhi salatu ue selam– ka thënë: “Askush prej jush të mos i thotë (një skllavi): ushqeje zotin tënd, ndriçoje zotin tënd, jepi të pi zotit tënd. Ai (skllavi)le të thotë: zotnia im, zotëria im. Askush prej jush të mos thotë: skllavi im, skllavja ime, por le të thotë: djaloshi im, vasha ime, shërbyesi im.”[10]

[1] Tefsir Tabari 1/47, Nihajetu fi garbi el-hadith 1/179.

[2] Medarixhu es-salikin 1/34.

[3] Tefsir es-sadi 16.

[4] Tarik el-hixhretejn 1/172.

[5] Miftah daru es-seade 2/91.

[6] Buhariu 447, Muslimi 86, Tefsir Ibën Kethir 1/58.

[7] Esmaul husna, dr. Mahmud err-rriduani 5/168.

[8] Fethu rrahim el-melik el-alam. Ibën Sadi 48.

[9] Sahih et-tergib 2269.

[10] Buhariu 2/901 nr.2414.

Published in:

Përkthime

on 3 Janar, 2010 at 9:03 am Lini një Koment

RRUGA DREJT DOMINIMIT TË BOTËS!!!

(analizë politike)

Nga: Saud El-muejkalij, studiues dhe eseist saudit.

13/04/2007

Zona e lindjes së mesme, Deti Kaspik dhe Briri (kepi) Afrikan mund të duken disi larg njëra –tjetrës gjeografikisht, por ne nuk mund të kuptojmë realitetin e asaj që ndodh në çdonjërën prej tyre pa ditur se ç’ndodh në tjetrën. Ajo që ndodh në zonën e Detit Kaspik ka efektet e saj në Lindjen e Mesme dhe Bririn Afrikan dhe ajo që ndodh në Lindjen e Mesme ka efektet e saj në Afrikë dhe zonën e Detit Kaspik e kështu me radhë. Kemi të bëjmë me një luftë që është ndezur mes superfuqive për të dominuar botën, një luftë lëndën djegëse të së cilës e përbëjnë të dobëtit.

”Ëndrra e dominimit të botës”, është motori i vërtetë që vë në lëvizje të gjitha luftërat dhe konfliktet politike bashkëkohore të cilat ne po jetojmë aktualisht. Ndaj nuk i duhet vënë veshi shteteve agresore dhe propagandës mediatike që ato bëjnë për të shitur gjithfarë lloj argumentesh të dobëta për të justifikuar ndërhyrjet e tyre në problemet e këtij apo atij vendi.

Për të treguar lidhjen që kanë mes tyre këto tre zona, unë do ta filloj së pari me zonën e Detit Kaspik e më pas do të kaloj në Lindjen e Mesme dhe në fund në Bririn Afrikan. Por para se të filloj dua të tërheq vëmendjen rreth një ngjarje të rëndësishme përmendja e së cilës nuk mund të lihet pa përmendur. Ngjarje kjo e cila përmbysi politikën botërore, dhe pikërisht e kam fjalën për ndërprerjen e naftës arabe që ju bë shteteve perëndimore pas përfundimit të luftës së tetorit 1973. Që nga ajo kohë sigurimi i burimeve energjetike, i rrugëve të shpërndarjes së tyre dhe gjetja e burimeve zëvendësuese në vend të naftës arabe është bërë përcaktuesi i agjendave të politikës së jashtme dhe strategjive ushtarake të shteteve perëndimore dhe në veçanti të Shteteve të Bashkuara. Shtet i cili vazhdimisht ka qenë vigjilent për të pasur nën kontroll zonat strategjike të energjisë dhe rrugët e shpërndarjes së tyre si mjet për dominimin e botës.

Përgjatë detit apo liqenit Kaspik, rajon tepër i pasur ky me gaz dhe naftë, kanë dalje pesë shtete të cilat janë: Irani, Rusia, Turkmenistani, Kazakistani dhe Azerbajxhani. Përcaktimi i Kaspikut si det apo liqen ka një rëndësi të madhe pasi ai bën përcaktimin e përfitimit të çdo shteti që ka dalje në të. Sipas ligjit ndërkombëtar çdo shtet që ka dalje në një liqen i njihen si e drejtë 30 km si ujëra territoriale dhe 30 km të tjera mund t’i shfrytëzojë nga ana ekonomike. Ndërsa për sa i përket detit, çdo shteti që ka dalje në të i njihen si e drejtë 20 km si ujëra territoriale dhe 300 km i lejohet t’i shfrytëzoj nga ana ekonomike. Përkufizimi si ”det” i përshtatet Turkmenistanit dhe Azerbajxhanit, ndërsa përkufizimi si ”liqen” i përshtatet Rusisë dhe Kazakistanit. Kurse për Iranin nuk ka ndonjë dallim të dukshëm ndërmjet dy përkufizimeve, për sa i përket vendndodhjes së tij.

Kjo gjendje e gërshetuar dhe përplasje interesash ka çuar në acarimin e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet këtyre shteteve ku secili dëshiron të vendos përcaktimin e tij që do t’i mundësonte atij përfitim sa më të madh nga pasuritë natyrore të fundit të Kaspikut.

”Kudo që gjendet nafta gjendet edhe Amerika”:

Kjo gjendje e komplikuar e detit Kaspik është ajo që i hapi rrugën Amerikës që të vërë këmbën e saj në atë zonë. Amerika ka qenë gjithmonë e gatshme për të ndërhyrë në ndihmë të atyre shteteve të cilat bien dakord me interesat e saj politike dhe ushtarake. Për të vënë në këtë mënyrë nën kontroll botën nëpërmjet kontrollit të energjisë si dhe për të shtuar burimet e sigurimit të saj dhe dalë nga varësia e naftës arabe, apo së paku uljen e varësisë nga ajo. Po kështu ajo dëshiron edhe privimin e Rusisë dhe Iranit sa të mundi nga këto burime natyrore. Për këtë arsye Amerika ka ngritur baza ushtarake në Kazakistan, Gjeorgji, Azerbajxhan dhe Uzbekistan ashtu siç edhe ka anëtarësuar disa shtete të rajonit në NATO. Shtoj këtu edhe vendimin e saj për të ndërtuar një brez anti-raketash në afërsi të Rusisë: në Poloni dhe Çeki. Vendim të cilin Rusia e ka konsideruar si kërcënim të drejtpërdrejtë për sigurinë e saj kombëtare. Nuk është e nevojshme të përmendet se dominimi i naftës kërkon edhe dominimin e rrugëve të shpërndarjes nëpër botë. Për këtë qëllim ajo ka mbështetur ngritjen e tubacionit lindje-perëndim e paraqitur kjo në linjën Baku-Xhihan, megjithëse kjo linjë është më e kushtueshmja (4 miliard dollarë), në dallim me linjën jugore e cila kalon nëpër Iran dhe që kushton më pak apo me linjën veriore që kalon nëpër tokat ruse. Dhe kjo për arsyen që këto dy shtete të mos kenë mundësi të vënë nën kontroll naftën e këtij rajoni dhe që të jetë vetëm nën kontrollin e saj. Ndërsa linja tjetër të cilën SHBA planifikon të ndërtojë, është linja që kalon nëpër tokat afgane. Që këtu mund të kuptojmë qartë arsyet e vërteta të pushtimit të Afganistanit, i cili me pozicionin e tij strategjik përfaqëson boshtin e rrugëkalimit të naftës dhe gazit të Kaspikut për në tregjet aziatike në të ardhmen e afërt. Kështu i jepet mundësi SHBA të kenë nën kontroll rrugët nëpër të cilat kalon energjia për në Kinë, Indi dhe Japoni gjë që do ta ndihmojë së tepërmi atë të ruaj kontrollin amerikan mbi këto shtete. Për sa i përket Rusisë ajo përpiqet aq sa mundet që me mjetet që zotëron të ndal dominimin amerikan të rajonit të cilin ajo e konsideron si rajonin që natyrshëm duhet të jetë nën kontrollin e saj, si trashëgimtare e ish Bashkimit Sovjetik. Kundërpërgjigja e saj më e fortë qe aleanca e saj strategjike me Iranin. Rusia e ka tepër të nevojshme këtë aleancë me Iranin për dy arsye: E para se Irani e mbështet atë në përcaktimin e Kaspikut si ”liqen” dhe kështu asaj i jepet mundësi më e madhe në përfitimin e burimeve natyrore të Kaspikut. E dyta se kjo aleancë shërben si kundërpërgjigje ndaj depërtimit amerikan në një rajon rus duke forcuar kështu pozitën e Iranit në rajonin e Lindjes së Mesme, rajon që është nën kontrollin e Amerikës. Mos harrojmë se Kina gjithashtu e mbështet Iranin për t’i bërë trysni SHBA për dy arsye gjithashtu: E para, të detyroj Uashingtonin që të mos mbështesë më Tajvanin, të cilin ajo e konsideron si pjesë të saj. Dhe së dyti, si kundërpërgjigje ndaj kërcënimit që Uashingtoni u bën interesave kineze në kontinentin afrikan, siç do të bëhet qartë kjo më poshtë.

Që këtu del në pah aleanca e tre shteteve ku Irani është kthyer si maja e shpatës që kërkon të luftojë depërtimin amerikan në rajonin e Lindjes së Mesme dhe për rrjedhojë si Rusia ashtu edhe Kina i dalin në ndihmë Iranit në Këshillin e Sigurimit, duke penguar dhe sabotuar rezolutat e tij apo së paku edhe zbutjen e tyre karshi Iranit si dhe për të humbur sa më tepër kohë që është e mundur. Rusia veç kësaj i jep Iranit mbështetje teknologjike bërthamore, si dhe armë të përparuara ruse. Kjo është më se e dukshme nga ndërtimi rus i stacionit iranian bërthamor të Bushherit. Kjo aleancë u konkretizua në ”Konferencën e Bashkëpunimit” në Shangai, ku të tre udhëheqësit e këtyre shteteve u takuan në një samit historik të rrezikshëm.

Ndërthurja e interesave të përbashkëta si dhe roli i rrezikshëm që Irani luan në këtë mes në interes të Rusisë dhe Kinës, shpjegon edhe moskokëçarjen iraniane ndaj kërcënimeve amerikane, madje dhe replikat sfiduese që Irani përdor ndaj këtyre kërcënimeve.

Dhe nëpërmjet portës iraniane kemi arritur në rajonin më të rëndësishëm dhe më të rrezikshëm të botës, rajonin e Lindjes së Mesme. Irani përbën hallkën lidhëse të ngjarjeve ndërmjet rajonit të detit Kaspik dhe Lindjes së Mesme. Dhe që të kuptojmë mirë se çfarë ka ndodhur në të shkuarën, ndodh tani dhe do të ndodhë në të ardhmen duhet të dimë se shtetet perëndimore kanë një strategji të lartë të cilës nuk i shmangen sado që kanë mosmarrëveshje apo përplasje interesash, dhe kjo është mospërsëritja e asaj që ndodhi në vitin 1973 me ndërprerjen e naftës apo ndezjen e luftës kundrejt tyre.

Në vija të trasha kjo strategji bazohet: Së pari, qëndrim i përhershëm në rajon për të siguruar burimet e naftës. Së dyti, mbajtja e rajonit nën tensione të përhershme luftërash për të dobësuar shtetet që gjenden në të si politikisht ashtu edhe ushtarakisht. Duke mos pasur kështu në dorë politikën e stabiliteti të këtij rajoni, për rrjedhim ky rajon do të jetë i paaftë të përdor naftën si armë strategjike me të cilën do të kërcënonte perëndimin. Ashtu siç do të ishte e paaftë që të bëhej vetë iniciatorë i një lufte kundra perëndimit. E shprehur ndryshe asnjë prej shteteve të rajonit nuk i lejohet të ketë një forcë ushtarake që do t’i mundësonte të bëhej një forcë rajonale dominuese mbi rajonin dhe për rrjedhojë edhe mbi naftën. Kjo është edhe arsyeja e asaj që i ka ndodhur Irakut dhe do t’i ndodh edhe Iranit.

Në zbatim të kësaj strategjie rajoni i Lindjes së Mesme prej kohësh është futur në një seri të gjatë tensionesh, luftërash dhe mungese stabiliteti.

Duke filluar që nga lufta Iran-Irak dhe pastaj me pushtimin e Kuvajtit për të vazhduar me embargon ndaj Irakut dhe deri në pushtimin e tij të plotë i cili jo vetëm e vë naftën irakiane në duart e amerikanëve por bën të mundur edhe kontrollin e çmimit ndërkombëtar të saj.

Aktualisht në zbatim të të njëjtës strategji po bëhen përgatitje të ethshme për të goditur nga ajri potencialin ushtarak iranian dhe sidomos atë bërthamor. Mundësitë e kësaj goditje shtohen sa herë që kongresi amerikan shton trysninë mbi Shtëpinë e Bardhë për të paraqitur një grafik tërheqje nga Iraku. Një tërheqje amerikane nga Iraku duke lënë pas një Iran bërthamor do të thotë që rajoni dhe gjithë pasuritë e tij natyrore t’i lihen për badihava dominimit iranian dhe për rrjedhim dominimit ruso-kinez. Praktikisht kjo do të thotë humbje e dominimit botëror.

Nëse Amerika e bën një gjë të tillë do të thotë t’i hap varrin vetes me duart e saj. Mirëpo siç edhe duket një zgjidhje e tillë as që i shkon nëpër mend administratës amerikane çka e dëshmojnë edhe të gjitha lëvizjet politike dhe ushtarake amerikane. Natyrisht që një sulm i tillë nuk do të bëhet me miratimin e Kombeve të Bashkuara dhe as të Këshillit të Sigurimit për shkak të mbështetjes ruse dhe kineze ndaj Iranit të cilat mund të përdorin edhe veton për ta ndalur atë. Por megjithatë të dyja këto shtete nuk kanë për të hyrë në përplasje ushtarake me SHBA, dhe Irani e di mirë këtë gjë.

Por Rusia megjithatë nëse puna arrin deri tek një sulm amerikan mbi Iranin, ajo mund ta furnizoj atë me disa armë tepër të sofistikuara ruse si për shembull raketat IS 300, që shërbejnë për goditjen e avionëve luftarak dhe që konsiderohen si raketat më të sofistikuara në nivel botëror për mbrojtjen ajrore. Këto lloj raketash janë një burim frike për forcat ajrore amerikane në çdo përgatitje që ajo bën për të hyrë në luftëra të reja. Sipas mendimit tim SHBA nuk kanë për të ndërmarr ndonjë sulm ajror ndaj Iranit para se të sigurohet se nëse Moska e ka pajisur Teheranin me këto lloj raketash apo jo. Sepse një veprim i tillë do t’i humbiste praktikisht Amerikës superioritetin e saj ajror mbi të cilin ajo më së shumti i mbështet luftërat e saj.

Dhe tani në një zonë tjetër të botës, në Afrikë. Këtu një arab mysliman mund të pyes: se çfarë do Amerika nga Sudani dhe Somalia…?

Sudani gjendet ndërmjet burimeve të Nilit, zonës së liqeneve të mëdha, Bririt Afrikan dhe vendtakimit të kolonive të vjetra; franceze të Çadit, Afrikës qendrore e Kongos dhe atyre angleze të Egjiptit, Kenias e Ugandës dhe atyre italiane të Etiopisë e Libisë, siç edhe ka dalje në Detin e Kuq me një vijë bregdetare të gjatë mbi 300 km. Sudani është një vend me hapësirë të gjerë ku sipërfaqja e tij arrin përafërsisht rreth 2.5 milion km² dhe me një sipërfaqe rreth 48.5 milionë hektarë të përshtatshme për tu kultivuar dhe shfrytëzuar si kullota, pra dyzet herë më tepër sesa tokat pjellore të Egjiptit. E megjithatë prej saj shfrytëzohen vetëm rreth 6.5 milion hektarë. Po të shtojmë këtu edhe pasuritë e mëdha natyrore si nafta, gazi, bakri, ari dhe uraniumi do të vihemi përpara një vendi që do t’i rridhte goja lëng çdo shteti kolonialist.

Në jug të Sudanit SHBA mbështetën me gjithë forcën e tyre iniciativën për sheshimin e konfliktit në mes qeverisë në veri dhe Lëvizjes Popullore në jug. Në të njëjtën kohë refuzoi iniciativën egjiptiane-libiane për të shuar të njëjtin konflikt. Dhe kjo për një arsye të thjesht për t’i mundësuar jugut që të shkëputet me vetëvendosje nga Sudani, ndërkohë që iniciativa tjetër ruante integritetin territorial të të gjithë Sudanit. Për të realizuar këtë iniciativë SHBA ushtroi të gjithë presionin e saj mbi qeverinë e Khartumit me forma nga më të ndryshme, që nga mbështetja që i jepte rebelizmit në jug e deri tek instrumentalizimi i aleatëve të saj ndërkombëtar si Britania dhe Izraeli dhe atyre rajonal afrikan që mbështesnin rebelizmin e jugut. Si rezultat qeveria sudaneze iu nënshtrua kushteve amerikane dhe nënshkroi ”marrëveshjen e Mishakus” në vitin 2002. Marrëveshje e cila i jep të drejtë jugorëve të vetëvendosin pas një periudhe transitore gjashtë vjeçare. Më pas në 2003 u nënshkrua një marrëveshje tjetër e cila siguronte mekanizmat për ndarjen e naftës dhe pushtetit për t’i dhënë akoma më tepër jugut favore në kurriz të veriut.

Për sa i përket krahinës së Darforit, sipërfaqja e së cilës është e barabartë me atë të Francës dhe numri i banorëve arrin në 6 milion dhe që përbëhet nga arab dhe raca afrikane, që të gjithë myslimanë, krizën naive të kullotave media amerikane dhe sioniste e ktheu në një krizë ndërkombëtare që u paraprinë lajmeve botërore. Për hir të saj mblidhet Këshilli i Sigurimit dhe nxjerr edhe rezoluta. Kjo krizë nuk është gjë tjetër veçse mosmarrëveshjet që lindin në mes fiseve nomade endacake arabe dhe fiseve afrikane të palëvizshme që banojnë në zonat rurale për shfrytëzimin e kullotave dhe ujit. Fiset nomade e kanë pas zakon që të zhvendoseshin nëpër zonat e El-mezar Ajn-it në kohën e thatësirës pas vjeljes së frutave, në një proces i cili rregullohej me marrëveshje lokale mes fiseve. Natyrisht që kjo nuk shmangte dhe ndonjë përplasje të mundshme e cila zgjidhej shpejt. Amerika pikërisht në këtë krizë gjeti mjetin e përshtatshëm për t’i siguruar asaj të hedh këmbën e saj në këtë rajon. Ashtu siç veproi edhe në jug edhe këtu Amerika nuk ka për tu kënaqur vetëm se me një marrëveshje e cila i hap rrugë për shkëputje Darforit, ngjashëm me marrëveshjen e Mishakus. Por para se të analizojmë arsyet të cilat e shtyn SHBA të ndërmarr këto përpjekje për të shkëputur nga Sudani këto dy krahina duhet të përmendim se pjesa më e madhe e pasurive natyrore sudaneze gjendet në zonën jugore dhe atë të Darforit. Pra pikësynimi i parë është të privohet Sudani arab mysliman nga këto burime natyrore të cilat nëse do të shfrytëzoheshin mirë do ta kthenin Sudanin në një forcë rajonale me ndikim jo vetëm në rajon por edhe në rang botëror.

Rrallë mund të gjejmë shtete ku të gjenden të gjitha këto veçori së bashku si pjelloria e tokës, prezenca e bollshme e ujit, pasuri natyrore dhe pozita strategjike. Çdo njëra prej tyre përbën një burim fuqie për shtetin dhe mendo kur ato të mblidhen të gjitha së bashku në një shtet të vetëm siç është rasti me Sudanin. Sudani para se të zbuloheshin këto pasuri quhej ”koshi i ushqimit të arabëve” e si do të quhet tani pas gjithë këtyre pasurive?! Ndaj një vend i tillë patjetër që duhet të shpërbëhet. Një nga pikësynimet jo më pak të rëndësishme është edhe lidhja e jugut të Sudanit pas shkëputjes së tij me shtetet e liqeneve të mëdha, të pasura me burime natyrore, në një aleancë të fortë, të përbërë nga Uganda, Etiopia, Eritrea, Kongo. Kjo aleancë do t’i mundësojë SHBA kontrollin e pasurive natyrore që gjenden në këtë zonë ashtu siç do t’i mundësojë asaj të vërë nën kontroll zonën e pellgut të Nilit dhe nënshtrimin e këtyre shteteve ndaj politikave amerikane. Për të realizuar këtë qëllim politika e Shtëpisë së Bardhë ndryshoi drejtim karshi Sudanit nga ”parandalim dhe izolim” në kohën e Klintonit në ”lidhje dhe krijim”, dhe kjo u shfaq në pjesëmarrjen aktive të SHBA në marrëveshjen e Mishakus që e përmendëm më parë, si parapërgatitje për shkëputjen e jugut të Sudanit dhe bashkëngjitjen e tij me këtë aleancë strategjike.

Ndërsa për sa i përket vigjilencës amerikane për tu gjendur edhe në Darfor, me çfarëdo lloj preteksti dhe forme, veç të tjerash bëhet edhe për të ndalur depërtimin historik francez në këto zona të Afrikës perëndimore, të pasura me naftë, dhe sidomos Çadi, fqinji perëndimor i Darforit, disa prej fiseve të të cilit janë fise afrikane darforiane.

Nëse do të vazhdojë ky skenar i copëtimit të shteteve ne do të shohim marrëveshje të tipit ”Fashuda” e cila ndau interesat në Afrikën veriore mes Francës dhe Britanisë në vitin 1904. Por këtë herë do të bëhet në mes Francës dhe SHBA. Ndërsa pikësynimi kryesor i vendosjes në Darfor të Amerikës është lufta ndaj depërtimit kinez gjithmonë e në rritje në të gjithë Afrikën dhe sidomos në Sudan, duke u gjendur kështu pranë puseve të naftës në perëndim dhe jug të Sudanit që kontrollohen nga kinezët. Po ashtu edhe çifutët kanë pasur prezencë dhe agjenda politike të dukshme në jug dhe në Darfor. David Ben Gurion, kryeministri i parë izraelit ka thënë: ”Ne jemi një popull i vogël, dhe mundësitë dhe burimet tona janë të kufizuara dhe ne duhet të punojmë që ta zgjidhim këtë hendek me anë të marrëdhënieve me shtetet tona armike arabe. Duke zbuluar dhe analizuar pikat e tyre të dobëta dhe sidomos marrëdhëniet ndërmjet grupeve dhe pakicave kombëtare dhe fetare që gjenden mes tyre. Të kontribuojmë në fryrjen dhe zmadhimin e këtyre pikave që në fund të kthehen në boshllëqe që vështirë se mund të mbushen apo kontrollohen.” Ben Gurioni nuk u mjaftua vetëm me fjalë por filloi aktivitetin duke formuar një grup specialistësh strategjik të cilët arritën të nxjerrin si përfundim tre pika mbi të cilën është bazuar politika izraelite me shtetet arabe. Së pari, ndërtimi i një force superiore e aftë për të mbrojtur sigurinë e Izraelit. Së dyti, izolimi i botës arabe nëpërmjet aleancave me shtetet e rëndësishme që e rrethojnë atë, si Turqia, Etiopia dhe Irani (në kohën e Shahut dhe tani Iraku) për të praktikuar politikën e ”shtrëngimit të rrathëve”. Së treti, lidhja e aleancave me pakicat kombëtare dhe fetare në botën arabe.

Kjo strategji është treguar në librin e botuar nga Qendra Dajan e Universitetit të Tel Avivit me titullin: ”Izraeli dhe lëvizja e çlirimit të Sudanit jugor… pika e fillimit dhe etapa e lëvizjes.” Në këtë libër është bërë e qartë me hollësi sesi agjentura izraelite ka mbështetur rebelët e jugut duke u ardhur atyre në ndihmë me para, armë, stërvitje të udhëheqësve dhe mbështetje politike në arenën ndërkombëtare në interes të kësaj lëvizje. Të njëjtën gjë ata bëjnë edhe me rebelët e Darforit, nuk ka sesi shpjegohet ndryshe festimi madhështor që çifutët i kushtuan rezolutës së Këshillit të Sigurimit nr. 1706 i cili bën hirrje në dërgimin e forcave ndërkombëtare në Darfor, në paragrafin e shtatë. Bëhet e qartë se strategjia e ”shtrëngimit të rrathëve” takon me strategjinë amerikane të ”anarkisë konstruktive” e cila po transformohet në ”prerjen e rrathëve” pasi është bindur se askush nuk mund të qëndrojë përpara projekteve të saj.

E ardhmja e Sudanit sipas ideologjisë amerikane dhe strategjisë së re të saj pas 11 shtatorit, e që synon riformulimin gjeostrategjik të shumë prej rajoneve mes të cilave edhe ai i Lindjes së Mesme dhe Afrikës veriore, dhe që bazohet në operacionin e zbërthimit dhe montimit, nuk del jashtë dy skenarëve të mundshëm. I pari: afrikanizimi i Sudanit dhe zhdukja e identitetit të tij arabo-islam i zëvendësuar ky me identitetin afrikan. I dyti: zbërthimi i plotë i Sudanit duke filluar nga jugu, pasuar nga Darfori dhe më pas nxitjen e zonave të tjera për të kërkuar të njëjtën gjë. Faktikisht në terren kanë filluar të duken disa shenja të tilla në zonën lindore kufitare me Eritrean dhe Etiopinë. Natyrisht që si rezultat i kësaj politike do të krijohen shtete të brishta të cilat do të dominohen lehtë nga Shtetet e Bashkuara dhe ajo që do të ngelet prej Sudanit nuk do të jetë në gjendje të rezistojë.

Nëse do të zhvendosemi në Somali do të shohim një tjetër dramë njerëzore me një tjetër shtet arab mysliman i cili copëtohet përpara syve të botës e cila as që e ngre zërin. Në Somali gjithashtu takohet strategjia ”anarkisë konstruktive” amerikane me strategjinë e ”shtrëngimit të rrathëve” izraelite, ku tashmë kemi mbërritur në etapën e ”konsumimit të rrathëve”, dhe ndërkohë presidenti i shtetit më të madh arab thotë se ai i kupton arsyet e ndërhyrjes së trupave etiopiane në Somali, dhe nuk e di se çfarë kupton në realitet ky president. Nuk është e nevojshme që të zgjatem në shpjegimin e arsyeve të asaj që ndodh sot në Somali, sepse një vështrim i shpejtë nga ti o lexues mbi hartën e Somalisë do të të bëj të qartë ty pozicionin strategjik të këtij vendi, pa u lodhur aspak. Somalia me brigjet e saj që përfshijnë një sipërfaqe rreth 3000 km² ndodhet në udhëkryqin ku kontrollon rrugët e tregtisë botërore. Somalia është një nga vendet afrikane më strategjike të rajonit, duke qenë në një pozitë të tillë gjeografike ku kontrollon hyrjen dhe daljen e transportuesve të naftës që lëvizin ndërmjet Azisë, Afrikës dhe Lindjes së Mesme, ashtu siç mbikëqyrë edhe hyrjen jugore të Detit të Kuq, hyrje që të shpie në shtetet e Bririt Afrikan dhe që përfshin shtete si Xhibuti, Sudani, Etiopia, Kenia dhe Eritrea.

Briri Afrikan ka qenë një nga zonat më të rëndësishme të luftës së ftohtë para shkatërrimit të Bashkimit Sovjetik dhe për dominimin e tij duhej patjetër të dominohej shteti më i rëndësishëm në të, Somalia. Kjo është edhe arsyeja që tregon sekretin e operacioneve të vazhdueshme ushtarake që nga operacioni i kthimit të shpresës në Dhjetor të 1992, pra vetëm dy vjet pas rrënimit të Bashkimit Sovjetik, shtet i cili ishte pengesë për përpjekjet amerikane për të dominuar këtë rajon vital, por mbas rrënimit të tij natyrisht që ra edhe kjo pengesë dhe u hap rruga për dominimin e tij, qoftë ky dominim nëpërmjet një pushtimi të drejtpërdrejtë apo nëpërmjet një qeverie kukull të bindur.

Presidenti amerikan u tërbua kur pa sesi trupat e Gjykatave islamike hynë në Mogadisho dhe kthyen sigurinë dhe rendin në pjesën më të madhe të Somalisë, kjo sepse ai e di që një gjë e tillë do ta privojë SHBA nga dominimi i këtij rajoni strategjik. Dhe kështu ai i dha leje Etiopisë së burgosur gjeografikisht e cila ëndërron të ketë dalje në det, për të hyrë në luftë me Somalinë dhe rrëzimin e pushtetit të Gjykatave islamike dhe për të kthyer në pushtet qeverinë e përkohshme agjente të saj.

E di se u zgjata ca si tepër në shtjellimin e situatës në Sudan dhe Somali, por unë mendoj se vendi e kërkon një gjë të tillë. Shumë prej arabëve nuk e kanë të qartë realitetin e asaj që ndodh atje dhe projekti është shumë më i madh seç mund të imagjinojnë disa. Atë çka po pëson Sudani dhe Somalia aktualisht do ta pësojnë edhe shtete të tjera dhe secili sipas pozitës dhe rëndësisë së tij. Justifikimet dhe arsyet janë të gatshme apo po përgatiten, skenarët presin vetëm dorën e regjisorit hollivudian amerikan për të dalë nga errësirat e sirtarëve në dritën e skenës. E fillova me këto dy shtete sepse ato për ne arabët janë tepër të rëndësishme dhe se dominimi i tyre është pjesë e projektit për të dominuar Afrikën dhe rrjedhimisht edhe mbi tërë botën duke vënë nën kontroll potencialet e saj.

Për një kohë të gjatë SHBA nuk e ka pasur në llogari ekonomike dhe politike Afrikën duke e lënë atë të shfrytëzohej nga evropianët dhe kinezët pa ju hyrë gjemb në këmbë. Por ndodhi ajo që kish frikë Evropa dhe Kina, Amerika u zgjua nga gjumi i saj dhe filloi të kërkoj atë që i duket se është e drejta e saj dhe nuk ka për tu kënaqur vetëm se duke vënë nën kontroll të gjitha pasuritë afrikane për veten e saj, sepse ajo është superfuqia e vetme dhe pa rivale.

Amerika po përpiqet që të ribëj ndarjen afrikane nga e para në mënyrë që vetëm ajo të jetë dominuesja e parë e pasurive natyrore të këtij kontinenti. Mbas një shekulli të plotë të ndarjes evropiane të zonave të interesit dhe lëndës së parë dhe pas marrëdhënieve të ftohta me veriun e saj Amerika ka ndryshuar interesimin dhe për të realizuar këtë asaj i duhet që jo vetëm të ndal dominimin evropian mbi këtë zonë por edhe të largoj Kinën që ka futur hundët në ekonominë afrikane.

Amerika importon rreth 6 % të nevojave të saj për naftë dhe kjo përqindje do të ngrihet në rreth 70 % në vitet në vazhdim. Më parë ajo importonte rreth 40 % të nevojave të saj nga Gjiri Persik dhe 20 % nga Afrika. Statistikat tregojnë se kjo përqindje mund të ndryshojë në vitin 2010, ashtu siç edhe studimet bëjnë të ditur se Afrika perëndimore rezervon rreth 40 miliard fuçi nafte, shifër kjo që ka premisa të dyfishohet. Pavarësisht se kjo rezervë nuk mund të krahasohet me naftën arabe sidoqoftë ajo ngelet tepër tunduese për SHBA. Kjo naftë dhe përpjekjet e vazhdueshme amerikane për të dalë nga varësia e naftës arabe, e cila nuk ka siguri se do të rrjedh gjithmonë për të, për shkak të situatave politike të shumta të kësaj zone, shpjegon më së miri këtë interesim të papritur amerikan për këtë kontinent.

Për të futur nën kontrollin amerikan këtë zonë, Uashingtoni bën përpjekje për të dominuar rajonet strategjike të Afrikës duke i pushtuar disa në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe duke ngritur baza ushtarake të përhershme në disa të tjera.

Kostoja e investimeve kineze në Afrikë arrin rreth 14 % të investimeve, ku kompanitë kineze kanë investuar dhjetëra miliarda dollarë në Nigeri, Sudan dhe Angola për të blerë të drejtën e nxjerrjes së naftës duke shtuar këtu marrëveshjet për kërkimin e naftës me Kongon Demokratike dhe Etiopinë ashtu siç edhe nënshkroi një marrëveshje për naftën me Çadin pasi presidenti i këtij vendi përzuri kompaninë amerikane Shifron.

Kina sot në Afrikë numëron më tepër 150 qendra tregtare dhe zyra përfaqësie dhe më se 200 kompani dhe qendra shpërndarje, ashtu siç edhe ka marrëdhënie diplomatike dhe tregtare me më shumë se 45 shtete afrikane. Kulmi i këtyre sukseseve të dukshme në kontinentin afrikan për Kinën arriti kur nënshkroi marrëveshje tregtare shuma e të cilave arrinte në 40 miliard dollarë në forumin tregtar kinezo-afrikan në nëntor të vitit që shkoi. Amerika nuk mund të lejojë që këto miliarda dollarë të fluturojnë sa në veri në Evropë dhe sa në lindje në Kinë pa bërë as gjënë më të vogël. Kjo është një luftë tjetër e ftohtë por e një lloji tjetër, në të cilën kanë hyrë palët e ndryshme secili sipas metodës së tij që i duket e përshtatshme. Kina përpiqet të tërheq shtetet afrikane nëpërmjet ndihmave dhe kredive të lehtësuara, për të ngritur kështu një aleancë ekonomiko-politike i cila do të krijonte një pol botëror të ri në të ardhmen e pritshme.

Ndërsa metoda amerikane mbështet në nënshtrimin e sistemeve qeverisëse në Afrikë nëpërmjet vendosjes së kolonave politike, metodë që e përsërit në çdo vend që kërkon të fusë hundët, siç janë çështjet e të drejtave të njeriut, lufta kundra terrorizmit, kërcënimi me anë gjykatave ndërkombëtare për ata që nuk zbatojnë urdhrat e saj, apo edhe ndërhyrja e drejtpërdrejtë ushtarake me çfarëdo lloj argumenti për të shkurtuar kohë. Kudo që gjendet ndonjë zonë strategjike në kontinent dije se edhe Amerika gjendet atje, për të shtuar kështu dominimin e saj ndaj shteteve të këtij kontinenti. Për shembull Amerika ka një bazë ushtarake në afërsi të rajonit ku gjenden liqenet e mëdha dhe burimet e Nilit, në Uganda, ashtu siç gjendet edhe në bregdetin perëndimor për të siguruar tubacionin Çad-Kamerun, siç edhe ka nënshkruar edhe një marrëveshje me shtetin ishull të San-Tomasit për ngritjen e një baze ushtarake atje, shtet i cili ndodhet në juglindje të gjirit të Guineas të pasur me naftë e që prodhon rreth 5.4 milion fuçi naftë në ditë. Jo vetëm kaq, por Amerika është e vendosur të krijojë forca ushtarake emergjente afrikane numri i ushtarëve të cilave do të arrijë në 40 mijë trupa, e për të qenë të gatshme të ndërhyjnë në të gjitha konfliktet e kontinentit. Ashtu siç edhe ministria e mbrojtjes amerikane synon ndërtimin e një qendre komande për forcat amerikane në Afrikë për të shtuar kështu ndikimin e saj në këtë kontinent. Tash ata po punojnë për përzgjedhjen e një vendi të përshtatshëm për tu vendosur në të për këtë qëllim.

Në të shkuarën çështjet e kontinentit afrikan ndaheshin ndërmjet komandës amerikane të Lindje së Mesme me qendër në Katar, e që merrej me Bririn Afrikan dhe asaj evropiane në Gjermani që merrej me pjesën tjetër të Afrikës. Duke mos harruar këtu edhe bazën e saj të rëndësishme ushtarake në Xhibuti i cila i jep Amerikës një dominim më të shumtë të rajonin të Bririt Afrikan dhe kontrollit të rrugëve detare për transportin e Naftës.

Dhe së fundi duhet të dini se nuk ka asnjë vlerë tu japësh shpirt fjalëve të vdekura, ndaj dhe nuk do të flas për rolin e arabëve në përballjen e këtyre projekteve të reja kolonizuese. Sepse deklaratat që jepen në këto raste janë vetëm fjalë të vdekura. Roli arab i ngjason cilësive të ujit, i cili nuk as ngjyrë as shije dhe as erë, shto këtu që ai edhe jo si uji, nuk ka aspak vlerë.

Përktheu : J.topulli

Published in:

Përkthime

on 1 Janar, 2009 at 1:21 am Lini një Koment

Ramazani sfidon globalizmin

Ramazani sfidon globalizmin

Dr. Neha Katrexhi

Një Ramazan i ri po vjen për myslimanët dhe ata vazhdojnë të ngelen mbrapa dhe të jenë të përçarë, edhe si rezultat i ngjarjeve politike që ndodhin sot në botë. Do të gjesh njerëz mes nesh të cilët e përkrahin këtë forcë botërore e cila kërkon ta vendosë veten në piedestalin e një perëndie të re dhe kërkon të qeverisë dhe nënshtrojë me politikat e saj mbarë popujt dhe kombet, duke futur hundët edhe në punët e brendshme të tyre. Ndërsa në krahun tjetër qëndrojnë besimtarët të cilët nuk pranojnë t’i nënshtrohen politikës së skllavërisë dhe poshtërimit. Politikë kjo që shoqërohet me zhdukjen e identitetit të lirë islam, identitet i cili nuk beson veçse se tek një Zot i vetëm, i Cili qeveris këtë univers në bazë të ligjeve dhe rregullave që Ai vetë i ka vendosur.

Nën hijen e një kontradikte të tillë po mendoja për Ramazanin e këtij viti, dhe pashë në të disa kuptime të reja të cilat nuk i kisha vënë re më parë, pashë në këtë muaj një ligjërim të ri sfidues, nga i cili mund të nxirret një argument i ri për njëshmërinë e Krijuesit dhe depërtimin absolut të Tij në sundimin e kësaj bote që vetë e krijoi.

Ky ligjërim sfidues nuk kufizohet vetëm tek muaji Ramazan, por një njeri që mediton mund ta dallojë atë tek të gjitha adhurimet në Islam, ndonëse në Ramazan ai është më i dukshëm. Nëse për shembull do të mendojmë për Haxhin do të gjejmë në të elemente si vëllazëria dhe bashkëpunimi për hir të Allahut të cilat sfidojnë globalizmin, i cili propagandon individualizmin dhe braktisjen e tjetrit. Këtë bashkëpunim dhe vëllazëri nuk mund ta dallojmë tek të gjithë myslimanët sepse ky adhurim, që është Haxhi, nuk është i obliguar për të gjithë por vetëm për ata që kanë mundësi. Ndërsa adhurimi i agjërimit në muajin Ramazan karakterizohet nga një llojshmëri adhurimesh gjithëpërfshirëse, kjo llojshmëri shfaqet shumë bukur në agjërimin e ditës dhe faljet e natës, në lëmoshën që jepet, në bashkëpunimin për të mira e të tjera të kësaj natyre. Gjithëpërfshirja dhe universaliteti i këtij muaji shfaqet në forcën që ai ka për të bashkuar myslimanët në mbarë botën kudo që janë, dhe ripërtëritjen e besimit të tyre, madje edhe myslimanët gabimtarë, tek Allahu i Madhëruar, duke treguar në këtë mënyrë universalitetin e Islamit, të pakapshëm dhe të pa rivalizueshëm nga çfarë do bindje apo doktrinë njerzore, sado e zhvilluar dhe përparuar qoftë ajo. Prej këtu lindën edhe meditimet e mia sesi Ramazani sfidon globalizmin.

Në Ramazan shfaqet gjithësundimi i Allahut ndaj robërve të Tij. Muslimani në këtë muaj ripërtërinë besën e tij ndaj Allahut të vetëm e të pashoq, Atij të cilit i nënshtrohen të gjitha ligjet e kësaj bote dhe botës tjetër. Ky besim dhe nënshtrim ndaj Allahut shfaqet në dy rregulla thelbësore, që janë bindja dhe adhurimi; “Dhe Unë (Allahu) nuk i krijova njerëzit dhe xhinët, veçse që ata duhet të më adhurojnë vetëm Mua. Dhe nuk dua prej tyre ndonjë furnizim dhe as nuk dua që ata të më ushqejnë Mua.” [1] ky adhurim është bazuar në lirinë e zgjedhjes, adhurim i cili nuk i privon zgjedhësit të drejtën e tij për të shijuar jetën e kësaj bote por nuk ia largon përgjegjësinë që ai duhet të mbajë për shpërblimin apo ndëshkimin e tij. Dhe kjo në bazë fjalës së Allahut: Nuk ka asnjë detyrim në fe. Vërtet, Rruga e Drejtë është bërë e qartë nga rruga e gabuar.[2]

Kjo gjë bie ndesh me qeverisjen e globalizmit, e cila u imponohet njerëzve me forcë dhe pa dëshirë, nëpërmjet bindjes ndaj ligjeve të cilat vetë ata i kanë sajuar dhe të cilat nga njëra anë nuk i sigurojnë njeriut nivelin më të ulët të jetesës së ndershme, dhe nga ana tjetër u japin mundësi të pakufizuar një pakice njerëzish të kontrollojnë dhe shfrytëzojnë pasuritë njerëzore, intelektuale dhe materiale në interes të tyre, pa u dhënë atyre si shpërblim asgjë përveç poshtërimit, cinizmit dhe indiferencës.

Në Ramazan gjithashtu haptazi sfidohet globalizmi ideor i cili propagandon idetë liberale perëndimore për të shijuar të gjitha kënaqësitë dhe epshet trupore dhe materiale pa asnjë lloj kontrolli dhe vetpërgjegjësie. Ata pretendojnë se çlirimi i epsheve e ndihmon njeriun të gjejë lirinë dhe lumturinë e tij, ndërkohë që agjërimi vërteton se lumturia dhe liria e vërtetë nuk gjendet tek kënaqësitë epshore por tek kufizimi i tyre. Profeti i Islamit thotë: Biri i Ademit enën më të keqe që mbush është barku i tij, atij i mjaftojnë pak kafshata për të mbajtur veten, por nëse nuk mundet atëherë le të mbush një të tretën me ushqim, një të tretën me lëngje dhe një të tretën ta lërë me ajër. [3]

Për këtë arsye shumë prej studiuesve të hershëm dhe të sotëm këmbëngulin se lumturia nuk gjendet tek të shijuarit e kënaqësive trupore por tek kontrolli dhe vendosja e tyre në vendin e duhur, çka nuk e zhvesh njeriun nga ana njerëzore e tij. Një dijetarë mysliman për të theksuar këtë fakt ka thënë: E gjithë lumturia e njeriut qëndron në faktin sesa ai e kontrollon vetveten, dhe ndërsa fatkeqësia sesa e kontrollojnë dëshirat dhe epshet atë. Një tjetër argument bashkëkohor që fakton se nuk ekziston një lidhje e domosdoshme ndërmjet mirëqenies materiale dhe lumturisë është edhe konstatimi që një studiues perëndimor i ka bërë kësaj gjëje, Robert Rajt studiues në Universitetin e Pensilvanisë thotë: Nuk ekziston ndonjë lidhje e pandarë ndërmjet pasurisë, mirëqenies materiale dhe lumturisë, pasi është vënë re se njerëzit në shtetet e varfra janë më të lumtur sesa ata në shtetet e pasura, të cilat ofrojnë të gjitha shërbimet për një mirëqenie materiale.

Në Ramazan gjithashtu do të gjejmë një tjetër element i cili sfidon globalizmin ekonomik, i cili përpiqet të vendosë një sistem të vetëm, të bazuar mbi individualizmin dhe braktisjen e tjetrit, dhe zhytjen e tij në borxhe dhe taksa pa fund, duke shtuar kështu varësinë dhe varfërinë e këtij njeriu dhe në të njëjtën kohë shton pasurinë dhe shfrytëzimin e padronëve të perëndimit. Kjo ideologji pajton me idenë se kapitalizmi bazohet mbi ligjin e xhunglës, ku më i forti jeton dhe më i dobëti vdes. Ndaj nuk është habi që në perëndimin ekonomik të ndeshësh zëra të cilët çirren se një miliard e njerëzve të varfër, që jetojnë në botën e tretë, siç u pëlqejnë t’i quajnë vendet e pazhvilluara ekonomike, janë të tepërt ndaj dhe duhet të shpëtojmë prej tyre, sepse jeta u përket atyre që janë më të fortë. Agjërimi i Ramazanit i kundërvihet kësaj teorie, duke theksuar se i varfëri ka të drejtën e tij në pasurinë e të pasurit, pjesë e cila duhet të jepet nëpërmjet Zekatit apo sadakasë, Allahu i Madhëruar thotë: Dhe në pasurinë e tyre është e drejta për lypësin dhe të privuarin.[4]

Merr Sadaka (e Zekat) nga pasuria e tyre me qëllim që t’i pastrosh dhe t’i bësh të dëlirë me anë të saj.[5]

Këtë përgjegjësi personale për besimtarin e sqaron mjaft mirë i Dërguari i Allahut kur e këshillon atë që të japë tepricën e pasurisë për atë që nuk ka: Kush do prej jush që ka një kafshë transporti tepër le ta përgatisë atë për atë që nuk ka, dhe kushdo që ka ushqim të tepërt le ta përgatisë atë për atë që nuk ka.[6]

Kjo praktikë është vlefshme për çdo kohë, por në Ramazan ajo bëhet edhe më e detyruar, për vetë hadithet e shumta të cilat nxisin për të ofruar iftar për agjëruesin dhe për të dhënë sadaka për të mjerët dhe të varfrit. Në traditën profetike tregohet se i Dërguari i Allahut, paqja dhe bekimi qofshin mbi të, ishte një njeri bujar, por ai bëhej edhe më bujar në Ramazan, kur Xhibrili vinte tek ai dhe të dy bashkë ata mësonin Kuranin.[7]

Kjo për sa i përket ushqimit dhe sadakasë që jepet për të vobektit dhe të mjeranët, ndërsa për sa i përket Zekatit, dhënia e tij nga shumë myslimanë në kohën e Ramazanit kontribuon në pakësimin e vuajtjeve të shtresës së varfër të popullsisë dhe aktivizon qendrat bamirëse që merren me përkrahjen sociale të njerëzve në nevojë.

Në Ramazan do të gjejmë një tjetër sfidë ndaj globalizmit social i cili përpiqet ta largojë njeriun nga familja dhe shoqëria e tij, ta kthejë atë në një individ që jeton vetëm për vete. Dhe vjen Ramazani për të krijuar atë bashkim familjar rreth sofrës së ushqimit dhe për të ripërtërirë edhe njëherë unitetin familjar, dhe për të treguar se myslimani i qëndron besnik sistemit shoqëror i cili bazohet në dashurinë e pjesëtarëve të familjes për njeri-tjetrin, për të treguar se myslimani kërkon kënaqësinë e Zotit të botëve, i Cili ka përcaktuar për të, pikësynimet e tij në jetë.

Nëse do të shohim gruan, e cila është një nga shtyllat e shtëpisë myslimane, ajo gjatë Ramazanit e sfidon më tepër sistemin globalist i cili kërkon ta obligoj atë me parime të cilat refuzojnë familjen tradicionale, e cila ngrihet mbi parësinë e burrit dhe bindjen ndaj tij. Dhe gruaja në këtë muaj sado e preokupuar që të jetë me punë të tjera përpiqet me të gjitha forcat për t’i servirur familjes së saj një ushqim të këndshëm dhe të shijshëm, pa e vrarë aspak mendjen për ata që mendojnë se puna e saj shtëpiake është një ulje për nderin dhe fisnikërinë e saj.

Nëse do të shohim burrin dhe kryefamiljarin e shtëpisë do ta gjejmë atë gjatë muajit Ramazan tek takohet përditë me familjen e tij rreth sofrës së iftarit, për të ripërtërirë praktikën e dashurisë dhe mëshirës mbi të cilën ngrihet familja myslimane. Ky takim i përditshëm një mujor u jep një kënaqësi të veçantë pjesëtarëve të familjes, dhe në veçanti fëmijëve të cilët mund të vuajnë këtë mungesë takimesh ngjatë gjithë vitit, ndaj dhe me të drejtë një poet thotë:

Nuk është jetim ai që prindërit e kanë lënë të braktisur

sepse ata u ndanë nga jeta

por jetim është ai që gjen një nënë dhe baba që s’pyesin për të

Po ashtu gjatë këtij muaji do të shohim sesi marrëdhëniet shoqërore ndërmjet myslimanëve do të shtohen dhe përmirësohen me anë të vizitave të shumta e të ndërsjella, për të treguar edhe njëherë rëndësinë e lidhjes mes myslimanëve, lidhje të cilën së tepërmi Islami e kërkon. Kjo lidhje shfaqet në forma të ndryshme, si për shembull:

Mbushja e xhamive me myslimanë nga të gjitha grupmoshat, dhe origjinat, duke vërtetuar kështu barazinë ndërmjet gjithë myslimanëve. Të gjithë ju jeni pasardhës të Ademit, dhe Ademi u krijua nga dheu, më i miri prej jush tek Allahu është ai që më tepër është i devotshëm. Një arab nuk është më i mirë sesa një joarab, vetëm devotshmëria i vlerëson njerëzit.[8]
Harmonia ndërmjet myslimanëve dhe mos shqetësimi i tjetrit me fjalë apo me vepra, siç mëson edhe Profeti, paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të,: Nëse ndonjë prej jush agjëron, mos të thotë fjalë të shëmtuara dhe të mos bëj veprime të pahijshme, dhe nëse ndokush e sulmon atë apo e fyen, le t’i thotë: unë agjëroj.[9]
Nxitja e brendshme që ka një besimtarë për të gëzuar dhe kënaqur vëllezërit e tij besimtarë nëpërmjet ndihmës dhe veprave bamirëse vullnetare. Si për shembull dhënia iftar një besimtari që agjëron, Profeti thotë: Kushdo që i jep iftar një agjëruesi, ai do të shpërblehet sa ai, duke mos iu pakësuar asnjë shpërblim edhe atij që agjëron.[10]

Nga përvoja është konstatuar se asgjë nuk mund të krahasohet në këtë botë me kënaqësinë shpirtërore që ndjen kur ti u jep gëzim apo ngushëllim njerëzve të tjerë. Këtë kënaqësi që ndjen kur të tjerëve u dhuron diçka e kanë pranuar edhe studiues perëndimorë, por dallimi ndërmjet nesh dhe atyre qëndron në faktin se ata e kufizojnë lëmoshën në dhënien e disa dollarëve, për të shlyer disi ndjesinë e keqardhjes dhe fajit që ata mund të ndjejnë karshi të varfërve. Robert Rajt shprehet: Nëse ty nuk të zë gjumi për shkak të trishtimit se një fabrikë në Sirilanka është mbyllur dhe punëtorët e saj kanë ngelur në rrugë si rezultat i një ngadalësimi të lehtë që ka prekur globalizmin, këtu ka një rrugë të cilën nëse e ndjek mund të shlyesh ndjesinë e keqe që të jep një fakt i tillë, dhe kjo duke i dhuruar para ndonjë fondacioni bamirës që merret me shpërndarjen e ushqimit për shtresat më të varfra në botë.

[1] Sure Edh-dharijat: 56-57.

[2] Sure El-bekare:256.

[3] Transmeton Tirmidhiu: 2380.

[4] Sure Edh-dharijat: 19.

[5] Sure Et-teube:103.

[6] Transmeton Muslimi nr.1728.

[7] Hadith i cili transmetohet nga Buhari nr.1902.

[8] Pjesë nga Hutbja e lamtumirës të Profetit , Sirretu ibn Hisham.

[9] Transmeton Muslimi 1151.

[10] Transmeton Tirmidhi 807.

Published in:

Përkthime

on 1 Janar, 2009 at 1:15 am Lini një Koment

Mëshira e dhuruar, dashuria dhe mbrojtja e Profetit

Mëshira e dhuruar, dashuria dhe mbrojtja e Profetit (paqja qoftë mbi të).

Përgatiti: Dr. Abdullah Ali Basfar

Parathënie

Të gjitha lavdërimet i takojnë Allahut, Zotit të botëve, uratat dhe bekimet më të mira qofshin për Profetin, që u dërgua mëshirë për të gjitha krijesat; Muhamedin, familjen, shokët dhe gjithë pasuesit e tij.

Të fyesh të Dërguarin e Zotit, Muhamedin (paqja qoftë mbi të), do të thotë të fyesh vetë Zotin, Librin dhe Fenë e Tij të drejtë, do të thotë të marrësh nëpër gojë dinjitetin e të gjithë profetëve. Allahu i Lartësuar, jetën e Profetit tonë e ktheu në një pasqyrë, ku u reflektuan shëmbëlltyrat e të gjithë profetëve, dhe Kuranin, një libër ku u reflektuan të gjithë librat e zbritur më parë, e fenë e tij, një xhevahir ku gjetën shëmbëllimin e tyre të gjitha vlerat e mëparshme. Muhamedi (paqja qoftë mbi të) ishte me të vërtetë udhërrëfyesi për tek Allahu i Lartmadhëruar, ndaj këtu qëndron edhe rreziku që mbart me vete, ofendimi i dinjitetit të këtij Profeti.

Popujt islamë kanë treguar gjithmonë me devocion, se janë të gatshëm të vetësakrifikohen për të mbrojtur dhe ruajtur nderin dhe dinjitetin e të dërguarit të Allahut, e prijësit të atyre që shkuan dhe do të vijnë, dinjitetin e të dashurit të Zotit. Të gjithë pa përjashtim, dijetarë dhe predikues, të mëdhenj dhe të vegjël, burra dhe gra, kanë shprehur secili me mënyrën e tij dashurinë që mbartin në zemrat e tyre për këtë njeri, dashuri, të cilën e kanë humbur shumë njerëz në lindje dhe në perëndim. Ndoshta ajo që ndodhi, ishte një sprovë nga Allahu për të treguar dashurinë tonë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të), dashuri, të cilën e kemi lënë shumë pas dore. Le t’i tregojmë pra botës mbarë, lindjes dhe perëndimit se kush ishte ai burrë, ata duhet të pranojnë se nuk mund të tallen me shenjtërinë e fesë, profetëve dhe librave të shenjtë, dhe duhet të ulin hundën para madhështisë së këtij Profeti fisnik, para dashurisë së madhe dhe nderimit të lartë që ndjejnë të gjithë muslimanët për të.

Të gjitha ato përpjekje që ndodhën anekënd botës për të mbrojtur dhe ruajtur nderin e dinjitetin e Profetit (paqja qoftë mbi të) dhe për t’iu përgjigjur armiqve të kësaj feje, ishin me të vërtetë në vija të përgjithshme, një arritje e madhe që duhet vlerësuar.

Shkroi: Dr. Abdullah Ali Basfar

Dashuria ndaj të Dërguarit të Allahut është një detyrim

Allahu i Lartësuar në librin e Tij thotë: Thuaju (O Muhamed): “Në qoftë se baballarët tuaj, bijtë tuaj, vëllezërit tuaj, bashkëshortet tuaja, të afërmit tuaj, pasuria që ju e keni fituar, tregtia që frikësoheni se do të dështojë dhe vendbanimet tuaja ku ju gjeni kënaqësi, (të gjitha këto) janë më të dashura për ju se Allahu dhe i Dërguari i Tij, më të dashura se përpjekja dhe lufta për Çështjen e Allahut, atëherë prisni derisa Allahu të sjellë Vendimin (dënimin) e Tij. Dhe Allahu nuk e udhëzon popullin e prishur.”[1]

Në këtë ajet, Allahu u tërheq vërejtjen besimtarëve se do të ndëshkohen dhe do të konsiderohen si njerëz të prishur, nëse ato që përmenden në ajet janë më të dashura për ta sesa Allahu, i Dërguari i Tij dhe lufta për kauzën e Tij, ndaj dhe nga kjo kuptohet se është e detyrueshme që dashuria për Allahun dhe të Dërguarin e Zotit, duhet të jetë parësore ndaj çdo gjëje.

Enes ibn Malik na tregon se i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) ka thënë: Askush prej jush nuk ka besuar, përderisa mua nuk më do më tepër se fëmijët dhe prindërit e tij dhe se gjithë njerëzit.[2]

Ky hadith është një nga argumentet më të qarta që na obligon dashurinë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të). Një besimtar nuk e meriton të plotë emrin e besimit dhe nuk mund të futet në radhën e të shpëtuarve Ditën e Gjykimit, nëse dashurinë më të madhe nuk ia kushton Profetit (paqja qoftë mbi të). Profeti jo pa qëllim përmendi fëmijën dhe prindin, pasi ata janë krijesat më të dashura për njeriun dhe ndoshta më të dashura se vetja e tij, e pavarësisht këtij fakti, që një musliman të plotësojë islamin dhe besimin e tij, duhet t’i japë përparësi dashurisë së Profetit ndaj dashurisë së çdokujt, sado i dashur qoftë ai për të.

Kuptimi i fjalëve: Askush prej jush nuk ka besuar, do të thotë se besimi i tij nuk është plotësuar, pra bëhet fjalë për besimin e plotë dhe jo për themelin e besimit. Dashuria ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të) është një nga detyrimet e besimit, dhe kushdo që e lë mangët, ka lënë pas dore një nga këto detyrime të Islamit. Themelet e besimit nuk mund të ekzistojnë pa dashurinë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të), ashtu siç nuk ka as edhe një musliman që në zemrën e tij, të mos ndjejë dashuri ndaj tij, qoftë edhe pak. Nëse dashuria ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të) nuk ekziston absolutisht, atëherë kjo dëften se edhe besimi nuk ekziston tek një njeri i tillë, sa më shumë të pakësohet kjo dashuri, aq më tepër pakësohet edhe besimi, dhe sa më shumë të shtohet, aq më tepër shtohet edhe besimi. Një njeri që të arrijë gradën e lartë të një besimtari të plotë, duhet që patjetër të përpiqet me të tëra forcat për të zbatuar atë që dëshiron Allahu dhe i Dërguari i Tij, qofshin këto fjalë e vepra, apo edhe njohuri e bindje. Sa herë që njeriu përpiqet të arrijë këto obligime, aq herë ai ngjitet një shkallë më lart drejt besimit, e aq më tepër ai ndjen ëmbëlsinë e besimit. Sa herë që njeriu neglizhon në kryerjen e detyrimeve të besimit me të cilat është obliguar, aq herë edhe kjo lë pasoja negative në besimin e tij, për pasojë, edhe në dashurinë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të). Rritja e dashurisë është e lidhur pazgjidhshmërisht me rritjen e besimit, ashtu si edhe rënia e tij, sjell rënien e besimit, siç edhe u përmend. Ekziston vërtet një lidhje e ngushtë mes dashurisë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të) dhe besimit, asnjëra nuk mund të ekzistojë pa tjetrën, nëse njëra shtohet, rrjedhimisht shtohet edhe tjetra, e po kështu edhe anasjelltas.

Enesi gjithashtu tregon se Profeti (paqja qoftë mbi të) ka thënë: Tre janë ato gjëra, të cilat nëse gjenden tek një njeri, ai me të vërtetë ka ndjerë ëmbëlsinë e besimit: Allahu dhe i Dërguari i Tij duhet të jenë më të dashur për të se kushdo tjetër, ata të cilët i do, i do vetëm për hir të Allahut dhe urren t’i kthehet mosbesimit, ashtu siç nuk do të dëshironte të hidhej edhe në zjarr.[3]

Abdullah ibn Hisham, një shok i Profetit tregon: Ne ishim me Profetin (paqja qoftë mbi të) dhe ai kishte kapur për dore Umer ibn Hatabin, dhe Umeri i thotë atij: O i Dërguari i Allahut! Ti je më i dashur për mua se çdo gjë tjetër, përveç vetes sime. Profeti (paqja qoftë mbi të) i thotë: Jo, pasha Atë, i Cili ka në dorë shpirtin tim, unë duhet të jem më i dashur për ty edhe se vetja jote. Umeri atëherë i thotë: Po, pasha Allahun, tani (e mbrapa) unë të dua më tepër edhe se vetja ime. Profeti (paqja qoftë mbi të) iu përgjigj: Tani po, o Umer.[4]

Ky hadith përforcon atë që u theksua edhe në dy hadithet e mëparshme, se besimtari do të arrijë vërtetësinë e besimit, kur i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) të jetë për të edhe më i dashur se vetë shpirti i tij që ka në trup. Kjo është edhe pika kulmore e dashurisë, aty ku shuhen pasionet dhe dëshirat vetjake, përpara dashurisë ndaj të Dërguarit të Allahut (paqja qoftë mbi të). Kjo dashuri vihet në provë atëherë kur dëshirat dhe pasionet njerëzore, përplasen me urdhrat e Profetit (paqja qoftë mbi të), asaj që i jepet përparësi, asaj edhe i takon vlerësimi më i madh.

Dijetari Ibn Haxher El-askelani duke komentuar këtë hadith, shprehet se Imam El-hatabi ka thënë: Dashuria e njeriut ndaj vetes është diçka natyrale dhe dashuria ndaj dikujt tjetër, është një zgjedhje e cila ka shkaqet e saj. Profeti (paqja qoftë mbi të) kishte për qëllim pikërisht dashurinë që zgjidhet, pasi ajo natyrale është e lindur dhe nuk mund të ndryshohet.

Më pas Ibn Haxher duke komentuar fjalët e Imam El-hatabit thotë: Kështu që përgjigjja e parë që dha Umeri ishte një shfaqje e së natyrshmes, më pas, ai nëpërmjet argumentit e kuptoi se Profeti (paqja qoftë mbi të) ishte më i dashur për të edhe se shpirti i tij. Kjo, sepse është pikërisht kjo dashuri, shkaku i cili do të shpëtojë shpirtin e tij nga vuajtjet e kësaj bote dhe asaj të përtejme, ndaj dhe shprehu atë që vetë zgjodhi, duke marrë në këtë rast edhe aprovimin e Profetit (paqja qoftë mbi të) me fjalët: Tani po, o Umer. Pra, tani e kuptove dhe shprehe atë që duhej.[5]

Ja kështu e shprehnin shokët e Profetit (paqja qoftë mbi të) dashurinë dhe respektin ndaj tij, pa u sforcuar dhe pa u shtirë, jo vetëm flisnin me fjalë të dashura dhe të bukura ndaj tij, por dashurinë që kishin për të, e treguan me fakte reale nga vetë jeta e tyre, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre.

SHEMBUJ NGA DASHURIA E SHOKËVE TË PROFETIT (paqja qoftë mbi të)

Shembulli më i madh në histori sesi tregohet dashuria ndaj Allahut dhe të dërguarit të Tij, është shembulli i bashkëshoqëruesve të Profetit tonë, Muhamedit (paqja qoftë mbi të).

Prijësi i besimtarëve Ali ibn Ebu Talib, kur është pyetur se si e shprehnin ata dashurinë ndaj të dërguarit të Allahut (paqja qoftë mbi të), tha: Të dërguarin e Allahut (paqja qoftë mbi të) e donim më tepër sesa pasurinë, fëmijët, baballarët dhe nënat tona, e donim edhe më tepër se ujin e ftohtë, kur të thahet fyti nga etja.

Të shumta janë ngjarjet që pasqyrojnë dashurinë e madhe të shokëve të Profetit (paqja qoftë mbi të) ndaj tij, dashuri që i kalonte caqet e vetvetes. Një prej këtyre është edhe shembulli që na tregohet nëpër librat e historisë, për Zejd ibn Ed-dethine. Uruetu ibn Zubejr tregon: Kur paganët e Mekës e nxorën jashtë tokës së shenjtë Zejd ibn Ed-dethinen për ta vrarë në vendin e quajtur Ten’im, Ebu Sufjani, që në atë kohë ishte akoma idhujtar i tha Zejdit: Të kërkoj që për hir të Allahut të më thuash të vërtetën, o Zejd! A dëshiron që në vendin tënd këtu tani të ishte Muhamedi ai që do të ekzekutohej, dhe ti të ishe pranë familjes tënde? Zejdi iu përgjigj: Pasha Allahun, unë nuk do të dëshiroja që Muhamedi edhe atje ku është t’i hynte qoftë edhe një gjemb, e unë të isha pranë familjes sime. Ebu Sufjani thoshte: Nuk kam parë asnjë njeri që të donte dikë, ashtu siç e donin shokët e Muhamedit, Muhamedin.[6]

Abdullah ibn Mes’udi tregon: Një herë një njeri erdhi tek i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) dhe i tha: O i Dërguari i Allahut, çfarë mund të thuash për një njeri, i cili e ka dashur dikë, por nuk ka arritur të shoqërohet me të? I Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) iu përgjigj: Njeriu do të jetë me atë që do.[7] Po kështu, Ebu Musa, një tjetër shok i Profetit, thotë: Profeti (paqja qoftë mbi të) u pyet: Njeriu e do dikë por nuk e shoqëron dot? Dhe ai u përgjigj: Njeriu do të jetë me atë që do.[8]

Një tjetër ngjarje që tregon se si shokët e Profetit (paqja qoftë mbi të) për hir të dashurisë që kishin për të, ishin të gatshëm të sakrifikoheshin për ta mbrojtur, është edhe veprimi që bëri Ebu Duxhane në betejën e Uhudit, duke dalë para Profetit (paqja qoftë mbi të) si mburojë njerëzore e ku gjithë shigjetat binin mbi të dhe jo mbi Profetin (paqja qoftë mbi të).[9] Po kështu, edhe Ebu Talha tek qëndronte para Profetit (paqja qoftë mbi të) dhe thoshte: O i Dërguari i Allahut, le të vritem unë në vendin tënd. Ditën e Uhudit duart e Ebu Talhës u sakatuan nga shigjetat tek mbronte të Dërguarin e Allahut (paqja qoftë mbi të). Dhe kur Profeti (paqja qoftë mbi të) pas tij ngrinte kokën për të parë, ai i thoshte: O i Dërguari i Allahut, ule kokën që mos të të kapë ndonjë shigjetë, le të vritem unë në vendin tënd. Dita e betejës së Uhudit ka qenë me të vërtetë një ditë me të tilla vetëflijime.

Imam El-bejheki dhe Ibn Is’hak përcjellin në librat e tyre se një gruaje nga fisi Beni Dinar i qe vrarë në betejën e Uhudit i ati, vëllai dhe burri. Kur atë e lajmëruan për vdekjen e tyre, ajo pyeti: Si është i Dërguari i Allahut? Asaj iu përgjigjën: Mirë është, ashtu siç do të dëshiroje të jetë, e qoftë lëvduar Allahu për këtë. Ajo tha: Ma tregoni, sepse unë dua ta shoh vetë atë. Kur ajo e pa, tha: Çdo fatkeqësi me ty është më e lehtë![10]

Theubani ishte një nga shokët e Profetit (paqja qoftë mbi të) i cili e donte shumë Profetin, dhe nuk rrinte dot larg tij. Një ditë ai erdhi tek Profeti (paqja qoftë mbi të) me çehre të ndryshuar dhe i Dërguari i Allahut i tha: Çfarë ta ka ndryshuar çehren? Ai iu përgjigj: O i Dërguari i Allahut! Nuk jam i sëmurë dhe nuk kam asnjë dhimbje, veçse unë nuk rri dot pa të parë dhe nuk ndjehem mirë derisa të të takoj. Mu kujtua bota e përtejme dhe kam frikë se nuk do të të shoh më. Ti do të ngrihesh lart me Profetët, e unë edhe nëse do të hyj në Xhenet, do të jem në një vend shumë poshtë teje, e nëse nuk hyj në Xhenet nuk do të të shoh kurrë më. Dhe Allahu i Madhëruar zbriti këtë ajet: E kushdo që i bindet Allahut dhe të Dërguarit, të tillët do të jenë së bashku me ata që Allahu i shpërbleu: (me) profetët, besnikët e dalluar, dëshmorët dhe me të mirët. Sa shokë të mirë janë ata![11]

Një dashuri të tillë mund ta shohim edhe në ngjarjen e Hixhretit (emigrimit) të Profetit (paqja qoftë mbi të) nga Meka në Medine, kur Profeti e përgëzoi Ebu Bekrin se ai do të ishte shoqëruesi i tij në këtë udhëtim, ndërkohë që Ebu Bekri priste që Profeti (paqja qoftë mbi të) t’i jepte leje që ai ta shoqëronte atë. I Dërguari i Allahut i tha: O Ebu Bekër, Allahu më dha leje të emigroj dhe të dal (nga ky vend). Ebu Bekri i tha: O i Dërguari i Allahut, dua të të shoqëroj. Dhe ai iu përgjigj: Do të më shoqërosh. Kur Profeti (paqja qoftë mbi të) iu përgjigj kështu, Ebu Bekrit filluan t’i rridhnin lot nga gëzimi që do të ishte në shoqërinë e Profetit (paqja qoftë mbi të). Ishte po ky njeri, i cili gjatë këtij udhëtimi bashkë me Profetin (paqja qoftë mbi të), u fsheh në guvën e malit Theur, tek pa në të një gropë, vuri këmbën e tij në të, nga frika se mos pengohej Profeti (paqja qoftë mbi të), por brenda saj qëlloi një akrep, i cili e pickoi dhe lotët filluan t’i rridhnin nga dhimbja, e ai përpiqej të ruante të Dërguarin e Allahut (paqja qoftë mbi të).

I Dërguari i Allahut shkoi në Medine dhe banorët e saj dolën për ta pritur atë me një gëzim të madh, ata filluan të këndonin duke thënë:

Agoi Hëna e plotë mbi ne, nga lugina e Uedasë

Ty o Zot të qofshim falë sa të jenë ditët e dynjasë

O i ardhuri midis nesh urdhrit tënd do ti vijmë nga pas

Ti Medinen e nderove, mirë se vjen o mirëdash!

Ditën e Bedrit, Profeti (paqja qoftë mbi të) e shtyu me shkop në bark një prej shokëve të tij që quhej Seuad ibn Gazije. Seuadi tha: O i Dërguari i Allahut më vrave, e Allahu të ka dërguar me të drejtën. Profeti (paqja qoftë mbi të) i tha: Merre hakun që të takon, o Seuad! Kur Seuadi u mat të merrte hak i tha: Ti më re në bark kur unë e kisha të zbuluar, ndaj ma zbulo edhe ti mua barkun tënd, që ta marr hakun tamam. Profeti (paqja qoftë mbi të) e zbuloi trupin e tij të bekuar dhe Seuadi e përqafoi fort dhe duke qarë e puthi. I Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) e pyeti: Ç’të shtyu ta bësh këtë? Dhe ai iu përgjigj: O i Dërguari i Allahut, unë kam frikë se kjo ditë do të jetë dita e fundit e jetës sime, ndaj dhe desha që gjëja e fundit që do të prekja në këtë botë, të ishte trupi yt.

Në kohën kur u krye marrëveshja e Hudejbijes, idhujtarët e Mekës dërguan një delegacion për këtë marrëveshje dhe ata u çuditën kur panë diçka që kurrë më parë nuk e kishin parë. Kur Profeti (paqja qoftë mbi të) merrte abdes, ujin që binte nga duart e tij, shokët e tij bënin të gjitha përpjekjet për ta pritur me duart e tyre dhe shpeshherë edhe shtyheshin kush e kush ta priste i pari, e ai që ngelte pa gjë, me duart e lagura të shokut të tij, nga ai ujë, fërkonte fytyrën e tij. Kur delegacioni u kthye, iu tregoi Mekasve: O njerëz, ata njerëz që ne pamë nuk e lënë ujin të bjerë nga duart e tij, e si mund të lënë që t’i derdhet gjaku mbi tokë?!

Në Haxhin e lamtumirës, Profeti (paqja qoftë mbi të) rroi flokët dhe kur berberi përfundoi anën e djathtë të kokës, Profeti (paqja qoftë mbi të) ua zgjati ato, shokëve të tij. Shokët e Profetit (paqja qoftë mbi të) u shtynë si asnjëherë tjetër, kush e kush të merrte diçka prej tyre, të gjithë donin të kishin diçka prej flokëve të Profetit (paqja qoftë mbi të). Kur mbaroi edhe ana e majtë e kokës, Profeti thirri mes shokëve Ebu Talhën, që në betejën e Uhudit, vuri në rrezik jetën e tij për hir të Profetit (paqja qoftë mbi të) dhe ia dha atij, ato flokë.

Është e vërtetë se e kemi për detyrë ta duam Profetin e Allahut (paqja qoftë mbi të), e si mos ta duam një njeri të tillë që baba dhe nëna ime iu bëfshin kurban!

Ai është i dashuri që të gjithë njerëzit e duan

Ai është njeriu që cilësitë e tij lëvduan

Ai është miku që nga malli për të edhe devetë lënguan

Dhe nga lugina e Akikut me vrap rendnin për ta shikuar.

Vëlla musliman! Ne nuk duhet të na e kalojë deveja me dashurinë e saj për Profetin (paqja qoftë mbi të).

Enesi tregon se një njeri erdhi tek Profeti (paqja qoftë mbi të) dhe e pyeti: Kur do të bëhet Kiameti, o i Dërguari i Allahut? Ai i tha: E çfarë ke përgatitur ti për atë ditë? Ai iu përgjigj: Nuk kam përgatitur për atë ditë agjërime, lëmoshë dhe falje të shumta, por unë e dua Allahun dhe të Dërguarin e Tij. Profeti (paqja qoftë mbi të) iu përgjigj: Ti do të jesh me atë që do.[12]

Enesi vazhdon dhe thotë: Ne u gëzuam shumë si asnjëherë tjetër, kur Profeti (paqja qoftë mbi të) tha: Ti do të jesh me atë që do. Unë e dua Profetin (paqja qoftë mbi të), Ebu Bekrin dhe Umerin dhe shpresoj që dashuria ime të bëjë të jem pranë tyre, ndonëse nuk kam bërë ato që kanë bërë ata.[13]

Nuk kishte sesi të mos gëzoheshin shokët e Profetit (paqja qoftë mbi të) me këtë hadith, kur ata e donin Allahun dhe të Dërguarin e Tij kaq shumë.

Rebia ibn Kab, një nga shokët e Profetit (paqja qoftë mbi të) qëllonte që rrinte shpesh me Profetin dhe një ditë i solli Profetit enën me ujë, nga ku ai do të merrte abdes. I Dërguari i Allahut pasi mori abdes, iu drejtua Rebias dhe i tha: Kërko (çfarë të duash)! Dhe çfarë mendoni se kërkoi ky njeri nga Profeti?! Ai i tha: Dua që të jem në shoqërinë tënde në Xhenet? E pra, nuk i kërkoi atij asgjë që kishte të bënte me këtë botë, por kërkoi diçka shumë më të lartë. Dhe Profeti (paqja qoftë mbi të) i tha: Ndoshta do diçka tjetër? Rebia i tha: Kjo është ajo që dua. Atëherë i Dërguari i Allahut i tha: Ndihmo veten tënde me sexhde të shumta.[14]

Një ditë, Ebu Bekri pas vdekjes së Profetit (paqja qoftë mbi të) takon Umerin dhe i thotë: Eja me mua të shkojmë tek Umu Ejmen, dadoja e të Dërguarit të Allahut dhe t’i bëjmë një vizitë asaj, siç bënte edhe Profeti (paqja qoftë mbi të). Kur mbërritën tek ajo dhe u ulën, Umu Ejmen filloi të qajë. Ebu Bekri dhe Umeri i thonë: “O Umu Ejmen, përse qan? Ajo që ka përgatitur Allahu për Profetin e Tij, është shumë më e mirë. Ajo u tha: “E di se ajo që ka përgatitur Allahu është më e mirë për Profetin e Tij, por ajo që më bën të qaj është se shpallja u ndërpre nga qielli.” Kur dëgjuan fjalët e saj, edhe ata të dy filluan të qanin.”[15]

Një dashuri kaq të madhe për Profetin (paqja qoftë mbi të), do ta gjejmë edhe tek brezat e mëvonshëm, siç është rasti i Imam Malikut, i cili kur përmendej Profeti (paqja qoftë mbi të) në prezencë të tij, ndryshonte çehre. Një herë miqtë e tij e pyetën për këtë gjë, dhe ai u përgjigj: Nëse ju do të kishit parë atë që unë kam parë, nuk do të ma merrnit për të madhe. Unë kam parë Muhamed ibn El-mundhir, lexues i famshëm i Kuranit dhe mësuesi i Imam Malikut, që kur përmendej në prezencë të tij Profeti (paqja qoftë mbi të), qante aq shumë, saqë ne na vinte keq për të, dhe kjo sepse zemrën e kishte të lidhur me Profetin (paqja qoftë mbi të). Por madhërimi që imam Maliku i bënte Profetit (paqja qoftë mbi të) nuk mbaronte me kaq, ai kishte edhe një mënyrë të veçantë. Kur ai jepte mësimin e haditheve të Profetit (paqja qoftë mbi të), lahej dhe pastrohej, vishte rrobat më të mira dhe ulej në vendin e caktuar ku lexoheshin hadithet e Profetit (paqja qoftë mbi të), dhe një gjë të tillë, nuk e bënte kur jepte mësimin e fikhut.

Po kështu, edhe një tjetër dijetar i hershëm, siç qe Amir ibn Abdullah ibn Zubejr, nipi i djalit të hallës së Profetit (paqja qoftë mbi të), kur i Dërguari i Allahut përmendej në prezencë të tij, qante aq shumë, sa nuk i ngelte më lot për të derdhur.

Kështu pra e donin të parët tanë të mirë të Dërguarin e Allahut (paqja qoftë mbi të), sepse të tillë ishin këta njerëz.

A E DUAM NE PROFETIN (paqja qoftë mbi të) APO JO?

Muslimanët në ditët e sotme nuk po ndjekin të njëjtën rrugë si të parët e tyre dhe nuk po shfaqin ashtu siç duhet dashurinë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të). Ne bëjmë dallim mes dashurisë së tij dhe pasimit, ka njerëz që i japin përparësi vetëm dashurisë dhe lënë mënjanë pasimin, ashtu siç ka edhe të tillë që i japin përparësi pasimit dhe lënë mënjanë dashurinë ndaj tij. Ajo që mund të thuhet në këtë rast, është se nuk mund të ekzistojë një dashuri e vërtetë dhe e sinqertë, nëse kjo nuk shoqërohet me pasim. Nëse vërtet je i sinqertë në dashurinë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të), atëherë ti duhet ta pasosh dhe ta marrësh për shembull atë, sepse çdo njeri që e do dikë, e shfaq këtë me bindjen ndaj tij, dhe ndjekja e Sunetit të Profetit është fryti i kësaj dashurie.

Nëse me të vërtetë ne e duam me gjithë shpirt Profetin, e nëse lotët që derdhim kur dëgjojmë për të nuk janë lot krokodili, atëherë nuk ka sesi ne të mos jemi pasues të denjë të rrugës së tij, ashtu siç edhe na ka këshilluar Profeti (paqja qoftë mbi të) për këtë: Kapuni mbas tij (Sunetit) me dhëmballë. Ky është krahasim që tregon sesa fort duhet të lidhemi me rrugën e tij, dhe kjo duke lexuar jetën, karakteristikat, cilësitë, virtytet dhe mrekullitë e tij. Vetëm kështu mund ta mbushim zemrën tonë me dashurinë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të), shenjë e së cilës është pasimi i shembullit të tij. Çdokush prej nesh le të meditojë mbi hadithin profetik të përmendur pak më parë: Njeriu do të jetë me atë që do, dhe le të shohë se me kë do që ai të jetë?!

Ai që do njerëzit e prishur dhe të dalë nga rruga e Zotit, ai do të ngjallet bashkë me ta, ai që do jobesimtarët do të ngjallet bashkë me ta. E ai që do Profetin tonë, Muhamedin (paqja qoftë mbi të), ai do të jetë bashkë me të në Xhenet. Lind pyetja: Për çfarë dashurie po flasim ne?! Ne po flasim për atë dashuri që shfaqën shokët e Profetit (paqja qoftë mbi të) ndaj tij, dhe ata që erdhën mbas tyre dhe jo për ndonjë dashuri tjetër. Ne kemi për qëllim atë dashuri, fryti i së cilës tregohet me pasimin e shembullit të Profetit (paqja qoftë mbi të), mbrojtjen e rrugës së tij, të krenuarit me të, thirrja për në të, e edukimi me virtytet e këtij Profeti. E tillë ishte dashuria e shokëve të Profetit, një dashuri frytdhënëse që në ditët e para të saj, në ato ditë kur shkëlqeu ai diell mbi këtë botë dhe e mbushi atë plotë dritë dhe shkëlqim.

Lindi shpresa e udhëzimit dhe gëzimi përfshiu

Të gjithë luginat dhe shtigjet ngado që ishin

E bija e Uehbit i dhuroi me duar të bardha njerëzimit

……………………………………………….

Në një thënie autentike profetike, tregohet se Profeti (paqja qoftë mbi të) bëri një vizitë në varreza dhe pasi iu dha selam të vdekurve, tha: Do të dëshiroja të takoja vëllezërit e mi. Dhe shokët i thanë: A nuk jemi ne vëllezërit e tu? Ai tha: Ju jeni bashkëshoqëruesit e mi, ndërsa vëllezërit e mi janë ata, të cilët më besuan pa më parë.[16]

Po ashtu, Ebu Hurejra përcjell tek ne, se i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) kur bëri njëherë vizitë në varreza tha: Paqja qoftë mbi ju, o banorët besimtarë të këtij vendi. Dhe ne, me caktimin e Zotit, kemi për tu ardhur pas. Sa do të kisha dëshiruar të shikoja vëllezërit tanë! A nuk jemi ne vëllezërit e tu, o i Dërguari i Allahut? –i thanë shokët e tij. E ai u tha: Ju jeni bashkëshoqëruesit e mi, ndërsa vëllezërit tanë akoma nuk kanë ardhur. Shokët i thanë: Si do t’i njohësh pjesëtarët e Umetit tënd, o i Dërguari i Allahut, kur ata ende nuk kanë ardhur?! Dhe ai iu tha: Nëse një njeri ka një kalë balash mes një tufe me kuaj të zinj, a do njihte ai kalin e tij? Ata i thanë: Posi jo o i Dërguari i Allahut! Dhe ai u tha: Besimtarët do të vijnë (ditën e gjykimit) me gjymtyrë të bardha si shkak i abdesit, dhe unë do të jem para tyre tek baseni i madh (haudi). Disa prej njerëzve do të zbohen nga baseni im, ashtu siç zbohet deveja pa zot dhe unë do tu thërras: Ejani! Afrohuni! Por do të thuhet: Ata ndryshuan pasi ti nuk ishe më dhe unë do të them: Larg, larg meje![17]

Dhe kështu nëse ne jemi të sinqertë me fenë tonë dhe në dashurinë ndaj Profetit dhe pasojmë Sunetin e tij, ne do të jemi në radhën e vëllezërve të tij.

O Zot, mbushi zemrat tona me dashurinë për Ty dhe dashurinë për Profetin Tënd! O Zot, na bëj ne ta duam të Dërguarin tënd më shumë se fëmijët tanë, të afërmit tanë, pasurinë tonë dhe mbarë njerëzit, për hir të mëshirës Tënde, na e prano lutjen, o Mëshiruesi më i Madh.

PSE E DUAM PROFETIN (paqja qoftë mbi të)

Këtu po shtroj një pyetje, e cila mund tu shkojë nëpër mend disa njerëzve, të cilët ndoshta nuk e kanë kuptuar domethënien e faqeve të mëparshme të këtij libri. Kjo pyetje është: Pse ne e duam Profetin (paqja qoftë mbi të)?

Përgjigjen e kësaj pyetje mund ta gjeni në mënyrë të përmbledhur në faqet që shkuan, por megjithatë, unë do të mundohem që në këto rreshta, ta shpreh më qartë dhe më shkurt atë.

Ne e duam Profetin (paqja qoftë mbi të) për një sërë arsyesh dhe disa nga këto arsye janë:

1- Ne e duam Profetin (paqja qoftë mbi të) sepse dashuria për të është një shfaqje e dashurisë për Allahun e Madhëruar. Dashuria për Allahun është themeli i dashurisë në fe. Allahu vetëduhet sepse Ai është Zoti, është Qenia e Përsosur Supreme. Çdo dashuri që ka të bëjë me fenë, është në vartësi të dashurisë së Allahut, siç është dashuria ndaj profetëve, engjëjve, njerëzve të mirë dhe veprave e moraleve të mira gjithashtu, të cilat Allahu i do dhe i pëlqen. Të gjitha këto dashuri janë të lidhura pas dashurisë për Allahun. Profetin (paqja qoftë mbi të) ne e duam për hir të Allahut dhe po ashtu, ne i bindemi urdhëresave të tij, po për hir të Allahut. ”Thuaj: Nëse e doni Allahun, më pasoni mua që Allahu tu dojë juve”.[18] Dashuria ndaj Allahut nuk mund të ndahet nga dashuria për Profetin e Tij, dhe dashuria ndaj Profetit, nuk mund të ekzistojë pa ndjekur rrugën dhe fenë e tij. Sa më shumë të ndjekë besimtari rrugën dhe ligjin e Profetit, aq më shumë shtohet edhe dashuria e tij për të, e aq më shumë ai e do Allahun e Madhëruar.

2- Ne e duam Profetin tonë, sepse Allahu e donte atë dhe e pati zgjedhur dhe nderuar në mes tërë krijesave të Tij. Zoti e zgjodhi atë për të qenë i Dërguari i Tij dhe e bëri atë vulën e profetëve dhe më të zgjedhurin e krijesave. Uathile ibn El-eska tregon se e ka dëgjuar Profetin (paqja qoftë mbi të) të thotë: Allahu zgjodhi Kinanen ndërmjet bijve të Ismailit, zgjodhi Kurejshët mes bijve të Kinanes, mes Kurejshëve zgjodhi Hashimitët dhe nga Hashimitët më zgjodhi mua.[19] Po ashtu, Ebu Hurejra na tregon se i Dërguari i Allahut pati thënë: Unë jam zotëria i bijve të Ademit Ditën e Kijametit, i pari njeri që do të ngrihet nga varri, i pari që do të ndërmjetësojë dhe i pari që do t’i jepet leje për ndërmjetësim.[20] Ebu Hurejra transmeton gjithashtu, se Profeti (paqja qoftë mbi të) ka thënë: Kur Allahu e do një njeri thërret Xhibrilin dhe i thotë: Allahu e do filanin, prandaj duaje atë, e Xhibrili e do atë dhe thërret mes banorëve të qiellit: Allahu e do filanin, ndaj duajeni atë, dhe banorët e qiellit e duan atë, e më pas ai bëhet i pranuar mes banorëve të tokës.[21] Ibn Haxher duke komentuar këtë hadith thotë: Qëllimi me fjalën pranim në këtë hadith, është pranimi i dashurisë nga ana e zemrës për këtë njeri, simpatia dhe pëlqimi i tij. Nga ky hadith kuptohet se dashuria që kanë njerëzit në zemra për dikë është një shenjë për dashurinë e Allahut ndaj tij.[22] Nëse kjo është një veçori për të gjithë të bindurit e Zotit, pa dyshim se më parësor për këtë dashuri dhe këtë pranim, është krijesa më e mirë, i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të). Realiteti tregon se një fenomen i tillë është shfaqur për të Dërguarin e Allahut, Muhamedin (paqja qoftë mbi të) shumë herë më fuqishëm se për çdokënd tjetër. Bota nuk ka njohur ndonjëherë një njeri, për të cilin zemrat do të drithëroheshin kaq shumë dhe do të sakrifikonin për hir të dashurisë ndaj tij, çdo gjë të shtrenjtë që kishin. Ky është pra, i Dërguari i Allahut, ndaj të cilit edhe armiqtë e tij më të ashpër treguan respekt dhe u mahnitën me të. I Dërguari i Allahut e meriton të duhet, sepse Allahu e donte atë dhe e përzgjodhi mes gjithë krijesave të Tij, për t’i dhuruar këtë mirësi të madhe, mirësinë e profetësisë.

3- Ne e duam Profetin tonë (paqja qoftë mbi të) për butësinë dhe mëshirën e madhe që ai pati me Umetin e tij. Ai ishte me të vërtetë një njeri që kujdesej së tepërmi që njerëzit të vinin në rrugën e drejtë të Zotit dhe mundohej me gjithçka për t’i shpëtuar ata nga humbja dhe shkatërrimi. Allahu i Madhëruar thotë: Vërtet që ju ka ardhur juve një i Dërguar nga vetë ju. Ai pikëllohet nëse juve ju bie ndonjë lëndim e vështirësi. Ai është i merakosur dhe i dëshiruar për ju (që të jeni të udhëzuar) dhe për besimtarët ai është që ndjen shumë, mëshirues.[23] Dhe përsëri Allahu i Madhëruar thotë: Mbase ti (O Muhamed) do ta mbytësh veten me pikëllim pse ata nuk bëhen besimtarë.[24] Dhe thotë: Dhe Ne nuk të kemi dërguar ty (O Muhamed) veçse si përkujtim mëshire për gjithë botët.[25] Abdullah ibn Amr ibn El-as thotë: Një herë i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) po lexonte fjalën e Allahut ku përmendet lutja e Ibrahimit (paqja qoftë mbi të) për popullin e tij: O Zoti im! Vërtet që ata (idhujt) kanë gabuar e humbur shumë nga njerëzit. Por kushdo që më ndjek mua, vërtet që ai është prej meje dhe kushdo që nuk më bindet e nuk më ndjek mua (rrugën time), atëherë Ti je vërtet gjithnjë Falës i Madh, Mëshirëplotë.[26] Lexoi edhe fjalën e Allahut, ku përmendet lutja e Isait (paqja qoftë mbi të) për popullin e tij: Në qoftë se Ti i ndëshkon ata, ata janë robërit e Tu, dhe nëse Ti i fal, vërtet që Ti, Vetëm Ti je i Gjithëfuqishmi, më i Urti Gjithëgjykues.”[27] Dhe pas kësaj Profeti (paqja qoftë mbi të) filloi të qante me ngashërim, ngriti duart e tij drejt qiellit dhe tha: O Zot, popullin tim! O Zot popullin tim! Dhe dyert e qiellit u hapën nga lutja e të Dërguarit të Allahut (paqja qoftë mbi të). Allahu i Lartësuar i thotë Xhibrilit: Shko tek Muhamedi, dhe Zoti yt e di më mirë se çka, dhe pyete! Xhibrili shkoi dhe e pyeti se çfarë kishte, dhe pasi Profeti (paqja qoftë mbi të) i tregoi, Allahu i tha Xhibrilit: O Xhibril, shko tek Muhamedi dhe thuaj: Ne do të bëjmë të gëzohesh për Umetin tënd dhe nuk do të trishtojmë.[28] Pas kësaj, Profeti (paqja qoftë mbi të) e ndërpreu të qarën.

A e shikon pra, o vëlla musliman se si i Dërguari i Allahut prekej dhe qante edhe për të mirën tënde dhe të gjithë njerëzimit. Ai lutej për mua, për ty dhe për të gjithë njerëzit, por a po e ndjekim ne rrugën e tij?! A e kemi vlerësuar siç duhet fenë e tij?! Apo mos vallë ne tallemi me rrugën dhe Sunnetin e tij të bekuar?! Sa keq, e mira konsiderohet si e keqe dhe e keqja si e mirë!

Abdullah ibn Zejd tregon: Kur Allahu i dha fitoren të Dërguarit të Tij në ditën e Hunejnit, ai filloi t’u dhuronte nga plaçka e luftës, atyre njerëzve që ishin të rinj në Islam, ndërkohë që medinasve nuk u dha gjë. Një pakënaqësi ndoshta u krijua mes tyre për shkak të kësaj gjëje, e atëherë Profeti (paqja qoftë mbi të) u foli atyre dhe u tha: O ju Ensarë! A nuk ju gjeta të humbur dhe Allahu ju drejtoi nëpërmjet meje? A nuk ishit të përçarë dhe Allahu ju bashkoi nëpërmjet meje? A nuk ishit të varfër dhe Allahu ju pasuroi nëpërmjet meje? Dhe sa herë që Profeti u përmendte ndonjë gjë, ata thonin: Allahut dhe të Dërguarit të Tij i takon merita. Profeti (paqja qoftë mbi të) u tha: Nëse do të kishit dëshiruar, do të thoshit se erdhe tek ne kështu e ashtu (dhe ne të dhamë këtë e atë).[29] A nuk do të dëshironit që njerëzit të merrnin delet dhe devetë, dhe ju të ktheheshit bashkë me Profetin në shtëpitë tuaja? Sikur të mos kish qenë Hixhreti (emigrimi) do të kisha dëshiruar të isha medinas, nëse njerëzit do të marrin një rrugë të caktuar dhe medinasit një rrugë tjetër, unë do të isha me medinasit. Medinasit për mua janë të afërm dhe njerëzit e tjerë të largët. Ju pas meje do të ndesheni me njerëz që i japin përparësi vetvetes dhe lënë mënjanë të tjerët, por bëni durim, derisa të më takoni pranë basenit![30]

Ebu Hurejra transmeton se i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) tha: Çdo profet e ka një lutje të pranuar, dhe të gjithë profetët nxituan ta bënin lutjen e pranuar të tyre, ndërsa unë e kam ruajtur këtë lutje për të ndërmjetësuar Umetin tim, Ditën e Kijametit. Ajo lutje do të përfshijë, me lejen e Allahut, të gjithë ata që prej Umetit tim kanë vdekur duke mos i bërë ortak Allahut në asgjë.[31]

Tekstet ku tregohet butësia, mëshira dhe dashamirësia e Profetit (paqja qoftë mbi të) për Umetin e tij janë të shumta. Ai gjithmonë brengosej për popullin e tij që ata të ishin në rrugë të drejtë, në rrugën e besimit. A nuk e meriton vallë një njeri i tillë që të duhet dhe të admirohet nga mbarë njerëzimi?!

4- Ne e duam Profetin tonë (paqja qoftë mbi të) për përkushtimin që ai ka treguar në këshillimin e Umetit të tij dhe dashamirësinë që ai ka shfaqur në çdo moment për këtë Umet.

Për çdo gjë të mirë në këtë botë që u vlen muslimanëve, madje dhe të gjithë njerëzve, Profeti ynë (paqja qoftë mbi të) ka nxituar të na këshillojë që ta punojmë atë, ashtu si edhe për çdo gjë të keqe në këtë botë për muslimanët dhe për tërë njerëzimin, Profeti ynë (paqja qoftë mbi të) na ka këshilluar të largohemi dhe na ka paralajmëruar për rrezikun që vjen prej kësaj të keqeje. I Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) nuk ka vdekur pa e plotësuar misionin e tij. Allahu i Madhëruar nëpërmjet tij plotësoi mirësinë e Tij ndaj njerëzve dhe e përsosi këtë fe, ku çdo gjë në të është e qartë si vetë drita e diellit dhe vetëm një i humbur mund të devijojë nga rruga e drejtë e saj.

Njeriu në mënyrë të natyrshme e do dikë, i cili shqetësohet dhe përkujdeset për të, qoftë edhe një herë a dy herë, ndërsa nëse do të trajtojmë jetën e Profetit tonë (paqja qoftë mbi të) do të shohim se e tërë jeta e tij ishte e mbushur me dashamirësi dhe përkujdesje për Umetin e tij. Ai përpiqej me të gjitha forcat që tu mësonte njerëzve të mirën, t’i edukonte ata, t’i pajiste me moral të lartë dhe t’i ftonte në rrugën e Allahut pa përtesë, që e ardhmja e kësaj bote t’i përkiste fesë së Zotit të Lartësuar. Ishte ky njeri, ai i cili me ndihmën e Zotit i udhëzoi njerëzit në shtegun e drejtë, pasi jetonin në injorancën para islame dhe në një humbje të qartë. E nëse mëshira e Allahut nuk do t’i kishte përfshirë njerëzit me misionin e Muhamedit (paqja qoftë mbi të), ata do të kishin jetuar në detin e errësirave dhe kushedi se ku do ti kishin hedhur dallgët, pa mundur dot të gjenin bregun e duhur.

Allahu i Madhëruar thotë: Vërtet Allahu derdhi mbi besimtarët mirësi të madhe kur Ai çoi ndër ta një të Dërguar nga mesi i tyre, duke iu lexuar atyre Vargjet e Tij (Kur’anin), duke i pastruar ata (nga gjynahet e tyre) dhe duke u këshilluar atyre Librin dhe urtësinë, edhe pse para kësaj ata kanë qenë në gabim të qartë.[32]

Këtu qëndron edhe mirësia e madhe e dërgimit të këtij Profeti, vlerën e së cilës nuk është në gjendje ta përcaktojë askush, përveç atij që e ka jetuar edhe kohën e injorancës edhe të Islamit, një njeri, i cili i pa të gjitha të këqijat e kohës së injorancës para islame dhe më pas pa edhe mirësitë dhe ngritjen që solli Islami. Ai pra që njeh dallimin ndërmjet Islamit dhe Injorancës, ndërmjet rrugës së drejtë dhe mosbesimit, ai di edhe të vlerësojë madhështinë e kësaj mirësie, mirësi që nuk mund të krahasohet me asgjë tjetër në botë, ndaj dhe me të drejtë, një njeri i tillë do ta donte me gjithë shpirt Allahun dhe të Dërguarin e Tij dhe para dashurisë së tyre, nuk do të vinte askënd. Kjo ishte edhe arsyeja pse shokët e Profetit, ishin njerëzit që e donin më tepër të Dërguarin e Allahut (paqja qoftë mbi të). Ata jetuan injorancën para islame dhe e panë më sy atë, dhe kur erdhi Islami, bënë dallimin ndërmjet dritës dhe errësirës dhe kështu u kapën fort pas Islamit dhe ndërkohë iu shtohej dashuria dita-ditës për këtë Profet të madh të Allahut (paqja qoftë mbi të).

Njeriu në mënyrë të natyrshme i do prindërit e tij, sepse ata janë shkaku që ai erdhi në jetë dhe sepse ata përkujdesen për të, derisa ai vetë të mund të ecë në jetë. I Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) meriton të duhet më tepër, sepse ai është bërë shkak që njeriu të përfitojë ashtu siç duhet nga kjo jetë, në të gjitha fushat. Nëse njerëzit nuk do të ndiqnin fenë e tij, sigurisht që ata do të ishin në një humbje të qartë, ngjashëm me kohën e injorancës para islame, gjë të cilën mund ta shohim edhe sot.

5- Ne e duam Profetin tonë (paqja qoftë mbi të) për virtytet e bukura dhe moralin e lartë që Allahu i pati dhuruar, cilësi të cilat zor se mund të mblidhen të gjitha tek një njeri i vetëm, siç u bashkuan pikërisht tek ky njeri. Sikur mrekullitë e këtij Profeti të kufizoheshin vetëm tek virtytet dhe morali i tij, pa dyshim ato do të kishin mjaftuar si argument për vërtetësinë e profetësisë së tij dhe lartësinë e mësimeve të tij. Çdokush që lexon jetën dhe veprën e tij, do të shohë sesi Profeti (paqja qoftë mbi të) në të gjitha virtytet e mira, qëndronte më lart se të tjerët, ashtu siç e përshkruan edhe Allahu kur thotë: Dhe vërtet ti (Muhamed) je në një shkallë të lartë të moralit.[33]

I Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) ishte njeriu më i moralshëm, më zemërgjeri, më i sinqerti, më bujari, më besëmbajtësi, pranë çdo të mire dhe larg çdo të keqeje, nuk fliste vetëm se të vërtetën dhe kur premtonte vetëm se e mbante atë, ishte bujar me pasurinë e tij, askujt nuk i tha jo, por u jepte njerëzve aq shumë, sikur të mos ia kishte nevojën pasurisë. Ishte trim dhe guximtar, miqtë e tij i kërkonin ndihmë në momente të vështira, i durueshëm, për hir të Allahut përballonte çdo vështirësi, vetëpërmbajtjen e kishte më të fuqishme sesa zemërimin, ai falte edhe kur të kishte në dorë, gjithmonë përgëzues, i lehtë në marrëdhënie me njerëzit, i mëshirshëm, i dashur, i butë, as i ashpër e as i vrazhdë, as njeri që bërtet dhe as njeri që e ndyn gojën… Allahu i pati dhuruar përsosmëri në moral dhe në trup, në fjalë dhe në vepra, e pati zbukuruar me urtësi dhe qetësi dhe kështu që u bë pronar i zemrave të njerëzve që e duan, i binden dhe sakrifikojnë gjithçka për të. Është më se normale që njerëzit ta duan me gjithë zemër një njeri me cilësi të tilla, sa herë e më shumë që njerëzit do të thellohen në jetën e tij, aq më tepër ata do të zbulojnë anët e mrekullueshme të moralit të këtij Profeti dhe do ta duan atë edhe më tepër. Kjo është edhe arsyeja pse shokët e Profetit ishin njerëzit që e donin atë më tepër se çdo pjesëtar i këtij Umeti, e si jo, kur ishin ata që panë me sytë e tyre këtë njeri kaq të madh.

Krijesa më e mirë e Zotit në moral dhe në trup ishte ai

Dhe më i dobishmi për njerëzit në rast nevoje

Krijesa më bujare që merrte dhe jepte ishte ai

Dhe më dorëlëshuari ndaj çdo kërkimtari

Më i madhi njeri që drejt lartësive synonte

Drejt madhështisë dhe lartësisë modest ai ngrihej

Edhe kalorësit më trima pas shpinës së tij fshiheshin

Kur lufta merrte flakë dhe shpatat vringëllinin

SI TA DUAM MË SHUMË PROFETIN (paqja qoftë mbi të)?

Siç u sqarua edhe më parë, dashuria ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të) është e lidhur ngushtë me besimin, sa më shumë të shtohet dashuria ndaj tij, aq më tepër do të shtohet edhe besimi i njeriut dhe sa më e vogël të bëhet dashuria për Profetin, aq më shumë do të zvogëlohet edhe besimi i njeriut. Nëse është kështu, si mund ta shtojmë ne dashurinë për Profetin (paqja qoftë mbi të) dhe bashkë me të edhe besimin tek Allahu i Madhëruar?

1-Një nga gjërat që shton dashurinë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të) është leximi i jetës, moralit, cilësive dhe virtyteve të tij, të jetuarit me to. Njohja e veprimtarisë së Profetit në kohë paqeje dhe lufte, në familje dhe me gratë e tij, me miqtë dhe pasuesit e tij. Të studiohet me vëmendje çdo aspekt i jetës së Profetit (paqja qoftë mbi të), për të parë më mirë virtytet e karakterit të tij, për të parë moralin dhe cilësitë e tij të larta, për të nxjerrë mësime praktike në jetën tonë të përditshme. Dhe nuk duhet lënë pa përmendur se sa më shumë të njihemi me jetën e Profetit (paqja qoftë mbi të), aq më shumë do të na lidhet zemra me të dhe aq më shumë do ta duam atë.

2-Një tjetër gjë, e cila e shton dashurinë tonë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të) është njohja e pozitës së Profetit (paqja qoftë mbi të) tek Zoti, pozitën e tij në mes profetëve dhe të dërguarve të tjerë të Zotit. Padyshim që ai është më i vlerësuari ndër të gjithë të dërguarit e Allahut, është zotëria i bijve të Ademit, njeriu më i dashur i Zotit, ai është miku i të Gjithëmëshirshmit. Ai me të vërtetë ishte një nga mirësitë më të mëdha që Allahu i ka dhuruar Umetit tonë në veçanti dhe mbarë njerëzimit në përgjithësi. Ai erdhi për të nxjerrë njerëzimin nga errësirat e injorancës, padrejtësisë dhe humbjes, në dritën e monoteizmit, drejtësisë dhe udhëzimit. Erdhi për të ringjallur edhe njëherë trupat dhe zemrat me dritën e besimit dhe të sigurisë, pasi ishin zhytur në errësirat e blasfemisë, epshit dhe amoralitetit. Erdhi për t’i sjellë lumturinë këtij njerëzimi, me fenë e tij, në këtë botë dhe në tjetrën. Shkak për çdo mbarësi dhe të mirë që iu vjen njerëzve dhe çdo sprovë e telash që ndodh në këtë botë, është vetëm se ecja ose jo, në gjurmët e këtij njeriu, ndjekja ose jo, e fesë dhe udhëzimit të tij.

Allahu i Lartësuar thotë: O ju që keni besuar! Përgjigjuni Allahut (duke iu bindur Atij) dhe të Dërguarit kur ai (Muhamedi) iu thërret ju drejt asaj që do t’ju japë juve jetë dhe ta dini se Allahu ndërhyn ndërmjet njeriut dhe zemrës së tij. Dhe vërtet tek Ai ju të gjithë do të mblidheni.[34]

Siç ju kemi dërguar një Profet nga mesi juaj, t’iu lexojë ajetet tona dhe t’iu pastrojë e t’iu mësojë Librin dhe urtësinë, dhe t’iu mësojë atë çka nuk e keni ditur.[35]

Vërtet që ju ka ardhur nga Allahu një Dritë (Profeti (paqja qoftë mbi të)) dhe një Libër i qartë (Kur’ani). Me anë të të cilit Allahu udhëheq të gjithë ata, të cilët kërkojnë Kënaqësinë e Tij drejt rrugëve të paqes dhe Ai i nxjerr ata nga errësira në dritë me Vullnetin e Tij dhe i udhëzon në Rrugën e Drejtë (Islami).[36]

3-Një tjetër element, i cili shton dashurinë tonë për Profetin (paqja qoftë mbi të) është edhe studimi dhe zbatimi i fesë dhe rrugës së tij. Për këtë gjë, duhet që me rigorozitet të verifikohen thëniet dhe veprimet e tij, në mënyrë që edhe pasimi i tij të jetë i ngritur mbi fakte të qarta dhe jo thjesht pretendime apo aludime.

Nëse një besimtar zbaton diçka të tillë, ai duket si ndonjë nga shokët e Profetit (paqja qoftë mbi të), i cili jeton çdo moment pranë tij, pranë fjalëve dhe këshillave të tij, sikur ta shikonte dhe dëgjonte vetë të Dërguarin e Allahut (paqja qoftë mbi të). Pa dyshim, se diçka e tillë e thellon dashurinë dhe admirimin për Profetin (paqja qoftë mbi të), ndaj dhe njerëzit që më shumë e donin dhe e duan Profetin pas shokëve të tij, janë pikërisht ata që pasuan dhe pasojnë Sunetin e tij, ata që gjurmojnë, mësojnë, praktikojnë dhe transmetojnë thëniet dhe veprat e tij. Është më se e natyrshme që njerëzve të tillë iu takon të ishin dhe të jenë ata, që më tepër se kushdo tjetër e donin dhe e duan Profetin (paqja qoftë mbi të).

4- Një tjetër gjë e cila shton dashurinë tonë ndaj Profetit (paqja qoftë mbi të), është edhe shtimi i salavateve për të, kohë pas kohe dhe veçanërisht kur përmendet emri i tij. Allahu i Madhëruar thotë: Allahu dërgon Salat-in (Mirësitë, Nderimet, Bekimet, Mëshirën) e Tij mbi Profetin, edhe engjëjt e Tij gjithashtu (i luten Allahut për bekimin dhe faljen e tij). O ju që keni besuar! Dërgoni Salat (luteni Allahun të bekojë) mbi të dhe përshëndeteni atë me nderim me përshëndetjen Islame.[37]

Ebu Hurejra transmeton se Profeti (paqja qoftë mbi të) ka thënë: Çdokush që bën një herë salavat për mua, Allahu ka për t’ia kthyer atij dhjetëfish.[38]

Allahu e shpërbleftë Muhamedin me çdo të mirë

Sepse ishte i udhëzuar dhe udhëzues në të mirë

I Dërguari i Allahut ishte i përshpirtshëm dhe i mëshirshëm

Dhe dritë vezulluese që nga Allahu erdhi

I Dërguari i Allahut urdhëronte për të mira

Dhe nga e keqja dhe e shëmtuara ndalonte

I Dërguari i Allahut mbante gjithmonë drejtësi

Dhe një kujdestar i mirë i Zotit për popullin e tij ai ishte

ALLAHU DO TË TË MBROJË TY NGA NJERËZIT

Islami dhe thirrja e tij, ndonëse në kushte të vështira, siç është edhe gjendja e muslimanëve sot, ka arritur të triumfojë me thirrjen e tij në masat e gjera të njerëzve. Ndonëse jetojmë në kushte aspak të favorshme për Islamin dhe muslimanët, ku kjo fe sulmohet dhe për të, shpifet çdo ditë nga të katër anët, shikon individë dhe grupe njerëzish që hyjnë njëri pas tjetrit në fenë e Zotit, çka tregon më së miri se Islami është feja e vërtetë e Zotit, feja e Allahut, së cilës: “Nuk hyn gënjeshtra në të, as nga para, as nga prapa, ai është i zbritur nga (Allahu) më i Urti, më i Denji dhe Zotëruesi i të gjitha lavdërimeve.“[39]

Natyrisht që një fakt i tillë do të shkaktojë smirë në zemrat e shumë prej kryqtarëve dhe sionistëve armiqësorë, çka i shtyn të pyesin: Si mund të gjejë përhapje kjo fe, ndonëse ndodhet në një situatë të tillë?!

Përgjigjja jonë për këtë do të ishte se ky fakt tregon më së miri madhështinë e kësaj feje, forcën dhe ndikimin e saj tek njerëzit. S’ka se si të jetë ndryshe, Islami është feja e Allahut, e Allahu është Zoti që na krijoi, është Ai, në dorën e të Cilit janë zemrat e njerëzve.

Smira është sëmundje e pashërueshme e këtyre njerëzve, gjithmonë armiqësorë ndaj Islamit dhe muslimanëve dhe kjo smirë e tyre arrin deri atje, sa të fyejnë fisnikun e mbarë njerëzimit, të dashurin e Zotit të botëve e më të mirin e bijve të Ademit.

Këto janë absurditetet e kësaj epoke, ku është shpërfytyruar natyra njerëzore deri në atë pikë, sa të tallen me njeriun më të përsosur, për të cilin Zoti i Madhëruar ka thënë: Dhe vërtet ti (Muhamed) je në një shkallë të lartë të moralit.[40]

Zoti i universit e ka lavdëruar atë në librin e Tij duke thënë: Ai që i beson dhe i bindet të Dërguarit, vërtet ai i ka besuar dhe i është bindur edhe Allahut.[41]

Sigurisht se ata që të japin besën ty (O Muhamed), ata po ia japin besën Allahut.[42]

Dhe me të vërtetë që Zoti yt do të të dhurojë ty (gjithë të mirat) që ti të jesh më se i kënaqur.[43]

A nuk ta hapëm Ne gjoksin tënd (O Muhamed)? Dhe e hoqëm prej teje barrën, E cila rëndonte shpinën tënde. Dhe a nuk e ngritëm Ne lart famën dhe emrin tënd?[44]

Allahu e pati urdhëruar këtë Profet të madh që të ftonte njerëzit për tek Zoti dhe mori përsipër që vetë të kujdesej për ruajtjen dhe mbrojtjen e tij.

O i Dërguar! Shpalle atë (Mesazhin), i cili të është zbritur ty nga Zoti yt dhe nëse nuk e bën këtë, atëherë nuk e ke shpallur Mesazhin e Tij. Allahu do të të mbrojë ty nga njerëzit.[45]

Pa dyshim që thirrja për në fenë e Allahut do të ketë vështirësitë e veta, madje edhe sakrifica për shkak të armiqve të fesë, ndaj sprovat janë të pashmangshme, për këtë arsye edhe Allahu i thotë: “Shpalle“ dhe më pas thotë: “Allahu do të të mbrojë ty nga njerëzit”, çka do të thotë se do të përplasesh me pengesa dhe ngacmime, por Allahu i Madhëruar është pranë teje, do të të mbrojë nga armiqtë e tu dhe do të të japë fitoren.

DISA ASPEKTE KU SHFAQET MBROJTJA E ALLAHUT NDAJ PROFETIT

Kushdo që lexon jetën e Profetit (paqja qoftë mbi të), do të ndeshet shpesh me mbrojtjen që Allahu i jepte të Dërguarit të Tij, dhe këtu mund të përmendim disa shembuj të shkurtër:

Imam Muslimi transmeton në librin e tij, se Ebu Hurejra ka thënë: Ebu Xhehli tha: A nuk zhgërryet në dhe, para jush Muhamedi? A nuk bie përmbys ai para syve tuaj? Dhe kurejshët iu përgjigjën: Po. Ebu Xhehli tha: E mallkoftë Allahu! Për Latin dhe Uzanë, nëse do ta shoh duke bërë një gjë të tillë përsëri, do ta shkel me këmbë dhe do t’ia përdhos fytyrën në dhe! Ebu Hurejra tregon dhe thotë: Kur e pa Profetin (paqja qoftë mbi të) duke u falur, mendoi se mund ta realizonte angazhimin e tij për ta shkelur me këmbë, por kurejshët kur e panë, u habitën. Ata vunë re se Ebu Xhehli po ecte mbrapsht dhe po mbrohej me duar! Kur e pyetën se ç’të ndodhi, u përgjigj: Ndërmjet meje dhe tij u hap një hendek i zjarrtë dhe pashë krahë, e u tmerrova jashtë mase. I Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) tha: Nëse do të më ishte afruar edhe më shumë, engjëjt do ta kishin bërë copë-copë.[46]

Ky është pra, i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të), të cilin Zoti e mbrojti në çdo moment të jetës dhe i rezervoi atij, ruajtjen e Tij.

Allahu i Madhëruar thotë: (Kujto) edhe kur mosbesimtarët thurën komplot kundër teje (O Muhamed) për të të mbajtur ty në pranga, për të të vrarë ose për të të përzënë nga shtëpia jote (Meka); ata po kurdisnin plan, por edhe Allahu po thurte plan dhe (padyshim që) Allahu është më i Miri i planifikuesve.[47] Ku janë kurthet dhe intrigat e tyre para Allahut të Madhëruar?!

Komentuesit e Kuranit në librat e tyre, përmendin se paria e jobesimtarëve ishin mbledhur në Mekë në shtëpinë e quajtur Dar Nedua[48] dhe bashkë me ta, ishte edhe Ebu Xhehli, por edhe shejtani i mallkuar prezantoi ndërkohë që ata diskutonin se çfarë do të bënin me Muhamedin (paqja qoftë mbi të). A do ta vrisnin, burgosnin apo përzinin jashtë Mekës? Dhe Iblisi u thotë atyre: Merrni nga çdo fis një djalë të ri dhe të fuqishëm dhe ta godasin atë të gjithë njëherësh. Në këtë mënyrë, gjaku i tij do të bjerë mbi të gjitha fiset dhe fisi i tij, nuk do të mund të hakmerret dot. Jobesimtarët e pranuan këtë ide dhe më shumë se njëqind të rinj, u grumbulluan rreth shtëpisë së Profetit (paqja qoftë mbi të) dhe filluan të pëshpëritnin duke folur sesi do ta vrisnin atë. Dhe Profetit i erdhi lajmi nga sipër shtatë qiejve! Ai doli nga shtëpia e tij dhe në vendin e vet vendosi Ali ibn Ebi Talibin. Profeti (paqja qoftë mbi të) doli nga shtëpia dhe recitonte fjalën e Allahut: Dhe Ne kemi vënë një pengesë të pakalueshme përpara tyre, edhe mbrapa një pengesë të pakalueshme, dhe i kemi mbuluar nga lart, kështu që ata nuk mund të shohin.[49]

Dhe ata i zuri gjumi nëpër vendet e tyre, Profeti kaloi pranë tyre duke u hedhur secilit dhe mbi kokë, dhe më pas vazhdoi rrugën. Më pas një njeri erdhi tek ata dhe iu tha: Çfarë po bëni këtu? Po presim Muhamedin, iu përgjigjën. Ai u tha: Muhamedi ka dalë dhe u ka hedhur edhe dhe mbi kokë! Ata u ngritën dhe me të shpejtë u futën në shtëpinë e Profetit, zbuluan shtratin dhe panë se aty gjendej Ali ibn Ebi Talib, atëherë e kuptuan se ai u kishte shpëtuar, e Allahu ishte Ai që e shpëtoi atë. Por ata nuk hoqën dorë, dhe u vunë në ndjekje për të gjetur gjurmët se nga shkoi Profeti (paqja qoftë mbi të), derisa arritën tek gryka e asaj shpelle të zbuluar, ku askush nuk mund të fshihet pa u parë, veç atij që do Allahu ta fshehë. Kur arritën atje, Allahu kish bërë që merimanga të thurte mbi grykën e asaj guve, rrjetën e saj, ashtu si dhe dy pëllumba kishin ngritur folenë dhe kishin lëshuar vezët në të, por edhe engjëjt me krahët e tyre i kishin zënë grykën hyrjes dhe askush nga ata që e ndiqnin Profetin nuk e pa atë.[50] Ata flisnin dhe Profeti (paqja qoftë mbi të) i dëgjonte. Ebu Bekri i thotë: O i Dërguari i Allahut, pasha Allahun, nëse ndonjëri prej tyre do të ulë shikimin, do të na shohë, dhe Profeti (paqja qoftë mbi të) i tha: O Ebu Bekër! Çmendon ti për dy persona, ku Allahu është i treti i tyre?! “Mos u mërzit. Sigurisht që Allahu është me ne.” Dhe Allahu i shpalli Profetit: Në qoftë se ju nuk e ndihmoni atë (Muhamedin), (është njëlloj) pasi është Allahu që vërtet e ndihmoi atë, kur e dëbuan mohuesit, vet të dytin dhe kur ata të dy ishin në shpellë dhe ai (Profeti) i tha shokut të tij (Ebu Bekrit): “Mos u mërzit. Sigurisht që Allahu është me ne.” Pastaj Allahu dërgoi qetësinë e Tij mbi të dhe i dha forcë atij (me engjëj), të cilët ju nuk i patë, dhe e bëri fjalën e mosbesimtarëve më të poshtëruarën, ndërsa ishte Fjala e Allahut që është më e Lartësuara dhe Allahu është i Gjithëfuqishëm, më i Urti Gjithëgjykues.[51]

Ibn Is’haku tregon se Umu Xhemile, gruaja e Ebu Lehebit, ajo e cila mbante ferra për t’i hedhur para shtëpisë së Profetit, kur mësoi se ç’ishte shpallur për të dhe burrin e saj, erdhi tek i Dërguari i Allahut, ndërkohë që ai po qëndronte bashkë me Ebu Bekrin pranë Qabes. Në dorë mbante një gur sa dora dhe kur u afrua pranë Profetit (paqja qoftë mbi të), Allahu bëri që ajo të mos e shihte atë, por vetëm Ebu Bekrin dhe i tha: O Ebu Bekër! Ku është ai shoku yt? Më kanë informuar se ai po më fyen me vargje. Pasha Allahun, nëse do ta shoh, do ta godas me këtë gur mu në gojë! Pasha Allahun, unë jam një poete, dhe filloi të thoshte:

Medhemes[52] nuk i bindemi

Dhe atë nuk e pasojmë

E fenë e tij ne e urrejmë.

Më pas ajo u largua dhe Ebu Bekri i thotë Profetit: O i Dërguari i Allahut, a nuk të shikonte ajo ty? Dhe ai i përgjigjet: Jo, nuk më pa, Allahu bëri që ajo të mos më shohë.

Ibn Is’haku tregon se kurejshët e quanin Profetin (paqja qoftë mbi të) Medheme, dhe Profeti thoshte: A nuk habiteni se si Allahu m’i largon ngacmimet e kurejshëve, ata shajnë dhe sulmojnë me vargje Medhemen, ndërsa unë quhem Muhamed.[53]

Xhabiri tregon: Kur ne udhëtonim dhe ndalonim nën hijen e ndonjë peme, hijen e linim për të Dërguarin e Allahut dhe kur njëherë ne qëndruam në vendin e quajtur Dhati Rika, Profeti (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) u vendos nën hijen e një peme dhe shpatën e vari në degët e saj. Një njeri prej idhujtarëve erdhi dhe ia mori shpatën dhe pasi e zhveshi atë, i tha Profetit (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të): A më ke frikë? Ai iu përgjigj: Jo. Dhe idhujtari i tha: E kush të mbron ty prej meje?! Profeti (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) i tha: Allahu është Ai që më mbron mua prej teje, ule shpatën! Dhe idhujtari e uli atë.[54]

Xhabiri përsëri tregon se një njeri nga fisi Beni Muharib, që quhej Gureth, u kishte thënë fiseve Gatafan dhe Muharib: A ta vras Muhamedin për ju? Ata i thanë: Posi jo, por si do ta vrasësh atë? Ai u tha: Do ta zë në pabesi. Kur njëherë Profeti (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) po qëndronte ulur dhe shpatën e tij po e mbante në prehër, Gurethi iu afrua dhe i tha: O Muhamed, a ta shoh pak shpatën tënde? Profeti (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) iu përgjigj: Po. Ai e mori dhe pasi e nxori nga milli, filloi ta tundte dhe ta drejtonte para Profetit (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), por Allahu bëri që shpata të kthehej mbrapsht. Më pas, Gurethi i tha Profetit (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të): O Muhamed, a nuk më ke frikë? Jo, e pse të kem frikë prej teje?-u përgjigj Profeti (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të). A nuk më ke frikë, ndërkohë që unë kam shpatën në dorë? Dhe ai i tha: Jo, Allahu më mbron mua prej teje. Dhe Gurethi ia kthen shpatën Profetit. Dhe Allahu i Madhëruar shpalli: O ju që keni besuar! Kujtoni Përkujtimin e Allahut mbi ju, kur disa njerëz donin t’i zgjasin duart e tyre kundër jush, por Allahu i zmbrapsi duart e tyre prej jush. Kështu pra, kini frikë Allahun dhe vetëm tek Allahu le të vënë gjithë shpresat besimtarët.[55]

Ky është Profeti (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), të cilin disa jomuslimanë e cilësojnë si terrorist, intolerant dhe të pamëshirshëm. Ky është Profeti fisnik, i cili edhe njerëzve, të cilët e përzunë nga vendi i tij, e shanë dhe i shkaktuan vuajtje kur doli triumfues mbi ta, u tha: Shkoni, ju jeni të lirë. E megjithatë, ky njeri i madh akuzohet me të tilla shpifje të pavërteta. Gurethi u kthye tek fisi i tij dhe u tha atyre: Po vij nga njeriu më i mirë, dhe ai në atë kohë, akoma nuk e kishte pranuar Islamin.

Imam Ibn Xherir Et-tabari na përcjell nga Ibn Is’haku se ai pati thënë: Pesë ishin ata që më tepër se kushdo tjetër talleshin me Profetin (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të). Ata i përkisnin parisë së fisit të tij dhe ishin njerëz me moshë të thyer dhe me autoritet. Këta ishin: Nga barku i Beni Esed ibn Abduluza: El-esued ibn El-mutalib, për të cilin, siç thotë Ibn Is’haku, Profeti (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) qe lutur kundra tij për shkak të talljeve dhe vuajtjeve që i kishte shkaktuar, duke thënë: O Zot merrja shikimin, dhe lëre pa fëmijë! Ndërsa nga barku i Beni Zuhra: El-esued ibn Abdijeguth, nga barku i Beni Mahzumit: El-uelid ibn Mugireh, nga barku i Beni Sehm Ibn Amr: El-as ibn Uail, nga barku i Beni Huza’atu: El-harith ibn Et-tulatiletu. Ata nuk hoqën dorë nga fyerja e Profetit (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), por e shtuan edhe më tepër atë, e atëherë Allahu shpalli: Kësisoj shpalle hapur atë (Mesazhin e Allahut) që je urdhëruar dhe largohu prej politeistëve! Nuk ka dyshim, se Ne të mjaftojmë ty kundër tallësve e përgojuesve të tu. Ata, të cilët i bën ortak tjetër Allahut, shpejt do ta mësojnë.[56]

Xhibrili erdhi tek i Dërguari i Allahut (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), ndërkohë që këta të pestë po bënin tavaf rreth Qabes. Profeti (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) u ngrit dhe qëndroi në krah të Xhibrilit, e para tyre kaloi El-esued ibn El-mutalib dhe Xhibrili i hodhi në fytyrë një kartë të gjelbër dhe ai u verbua. Më pas kaloi El-esued ibn Abdijeguth dhe Xhibrili bëri me shenjë nga barku i tij, e atë e kapi një sëmundje në bark, prej së cilës vdiq. Më vonë para tyre kaloi El-uelid ibn Mugireh dhe Xhibrili bëri me shenjë nga nyja e këmbës së tij, ku ai kishte një plagë të lehtë që e kishte marrë dy vjet më parë, tek e zuri një shigjetë, e cila pasi i kishte ngecur në rrobë, e kishte çarë, por plaga u rihap dhe ai vdiq prej saj. Para tyre kaloi edhe El-as ibn Uail, dhe Xhibrili bëri me shenjë nga tabani i këmbëve të tij. Njëherë, ai po udhëtonte me një gomar për në Taif dhe rrugës shkeli mbi një ferrë, ku në fund të këmbës i ngulet një gjemb, i cili më pas i shkaktoi vdekjen. E më pas, para tyre kaloi edhe El-harith ibn Et-tulatiletu, dhe Xhibrili tregoi me dorë në drejtim të kokës së tij. Atij më vonë i plasi hemorragji nga hundët dhe vdiq për shkak të saj.[57]

Sa më shumë përhapet dhe rigjallërohet Islami, aq më shumë do të shtohet edhe smira dhe urrejtja e armiqve të tij, ndaj dhe vuajtjet janë të pashmangshme, e durimi është i domosdoshëm.

Nuk ka dyshim se Ne të mjaftojmë ty kundër tallësve e përgojuesve të tu. Ata, të cilët i bën ortak tjetër Allahut, shpejt do ta mësojnë. Allahu në këtë ajet sikur thotë: Nëse tallen me ty o Muhamed, kjo do të thotë se ata po tallen së pari me pozitën e Zotit të tyre. “Ata, të cilët i bën ortak tjetër Allahut,“, nuk njohin shenjtërinë e Zotit dhe Krijuesit të tyre, e jo më atë të Profetit dhe të të Dërguarit të tyre.

“ Ata, të cilët i bën ortak tjetër Allahut, shpejt do ta mësojnë. Nuk ka dyshim se Ne e dimë që gjoksi yt është i ngushtuar (e të është pikëlluar zemra) nga ato gjëra që ata flasin. Kështu që lavdëro madhështinë e Zotit tënd dhe të jesh prej atyre që ia nënshtrojnë veten Atij, duke rënë në sexhde me adhurim. Dhe adhuro Zotin tënd, derisa të arrijë e pashmangshmja e sigurt (vdekja). Hakmarrja e Allahut mbi ta do të vijë, por Allahu vonon dhe nuk harron, ndaj dhe e urdhëroi Profetin (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) të bëjë durim, të përmendë Allahun dhe të falë namazin: “Kështu që lavdëro madhështinë e Zotit tënd dhe të jesh prej atyre që ia nënshtrojnë veten Atij, duke rënë në sexhde me adhurim.” pra, prej atyre që i falen Allahut të Madhëruar. Komentuesit e Kuranit thonë se ky është një premtim i Allahut për të Dërguarin e Tij (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), se kujtdo që do të tallet me të, Allahu do t’i përgjigjet me ndëshkim, ashtu siç do Ai. Dhe Allahu vazhdimisht e ka bërë një gjë të tillë, askush nuk është tallur haptazi me të Dërguarin e Allahut apo me fenë e tij, dhe ai të mos ketë përfunduar keq e më keq. Allahu pohon realitetin e vërtetë kur thotë: Dhe vërtet që shumë të dërguar u vunë në lojë para teje (O Muhamed), por Unë u dhurova shtyrje të kohës (së dënimit) atyre, të cilët nuk besuan dhe më në fund, Unë i ndëshkova ata. Por si qe Ndëshkimi Im (sa i tmerrshëm)![58]

Dhe përsëri, Ai thotë: Dhe vërtet shumë të dërguar janë përqeshur para teje (O Muhamed), por tallësit e tyre u mbuluan vetë pikërisht nga ajo gjë, me të cilën ata talleshin. Thuaj (O Muhamed): “Udhëtoni në tokë dhe shihni se cili ishte fundi i atyre që mohuan të vërtetën.”[59]

Kushdo që dëshiron të mësojë për fundin e atyre që talleshin dhe përgënjeshtruan profetët, le të udhëtojë nëpër botë, sepse do të ndeshet me fakte të tilla: Vërtet që ata e mohuan të vërtetën (Kuranin dhe Muhamedin) kur ajo u erdhi atyre, por do t’u vijë lajmi për atë (dënimin), me të cilin ata talleshin.[60]

Dhe Allahu përsëri thotë: Ndërsa, kur të dërguarit e tyre erdhën tek ata me dëshmi të qarta, ata ishin të gëzuar (e krenarë në vetvete) nga ajo që ata njihnin nga dija (e gjërave të dynjasë) dhe ai (ndëshkimi) me të cilin ata u tallën, i rrethoi ata. Ndërsa kur ata e panë Ndëshkimin Tonë, thanë: “Ne besojmë në Allahun Një e të Vetëm dhe mohojmë gjithë çfarë patëm bashkuar me Të, si shokë e të barabartë me Të.”Por besimi i tyre, nuk mund t’u sillte dobi atyre kur e panë Ndëshkimin Tonë. (Po kështu) Kjo ka qenë Rruga e Allahut në marrëdhënie me robërit e Vet. Dhe atje mosbesimtarët humbën plotësisht (kur i mbuloi Ndëshkimi Ynë).[61]

NUK KA DYSHIM SE NE TË MJAFTOJMË TY KUNDËR TALLËSVE E PËRGOJUESVE TË TU

Fyerja që iu bë të Dërguarit të Allahut (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), u bë shkak që bota të merrte një mësim të madh, të shihte se ç’dashuri ka Umeti muhamedan për Muhamedin (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) dhe sidomos këtë e panë ata njerëz që nuk ia dinë vlerën besimit e moralit dhe nuk respektojnë fetë e Profetët. Allahu iu dha atyre një mësim të mirë, duke iu treguar se muslimanët, ndonëse atyre iu duken të dobët, të varfër, të sëmurë e injorantë, janë një popull me qytetërim dhe kulturë më të vjetër se ata, një popull, i cili di të vlerësojë Profetin e tij, madje dhe të gjithë profetët e Zotit, sepse ata erdhën për të njëjtin qëllim, për të nxjerrë njerëzimin nga errësirat në dritë, ndaj dhe muslimanët dinë tu japin atyre vendin që u takon.

Ne e falënderojmë Allahun që këto vlera të mëdha dhe ky solidaritet mbarë islam, u trupëzua tek muslimanët për të mbrojtur nderin e Profetit (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) nga fyerjet e armiqve të Islamit. Ata nuk e njohin vlerën dhe pozitën e këtij Profeti, ashtu siç nuk njohin as vlerat e profetëve të tyre.

Padyshim që ky keqtrajtim që iu bë figurës së Profetit tonë (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), do t’i shtyjë njerëzit të lexojnë jetën e tij, ashtu siç ndodhi edhe kur u përdhos Kurani dhe njerëzit u dyndën nëpër librari për të parë me sytë e tyre, se ç’është ky libër për të cilin flasin?! Dhe kjo nuk solli gjë tjetër, veçse një fluks të madh njerëzish, të cilët filluan të pranonin Islamin. Kështu, edhe këtë herë do të vërshojnë për të gjetur çdo material, i cili trajton historinë e jetës së Profetit (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), dhe do të habiten me biografinë e mrekullueshme të këtij Profeti, të këtij njeriu që vulosi vargun e gjatë të Profetëve të Zotit. Me të vërtetë kjo, me ndihmën e Allahut, do të jetë një fitore e madhe për Islamin dhe muslimanët, Ata po kurdisnin plan, por edhe Allahu po thurte plan dhe (padyshim që) Allahu është më i Miri i planifikuesve.[62]

Një element tjetër që duhet përmendur në këtë rast, është edhe fakti se përshkallëzimi që po merr lufta kundra Islamit nga ana e armiqve të tij, na jep një sihariq se ndëshkimi i Allahut ndaj armiqve të Zotit dhe të Profetit të Tij është afër, ”Deri kur të Dërguarit humbnin çdo shpresë për popullin e tyre dhe mendonin se ishin të mohuar, atëherë tek ata vinte Ndihma Jonë.[63]

Armiqtë e Islamit përdhosën dhe fyen Kuranin dhe fyen së fundi edhe Profetin e Zotit dhe padyshim kjo e fundit, është një fyerje e madhe në drejtim të Vetë Zotit, e Allahu tregon të vërtetën kur thotë: Fesadi (poshtërsitë, shkatërrimi, mosbindja ndaj Allahut, mëkatet) ka dalë hapur në tokë e në det, i merituar për çfarë bënë e fituan vetë duart e njerëzve, që Allahu të mund t’i bëjë ata të shijojnë një pjesë të asaj që kanë punuar, me qëllim që ata të mund të kthehen (me pendim nga Allahu dhe të kërkojnë Faljen e Tij).[64]

Ithtarët e librit, nuk e njohën siç duhet pozitën dhe vlerën e Profetëve të tyre, Dhe (kujto) kur Musai i tha popullit të tij: “O populli im! Pse më fyeni e më zemëroni, ndërsa e dini mjaft mirë se unë jam i Dërguari i Allahut tek ju?”[65]

Po kështu, nuk e vlerësuan dhe Profetin Isa (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të), e para tij Ibrahimin dhe tërë profetët e Allahut. Nëse do ta dinin vlerën e Profetëve, nuk do të kishin rënë në këtë pellg të ndyrë fyerjesh. Ndoshta këto ngjarje do të jenë një shembull i mirë për ata njerëz që janë mahnitur pas perëndimit, pas qytetërimit të tij materialist, industrial, teknik dhe elektronik. Le ta kuptojnë pra se vlera e njeriut nuk tregohet tek zjarri dhe tek hekuri, por tek logjika, humanizmi dhe morali i lartë. Ku është ky moral në jetën e tyre?! Ku është ky moral, atje ku çdo gjë është e shpërbërë: shoqëria, familja, madje edhe vetë individi është i zhytur në strese dhe sëmundje psikike! Qytetërimi nuk qëndron vetëm tek teknologjia dhe shkencat materialiste, por pikësëpari në njohjen e Zotit Krijues dhe në njohjen e të Dërguarit të Tij, dhe pas tyre vijnë dijet e tjera, të cilat duhet të shërbejnë për të madhëruar fenë e Zotit.

Në perëndim, njerëzit pretendojnë se janë të lirë dhe vendet e tyre respektojnë lirinë e individit, por megjithatë, ne shohim se si gratë atje janë kthyer ngjashëm me mallin që shitet dhe blihet dhe s’ke për të gjetur ndoshta vend në botë, ku gruaja të poshtërohet aq shumë sa në perëndim. Pretendimet për një liri individuale, kanë çuar deri atje sa të shfaqen perversitete të shëmtuara, duke zbritur deri në gradën e kafshëve, që Zoti na ruajt, Ata janë veçse si bagëti. Jo, ata janë edhe më tej në rrugë të gabuar, larg Udhës (së Drejtë).[66]

Ata kanë lejuar martesën brenda një seksi, burrë me burrë dhe grua me grua, dhe e kanë ligjëruar edhe në formë zyrtare, dhe kritikojnë këdo që do ta kontestojë një gjë të tillë. Ku janë duke shkuar këta njerëz me të tilla veprime? Padyshim që drejt humnerës së poshtërsisë! Vallë, njerëz të tillë, a duhet të admirohen dhe merren si shembuj?! Ata janë nevojtarë të asaj që se kanë dhe ne e kemi. Po, është e vërtetë se ata kanë një shkencë dhe një qytetërim, ose më saktë një pjesë të një qytetërimi, por në realitet, ne jemi ata që posedojmë qytetërimin e vërtetë. Ne si pasues të Muhamedit (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) na duhet patjetër që të praktikojmë siç duhet Islamin, të vishemi me moralin e tij, të udhëhiqemi në jetën tonë të përditshme nga shembulli i Profetit të Islamit, për të qenë një model i përkryer për ta, dhe për t’i nxjerrë ata nga errësirat në dritë.

Allahu në librin e Tij ka përmendur mjaft ajete, ku i kërcënon armiqtë e Zotit me ndëshkim nëse ata do të cenojnë të Dërguarin e Tij (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të): Dhe vërtet që Ne kemi krijuar shumë nga xhinët dhe njerëzit për Xhehenem. Ata kanë në vete zemra me të cilat nuk kuptojnë, ata kanë në vete sy me të cilët nuk shohin, ata kanë në vete veshë me të cilët nuk dëgjojnë. Ata janë si bagëti. Jo, akoma më keq. Ata! Ata janë krejt të pamend e të hutuar.[67] Dhe fjala e Tij: Por ata që fyejnë të Dërguarin (Muhamedin) do të kenë dënim të dhimbshëm.[68]

Fundi dhe ndëshkimi i tyre është afër, ndaj mos u pezmatoni dhe mos i humbni shpresat, sepse ata me të tilla veprime i janë ekspozuar zemërimit dhe ndëshkimit të Zotit.

Allahu i Madhëruar thotë: Nuk ka dyshim se ata, të cilët e zemërojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij, Allahu i ka mallkuar në dynja dhe në Jetën e Fundit dhe ka përgatitur për ta, vuajtje poshtëruese.[69]

Këta njerëz, mos vallë duan tu japin ndonjë mësim muslimanëve në lirinë e të shprehurit, siç e quajnë?! A mos vallë duan që edhe ne të lajthisim pas tyre, në ato farë lirish të pretenduara?! A mos duan që edhe ne ti bashkohemi karvanit të tyre të shthurjes morale, shpërbërjes familjare dhe shoqërore, apo të të sëmurëve të tyre me sida?! Nëse na kanë zili për sigurinë, dëlirësinë dhe pastërtinë morale të shoqërisë sonë dhe nuk duan që ne të jetojmë në këto mirësi që na ka falur Allahu, atëherë nuk na ngelet gjë tjetër, veçse tu themi: Thuaj: “Shkatërrohuni në tërbimin tuaj![70], dhe le të presim ndëshkimin e Allahut të bjerë mbi shoqërinë tuaj, nëse nuk pendoheni tek Zoti për atë që bëtë dhe bëni kundrejt simboleve të shenjta të fesë, kundrejt të Dërguarit të Zotit, paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të.

Ne e lusim Allahun e Madhëruar që së pari të udhëzojë muslimanët që të kthehen në fenë e tyre, në moralin e Profetit të tyre, për të qenë shembull për ata njerëz. Dhe kështu, me dëshirën e Zotit, ata do ta kuptojnë se në ç’rrugë pa krye kanë hyrë, ndaj duhet që të saktësojnë kursin.

përktheu: J.topulli

[1] Sure Teube: 24

[2] Buhari nr. 15, Muslimi nr. 44.

[3] Buhari nr. 16, Muslimi nr. 43.

[4] Buhari nr. 6632.

[5] Fet’hul Bari 11/528.

[6] Siretu Ibn Hisham 2/172.

[7] Buhariu nr.6169, Muslimi nr.2640.

[8] Buhariu nr.6170, Muslimi nr.2641

[9] Siretu Ibn Hisham 2/82.

[10] Siretu Ibn Hisham 2/99.

[11] Sure Nisa:69. hadithi transmetohet nga El-bejheki.

[12] Buhariu nr.7153

[13] Buhari nr.3688, Muslimi nr.

[14] Muslimi nr.489.

[15] Transmeton Muslimi nr.2454.

[16] Ahmedi nr. 12579.

[17] Muslimi nr.249, Ibn Hibani nr.1046

[18] Sure Al-imran:31

[19] Muslimi nr.1782.

[20] Muslimi nr.1782.

[21] Buhariu 17/7.

[22] Fethul Bari 10/462. Këtu përjashtohen jobesimtarët, pasi dashuria e njerëzve për një jobesimtar, nuk është shenjë e dashurisë së Allahut ndaj tij. (sh.p)

[23] Sure Teube: 128

[24] Sure Shuara: 3

[25] Sure El-enbija: 107

[26] Sure Ibrahim: 36

[27] Sure El-maide: 118

[28] Muslimi 1/191

[29] Me këto fjalë Profeti (paqja qoftë mbi të) vlerëson pozitën e medinasve, të cilët megjithëse mund t’i tregonin Profetit se ç’kishin bërë për të, nuk ia përmendën ato. (sh.p)

[30] Buhariu 4330 Muslimi 1061

[31] Muslimi , libri i Imanit (1/189)

[32] Sure Al-imran:146

[33] Sure El-kalem:4

[34] Sure El-enfal:24

[35] Sure El-bekare:151

[36] Sure El-maide:15-16

[37] Sure El-ahzab:56

[38] Muslimi nr.408

[39] Sure Fusilet:42

[40] Sure El-kalem:4

[41] Sure En-nisa:80

[42] Sure El-feth:10

[43] Sure Ed-duha:5

[44] Sure Esh-sherh:1-4

[45] Sure El-maide:67

[46] Muslimi nr.2797

[47] Sure El-enfal:30

[48] Kjo shtëpi shërbente si vendtakimi, ku konsultoheshin dhe merrnin vendime kurejshët e asaj kohe.(sh.p)

[49] Sure Jasin:9

[50] Pjesa e pare e këtij hadithi nuk është autentik, shih për këtë ‘Daifu Elxhamiu sagir’ nr.2629, ‘ed-daifetu’ nr.1189,‘Nasbu Er-rajetu’ 1/117. (sh.p)

[51] Sure Teube:40

[52] Fjalë që nënkupton fyerje. (sh.p)

[53] Es-Sirretu En-Nebeuije e Ibn Hishamit (1/355-356)

[54] Muslimi nr.843, Ahmedi nr.14928

[55] Sirretu Ibn Hisham 2/205 dhe ajeti 11i Sures el-Maide

[56] Sure El-hixhr:94-96

[57] Tefsir Ibn Xherir Et-tabari 14/146-147 dhe Tefsir Ibn Kethir 4/470.

[58] Sure Er-rad:32

[59] Sure El-enam:10-11

[60] Sure El-enam:5

[61] Sure Gafir: 83-85

[62] Sure El-enfal:30

[63] Sure Jusuf:110.

[64] Sure Er-rum:41.

[65] Sure Es-saf: 5.

[66] Sure El-furkan:44

[67] Sure El-araf:179

[68] Sure Et-teube:61

[69] Sure El-ahzab:57

[70] Sure Al-imran:119

Published in:

Përkthime

on 31 Dhjetor, 2008 at 11:39 pm Lini një Koment

Mesatarja në thirrjen islame

Mesatarja në thirrjen islame

nga

Shejh Muhamed ibn Salih El-uthejmin

Lavdërimet më të larta i përkasin vetëm Allahut, Atë e falënderojmë dhe vetëm prej Tij ndihmë kërkojmë. Allahut i lutemi të na fal dhe para Tij pendohemi për gjynahet dhe gabimet tona.

O Allah na ruaj nga të këqijat që ne bëjmë dhe na mbro nga pasojat e punëve tona të mbrapshta!

Atë që Allahu e shpie drejt udhëzimit askush nuk mund ta devijojë dhe atë që Ai e lë në humbje askush nuk mund ta udhëzoj.

Dëshmoj se nuk ka hyj tjetër veç Allahut, të vetëm e të pashoq dhe dëshmoj se Muhamedi është robi dhe i dërguari i Tij. Allahu e dërgoi Profetin e Tij me një fe të vërtetë dhe udhëzim të drejtë, ai e komunikoi më së miri mesazhin dhe e shpuri në vend amanetin e Zotit. Profeti e këshilloi popullin dhe luftoi deri në vdekje për hir të Allahut ashtu siç e meriton Allahu të luftosh për hir të Tij. Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të, familjen dhe shokët e tij dhe të gjithë ata që i pasojnë deri në ditën e Kiametit.

Është një kënaqësi e imja të trajtoj një temë të tillë të rëndësishme për të gjithë myslimanët siç është tema e predikimit për fenë e Allahut të lartësuar.

Allahu i madhëruar thotë: “E kush flet më bukur se ai që i fton njerëzit drejt Allahut, bën vepra të mira dhe thotë: “Unë, me të vërtetë jam mysliman.”[1]

Mënyra se si është ndërtuar ajeti në formë pyetje ku tregon mohim, pra nuk ka asnjë që të flas më bukur. Shkaku pse përdoret forma e pyetjes në një kontekst mohues bëhet për dy arsye: E para për të mohuar këtë gjë dhe dyta për të sfiduar atë që i drejtohet ligjërimi që të provoj të kundërtën.

Pyetja në ajet ta jep një përshtypje të tillë, ajo është tamam si të thotë: Nëse ti ke diçka më të mirë sesa kjo atëherë sille! E pra mund të themi se nuk ka asnjë që të flas më bukur se ai që i fton njerëzit drejt Allahut, bën vepra të mira dhe thotë: “Unë, me të vërtetë jam mysliman.”

Të ftosh njerëzit për tek Allahu do të thotë t’i ftosh për te feja e Tij, për te rruga që të shpie në Xhenetin e Tij.

Tirrja që Profetët e Zotit u kanë drejtuar njerëzve vërtitet rreth tre çështjeve kryesore:

E para, njohja e Allahut me emrat dhe atributet e Tij.

E dyta, njohja e fesë së Tij që të shpie në Xhenet.

E treta, njohja e shpërblimit që kanë ata që i binden urdhëresave të Zotit dhe ndëshkimi që marrin ata që nuk i binden.

Të ftosh për tek Allahu është një nga shtyllat e punëve të mira, pa të cilën nuk mund të plotësohet shpërblimi. Allahu i madhëruar thotë: “Për kohën! Me të vërtetë, njeriu është në humbje, përveç atyre që besojnë dhe bëjnë vepra të mira, i këshillojnë njëri-tjetrit të vërtetën e i këshillojnë njëri-tjetrit durimin.”[2]

Të këshillojmë për të vërtetën do të thotë të thërrasim për tek e vërteta dhe të këshillomë për durim do të thotë që njerëzve tu themi të durojnë për hir të fesë.

Thirrja për në fenë e Allahut sot gjendet ndërmjet dy ekstremeve dhe mesatares. Për sa i përket dy ekstremeve ato janë: ashpërsia e thirrësve, dhe ekstremi tjetër neglizhenca dhe toleranca e tepruar.

I pari është i ashpër dhe kërkon që njerëzit ta zbatojnë fenë me rigorozitet dhe nuk toleron për asgjë, edhe për ato gjëra që vetë feja toleron. Ky njeri kur sheh se njerëzit kanë mangësi edhe në çështjet fetare që janë të pëlqyera, bëhet keq dhe u flet këtyre njerëzve si të kishin lënë ndonjë parim kryesor të fesë. Këtu mund të përmendim disa shembuj:

-Dikush mund të shohë se njerëzit kur falen nuk e bëjnë uljen e pushimit para se të ngrihen për në rekatin e dytë dhe në rekatin e katërt. Kjo ulje që te dijetarët njihet si “ulja e pushimit” (zhelsetu istiraha) konsiderohet nga disa dijetarë si sunnet, po kështu edhe nga ky njeri, dhe megjithatë ai kur sheh se njerëzit nuk e bëjnë atë i qorton ata se pse nuk e bëjnë atë? Ai flet me ta dhe të krijon përshtypjen sikur ajo të ishte diçka e detyruar. Disa dijetarë kanë thënë se ekziston konsensus në mes dijetarëve se kjo ulje nuk është e detyruar dhe se ekzistojnë tre qëndrime në lidhje me të: Qëndrimi i parë thotë se ajo është e pëlqyer në çdo rast. I dyti se nuk është e pëlqyer në asnjë rast. Dhe i treti se kjo ulje është e pëlqyeshme nëse është e nevojshme, si për shembull për një njeri të moshuar apo të sëmurë që mezi ulet dhe ngrihet.

E megjithatë ka njerëz që përsëri i trajtojnë të tilla gjëra si të ishin të detyrueshme!

-Shembull tjetër, ka njerëz që shohin ndonjë njeri që kur ai falet dhe ngrihet nga rukuja i lidh përsëri duart e tij, të djathtën mbi të majtën. Kjo i duket atij bidat ndaj edhe mund t’i thotë atij si ti je bidatçi! Pse i lidh përsëri duart mbas rukuje, duhet t’i lëshosh ato patjetër!

Kjo çështje është një çështje për të cilën ka mendime të ndryshme e ndoshta edhe argumenti më i saktë mund të jetë me atë që mendon se ato duhet të lidhen pas të ngrihesh prej rukuje ashtu siç ato mbahen lidhur para rukuje. Hadithi i Profetit (salallahu alejhi ue selem) që përcillet nga Sehl ibn Sadi mund të themi se mbështet këtë mendim, ai thotë: “Njerëzit urdhëroheshin që në namaz dorën e tyre të djathtë ta vinin mbi parakrahun e së majtës.”[3]

-Shembull tjetër, ka njerëz që i qortojnë disa të tjerë që kur falen bëjnë ndonjë lëvizje, qoftë edhe të vogël. Lëvizje të tilla që nuk e prishin namazin dhe janë të nevojshme lejohen, pasi lëvizje të tilla transmetohen të jenë bërë edhe nga vetë Profeti, ndaj ato nuk janë të ndaluara. Një herë një shok i Profetit, Ebu Xhuhejfe po falej dhe me dorë kish kapur frerët e kalit të tij. Kali filloi të largohej pak nga pak dhe Ebu Xhuhejfe filloi të lëvizte bashkë me të derisa mbaroi namazin e tij. Një burrë, nga ata që tregohen të ashpër e pa dhe tha: “Shikojeni këtë njeri! Shikojeni këtë njeri! Shikojeni këtë njeri!” Ndërkohë që Ebu Xhuhejfe ishte një sahabi i nderuar, Allahu qoftë i kënaqur prej tij!

Mbasi Ebu Xhuhejfe mbaroi namazin i shpjegoi këtij njeriu se një veprim i tillë lejohet, sepse nëse do ta linte kalin të ikte do t’i kishte humbur dhe deri në darkë nuk kishte për ta gjetur. Shih seç do të thotë të kuptosh fenë, të tolerosh dhe ta bësh atë të lehtë!

-Profeti falej me shokët e tij dhe qëllonte që mbante me vete Umamen të bijën e Zejnebes, vajzës së tij. E pra Profeti ishte gjyshi i saj dhe e mbante atë në krah ndërkohë që falej me njerëzit, dhe kur binte në sexhde e ulte. Të gjitha këto veprime janë lëvizje që nuk i përkasin namazit, e megjithatë Profeti duke u sjellë me dashamirësi me mbesën e vet i bënte ato. E Profeti (salallahu alejhi ue selem) qe njeriu që më shumë se askush i frikësohej Allahut dhe që e njihte fenë më mirë se asnjë njeri tjetër.

-Një shembull tjetër, disa shok të Profetit u mblodhën njëherë dhe pyetën se çfarë bënte Profeti kur nuk ishte në publik me njerëzit dhe pasi e morën vesh, atyre iu duk pak. Ata thanë: Profetit i janë falur gabimet, ato që ka bërë dhe ato që do të bëjë, ndërsa ne kemi nevojë që Allahu të na i fal gabimet tona. Njëri prej tyre tha: Unë gjithmonë do të agjëroj. I dyti tha: Unë gjithmonë do të falem (natën) dhe nuk do të fle. Dhe një i tretë tha: Unë nuk do të martohem asnjëherë.

Këto fjalë i shkuan Profetit (salallahu alejhi ue selem) në vesh dhe ai tha: “Për sa më takon mua: Unë herë agjëroj dhe herë jo, edhe falem edhe fle, dhe martohem me gra. E kujt nuk i pëlqen rruga (sunneti) im, ai nuk më përket mua.”

E gjitha kjo tregon se ne nuk na takon, madje nuk na lejohet që të tregohemi ekstremist në fenë e Allahut, si me të tjerët ashtu edhe me veten tonë. Duhet të jemi të mesëm dhe të qëndrueshëm ashtu siç na ka urdhëruar Allahu i madhëruar dhe na ka urdhëruar Profeti i Tij. Allahu i lartësuar thotë: “Dhe vërtet, kjo është Rruga Ime e Drejtë, kështu që ndiqeni atë dhe mos ndiqni rrugë të tjera pasi ato do t’ju ndajnë e t’ju largojnë nga Udha e Tij. Këtë jua ka urdhëruar Ai që të mund të bëheni të përkushtuar.” [4]

Profeti u tha shokëve të tij: “Mos më lavdëroni ashtu siç e lavdëruan të krishterët Isain të birin e Merjemes.” Dhe po kështu ai duke u kthyer nga Muzdelifeja për në Mina, gjatë Haxhit, mori disa guriçka në dorë dhe tha: “O njerëz! Me gurë të ngjashëm si këta gjuani dhe mos e teproni në fe.”

E kundërta e të gjithë kësaj është neglizhenca në predikimin fetar. Njeriut mund t’i krijohen raste të volitshme për të ftuar njerëzit në fe dhe ai i humbet këto raste. Ndonjëherë i humbet këto raste sepse shejtani i shtie në mend se kjo nuk është koha e përshtatshme për tu predikuar njerëzve dhe ata nuk kanë për t’i pranuar fjalët e tua… e mjaft justifikime të tjera që të vinë në kokë dhe bëjnë të humbësh rastin.

Ka njerëz kur shohin ndonjë njeri, që nuk i pëlqen, sesi ai mëkaton dhe nuk janë të gatshëm t’i qëndrojnë pranë dhe nuk kanë asnjë shpresë se ai mund të rregullohet. Kjo gjë është problem! Allahu na e ka bërë të qartë se ne duhet të durojmë dhe të shpresojmë shpërblimin tek Allahu, Ai i thotë Profetit të Tij: “ Kështu pra, ji i duruar (O Muhammed) ashtu siç bënë durim të Dërguarit e vendosur e me vullnet të fortë dhe mos ji i nxituar për ta (mosbesimtarët).”[5]

Njeriu duhet të duroj dhe ta përmbaj vetveten edhe nëse shikon diçka që e prek apo e lëndon atë, le të duroj për hir të Allahut. Profeti kur iu gjakos gishti në luftë tha: “Ti nuk je vetëm se një gisht i gjakosur që për hir të Allahut u sakrifikove.”

Ky rast është i kundërti i rastit të parë, ai e sheh me sytë e tij dhe dëgjon me vesh që situata e cila po përballet me të bie në kundërshtim me fenë dhe megjithatë nuk i fton njerëzit tek e drejta dhe e vërteta.

Ka disa njerëz që thonë: Duhet t’i trajtojmë myslimanët të gjithë njëlloj si një grup i vetëm përderisa ata të gjithë kanë një fe dhe të mos bëjmë dallime në mes atij që ndjek sunnetin dhe atij që është ndjekës i bidatit![6] Kjo gjë është e gabuar! Sepse e vërteta duhet të dallohet nga e shtrembëta, ashtu si edhe ata që e pasojnë të vërtetën duhet të dallohen nga ata që nuk e pasojnë atë. Nëse njerëzit do të ishin të përzier pa u dalluar, mjafton që i thonë vetes mysliman edhe sikur mes tyre të ketë të atillë që me devijimet e tyre dalin jashtë Islamit, padyshim që këtë gjë asnjë besimtar i sinqertë, që i do të mirën këtij umeti nuk do ta bënte!

Ka njerëz që kanë mundësi dhe potenciale intelektuale për të ftuar në fenë e Allahut, por ata megjithëse i shohin njerëzit në rrugë të gabuar druhen tu flasin atyre, nga frika se mos njerëzit i ofendojnë apo flasin keq për ta. Këta lloj njerëzish qëllon që kur shohin ata të mesmit, që janë kapur pas fesë pa tepruar thonë: Ata janë njerëz fanatik, ata janë njerëz ekstremist, ata janë injorant … ata janë …e ata janë! Ndonëse ata janë në rrugë të drejtë!

Kur të mesmit i shohin ekstremistët ata thonë për ta: Ju keni mangësi dhe jeni tepër tolerant! Ju nuk jeni duke i dhënë hakun fesë…etj!

E pra nuk mund të përdorim si njësi matëse për ashpërsinë dhe tolerancën opinionet tona personale dhe ajo që na pëlqen neve. Por matësi i drejtë i kësaj gjëje është udhëzimi i Profetit dhe i shokëve të tij. Profeti (salallahu alejhi ue selem) na e ka qartësuar rrugën e tij mjaft mirë nëpërmjet fjalëve dhe praktikës së tij.

Nëse vihesh në një situatë kur nuk di se çfarë bësh, të tregohesh i ashpër apo tolerant, nëse nuk e di se cila do të ishte më e mira dhe më e dobishmja të ishe i butë apo ashpër? Në këtë rast duhet të zgjedhësh rrugën e tolerancës dhe butësisë, sepse Profeti thotë: “Feja me të vërtetë është lehtësim.” Kur Profeti dërgoi Muadhin dhe Ebu Musën në Jemen u tha: “Lehtësoni dhe mos vështirësoni, përgëzoni dhe mos i largoni njerëzit.”

-Njëherë kur një hebre po kalonte pranë Profetit i tha atij: Es-samu alejkum o Muhamed! Pra ai po thoshte: Vdekja qoftë mbi ty! Pasi es-sam do të thotë vdekje në gjuhën arabe. Pranë Profetit ndodhej Aishja dhe kur e dëgjoi iu përgjigj duke i thënë: Edhe mbi ty qoftë es-sami (vdekja) dhe mallkimi! Profeti iu drejtua dhe i tha Aishes: “Allahu është i butë dhe e do butësinë. Allahu jep nëpërmjet butësisë atë që nuk e jep nëpërmjet ashpërsisë.”

Duku u bazuar në këtë thënie të Profetit (salallahu alejhi ue selem) duhet që në rastet kur gjendemi në dilemë nëse duhet të përdorim ashpërsinë apo butësinë duhet të zgjedhim këtë të fundit. Kjo sepse “Allahu jep nëpërmjet butësisë atë që nuk e jep nëpërmjet ashpërsisë.” Ai që do ta kuptoj më mirë këtë gjë le ta provoj.

Kur njerëzve të cilët i fton në fe u flet me ashpërsi ata do të të marrin inat dhe do ta kthejnë me të njëjtën monedhë. Nëse është ndonjë njeri i thjeshtë do të të thotë: Unë ndjek njerëz që dinë më tepër sesa ty! Nëse ka dije do të filloj të debatoj, ndonëse e vërteta mund të jetë e qartë për të dy si drita e diellit. Por egoja nuk e lë të pranoj të vërtetën dhe të tregohet i humbur, por atij i duket se ka përpara një betejë për të fituar! Dhe e gjitha kjo vetëm për shkak se ti u solle ashpër me të.

Thirrja për në fenë e Allahut bëhet me urtësi dhe me këshilla të bukura. E vërteta është e qartë për të gjithë, përveç për dy lloje njerëzish: Për indiferentin që nuk do t’ia dijë, dhe për mendjemadhin, ndërsa ai që i qaset të vërtetës me përulësi dhe bindje ai do të ketë sukses për ta pranuar dhe njohur atë.

Nganjëherë ekstremi vjen nga prindërit, sidomos nga këta të sotshmit. Ndonëse shohim shumë të rinj ta duan fenë dhe t’i përkushtohen asaj, ka prindër që i shtrëngojnë dhe nuk i lënë të lirë djemtë dhe vajzat e tyre të bëjnë vepra të mira që i ka urdhëruar feja, megjithëse asgjë e keqe nuk u vjen as prindërve dhe as fëmijëve të tyre nga kjo gjë. Si për shembull ata prindër që bëhen pengesë që fëmijët e tyre të falen apo agjërojnë, ndonëse këto gjëra nuk u bëjnë dëm prindërve në mos plotësimin e kërkesave dhe nevojave të tyre dhe as vetë të rinjve në mendjen, shëndetin dhe shkollimin e tyre, si për djemtë dhe për vajzat. Unë kam frikë se këta prindër këtë e bëjnë për shkak të urrejtjes apo pakënaqësisë që kanë ndaj fesë dhe rregullave të saj. Kjo është diçka vërtetë e keqe, sepse ai që nuk e pëlqen të vërtetën dhe nuk e pëlqen fenë, mund të dalë fare nga feja me këtë pakënaqësi dhe urrejtje që ka. Allahu i madhëruar thotë: “Këtë për shkak se ata urrejnë atë që zbriti Allahu, kështu që Ai i ka bërë pa asnjë dobi veprat e tyre.“[7]

Dhe veprat nuk zhvlerësohen vetëm se kur njeriu dezerton nga Islami, ashtu siç thotë Allahu: “Dhe kushdo qoftë prej jush që kthehet prapa nga feja e tij (Islami) dhe vdes si jobesimtar, atëherë veprat e tij do t’i humbasin në këtë botë dhe në Botën e Pastajme dhe do të jetë prej banorëve të Zjarrit. Aty do të banojnë përgjithmonë.”[8]

-Për sa i përket të rinjve, djem apo vajza qofshin, nëse ndjekin në rregull mësimet e shkollës dhe krahas tyre zbatojnë edhe fenë e Zotit, ata nuk ka sesi të konsiderohen aspak si njerëz fanatik apo të ashpër.

Ka prej të rinjve që të tregohen tepër të ashpër me familjarët e tyre dhe ndjehen të shqetësuar edhe për disa gjëra që janë të lejuara. Ka raste kur këta të rinj kërkojnë prej baballarëve dhe nënave të tyre apo edhe vëllezërve dhe motrave që edhe ata të jenë në një nivel me të, për sa i përket përkushtimit ndaj fesë. Kjo nuk është e drejtë, ti e ke si detyrë që nëse sheh se ata bëjnë një vepër të ndaluar t’i këshillosh, por nëse i sheh që ata kanë mangësi në disa gjëra që nuk janë të detyruara, si për shembull lënien e disa gjërave të pëlqyera nga ana fetare, kjo nuk duhet të shtyj ty aspak që të sillesh ashpër me ta. Po kështu edhe për disa gjëra për të cilat dijetarët nuk kanë rënë dakord, nëse ata marrin mendimin e ndonjë dijetari për këtë çështje nuk bën të tregohesh i ashpër dhe shtrëngues me ta.

Çdo njeri çfarëdo qoftë ai, një thirrës apo një adhurues dhe praktikant i thjesht i besimit duhet të kapet mbas të mesmes, as i ashpër dhe as neglizhent, por ta mbaj fenë e Zotit ashtu siç duhet, ashtu siç e kërkon vetë Allahu. Allahu thotë në librin e Tij: “Ai ka urdhëruar për ju atë Fe, të cilën ta zbuloi ty (o Muhamed) dhe që pati urdhëruar për Nuhun, Ibrahimin, Musain dhe Isain, duke thënë: “Qëndroni në fenë e drejtë dhe mos u përçani në të!” Por për idhujtarët është e rëndë ajo, në të cilën po i fton ti. Allahu zgjedh për këtë fe kë të dojë dhe udhëzon drejt saj këdo që kthehet tek Ai me pendim.”[9]

Të qëndrosh në fe do të thotë ta zbatosh atë në mënyrë të drejtë ashtu siç e ka ligjëruar Allahu. Të mos përçahemi në fe, është një ndalesë që vjen nga Zoti, sepse pasojat e përçarjes janë tepër të rrezikshme si për individët ashtu edhe për të gjitha grupimet dhe umetin në tërësi.

Përçarja është një fenomen i dhimbshëm, sepse kur njerëzit janë të përçarë ndodh ajo që thotë Allahu: “dhe mos u grindni ndërmjet jush, sepse do të humbni guximin e do t’ju lërë fuqia.” Kur njerëzit përçahen dhe grinden me njeri-tjetrin ata detyrimisht do të dështojnë dhe do të humbasin edhe forcën e tyre dhe do të jenë pa asnjë peshë përpara armiqve të Islamit, qofshin këta armiq të hapur apo edhe hipokritë. Ky soj njerëzish kënaqen kur shohin një përçarje të tillë, madje janë po këta njerëz që nxisin dhe i hedhin benzinë zjarrit të përçarjes në mes vëllazërisë së besimit, në mes thirrësve në fenë e Zotit. Ne e kemi detyrim tu bëjmë ballë këtyre intrigave, që nuk e duan fenë e Zotit dhe rrugën e Profetit (salallahu alejhi ue selem). Të jemi të bashkuar si një trup i vetëm, të jemi vëllezër të lidhur me librin e Allahut dhe rrugën e Profetit (salallahu alejhi ue selem), ashtu siç ishin edhe të parët e mirë të këtij umeti, në veprat dhe në jetën e tyre. Nëse kjo bazë do të neglizhohet atëherë ka mundësi që një mangësi e tillë të na shpjerë në një dështim të madh.

Përçarja është kënaqësi për djajtë, qofshin njerëz këta apo xhin. Sepse ata e dinë se bashkimi i atyre që ndjekin të vërtetën përbën një forcë të padëshiruar për armiqtë e Islamit, e ndërsa përçarja bëhet pengesë për një gjë të tillë. Allahu i madhëruar thotë: “Bindjuni Allahut dhe të Dërguarit të Tij dhe mos u grindni ndërmjet jush, sepse do të humbni guximin e do t’ju lërë fuqia.”[10] Dhe përsëri Ai thotë: “Mos u bëni si ata që, pasi u erdhën provat e qarta, u përçanë dhe u grindën. Për këta do të ketë dënim të madh.”[11] Dhe “Me të vërtetë, ti s’ke të bësh fare me ata që e përçajnë fenë e tyre dhe shndërrohen në sekte. Te Allahu është puna e tyre e pastaj Ai do t’u tregojë çfarë patën punuar.”[12] Dhe “Ai ka urdhëruar për ju atë Fe, të cilën ta zbuloi ty (o Muhamed) dhe që pati urdhëruar për Nuhun, Ibrahimin, Musain dhe Isain, duke thënë: “Qëndroni në fenë e drejtë dhe mos u përçani në të!”[13]

Allahu na ka ndaluar që të përçahemi dhe na i ka bërë të qarta pasojat e dhimbshme të kësaj përçarje. Ne të gjithë e kemi detyrim të jemi një grup i vetëm, unik, edhe nëse kemi mendime të ndryshme për disa çështje apo për disa metoda.

Përçarja mbjell vetëm shkatërrim dhe hallakatje, e padyshim dobësi. Edhe në mes shokëve të Profetit (salallahu alejhi ue selem) ka pasur mospërputhje mendimesh, por ata nuk u përçanë dhe as nuk u urryen, e as nuk u armiqësuan me njeri-tjetrin. Mes tyre ka pasur mospërputhje mendimesh edhe në kohën e Profetit (salallahu alejhi ue selem), si për shembull kur ai pas luftës së Hendekut u tha shokëve të tij: “Askush prej jush të mos e fal ikindinë vetëm se në fisin Beni Kurejdha.” Sahabet dolën nga Medina për të shkuar në fisin Beni Kurejdha dhe ndërkohë i zuri koha e namazit të ikindisë, ata ranë në mosmarrëveshje se çfarë do të bënin? Dikush thoshte se nuk do të falemi vetëm se në fisin Beni Kurejdha edhe sikur të perëndojë dielli, sepse Profeti (salallahu alejhi ue selem) na tha: “Askush prej jush të mos e fal ikindinë vetëm se në fisin Beni Kurejdha.” dhe ne e dëgjuam dhe i bindemi vetëm atij. Ndërsa pati të tjerë që thanë se Profeti (salallahu alejhi ue selem) me këto fjalë kishte si qëllim që ne të nxitonim dhe të dilnim sa më shpejt dhe kur të hyj koha ne e falim namazin e ikindisë në kohën e tij. E gjithë kjo mosmarrëveshje i shkoi në vesh Profetit (salallahu alejhi ue selem) dhe ai nuk u tregua i ashpër me asnjërin dhe as nuk qortoi njeri për mënyrën sesi i kishte kuptuar fjalët e tij. Sahabet vetë nuk u përçanë për shkak të kuptuarit të ndryshëm të thënies së Profetit dhe po kështu edhe ne nuk duhet të përçahemi, por të jemi si një trup i vetëm.

Ndonjëri mund të thotë: Nëse ai me të cilin ne nuk pajtojmë është një ndjekës i bidatit, si duhet të sillemi atëherë me të?

Përgjigja është: Bidati ndahet në dy lloje:

E pari, bidat që të nxjerr nga feja.

E dyti, bidat që nuk të nxjerr nga feja.

Në të dyja rastet ne na takon që t’i ftojmë të gjithë ata që i thonë vetes myslimanë tek e vërteta, duke ua sqaruar atë sa më mirë, por pa i sulmuar ata për shkak të asaj që ata bëjnë apo besojnë. Kjo gjë mund të bëhet vetëm nëse ne bindemi se ata po tregohen mendjemëdhenj ndaj pranimit të së vërtetës. Për një arsye të ngjashme Allahu i thotë të Dërguarit të Tij: “Mos i shani idhujt që ata i adhurojnë në vend të Allahut, në mënyrë që ata të mos e shajnë Allahun armiqësisht nga padija.”[14]

Së pari le t’i ftojmë ata te e vërteta duke ua sqaruara atë me argumente dhe fakte, sepse e vërteta pranohet nga të gjithë ata që e kanë ruajtur natyrën e pastër me të cilën lind njeriu. Nëse e shohim se ata tregohen mendjemëdhenj dhe kryeneç, ne e bëjmë të qartë të vërtetën, sepse e vërteta duhet patjetër të bëhet e qartë pa qenë e nevojshme të debatohet me kundërshtarët e saj.

Ndërsa për sa i përket të mos folurit me ta, kjo varet nga bidati. Nëse kemi të bëjmë me një bidat që të nxjerr nga feja, atëherë e kemi për detyrë që të largohemi dhe të mos u flasim këtyre njerëzve. Por nëse bidati nuk arrin në një shkallë të tillë dhe nga mos komunikimi me ta ka dobi, atëherë veprojmë në një mënyrë të tillë. Por nëse kjo gjë nuk bën dobi atëherë nuk e bëjmë atë, sepse në themel të parimeve fetare është haram që një besimtar të mos i flasë një besimtari tjetër. Profeti (salallahu alejhi ue selem) thotë: “Një njeriu besimtar nuk i lejohet që të mos flasë me vëllain e tij më shumë se tre ditë.” Kjo ndalesë përfshin të gjithë besimtarët edhe ata me moral të keq (fasikët), përveç rasteve kur mos komunikimi me të tillë njerëz bën dobi.

Të mos flasësh dhe të mos komunikosh me një njeri gjynahqarë është një lloj ilaçi, i cili nëse nuk bën dobi, por përkundrazi mund ta shtoj edhe më tepër gjynahun dhe rebelimin, atëherë ajo prej së cilës nuk vjen ndonjë dobi; interesi e do që ajo të mos veprohet.

Zgjidhja e problemit të përçarjes bëhet ashtu siç kanë vepruar sahabet, Allahu qoftë i kënaqur me ta. Ne duhet të dimë se kjo mospërputhje mendimesh vjen nga ixhtihadet (opinionet fetare) për të cilat lejohen mendimet e ndryshme dhe ato nuk kanë ndonjë efekt negativ. Në të vërtetë kjo gjë është pajtim me nesh, sepse çdo njeri prej nesh ka atë mendim që mendon se argumenti e mbështet atë. Pra që të gjithë ne kemi pasur parasysh argumentin, dhe secili prej nesh e mbron mendimin e tij sepse sipas bindjes që kemi argumenti e vërteton atë. Është detyrë për të gjithë ne që të mos ndjejmë për vëllain tonë pakënaqësi, por duhet t’i jemi mirënjohës për mendimin që ka, sepse mospajtimi që ai ka me ne e ka për shkak të argumentit që i mbështet.

Ne nuk kemi asnjë të drejtë më shumë për tu imponuar të tjerëve mendimin tonë dhe tjetri nuk e paska këtë të drejtë për të na imponuar mendimin e tij! E kemi për detyrë që këtë mospajtim mendimesh të bazuar në opinionet e ndryshme fetare (ixhtihadet) ta kthejmë në pajtim dhe në një mjet bashkimi mes nesh, dhe ku ka më mirë!

Nëse nijeti është i sinqertë edhe shërimi i kësaj plage është i lehtë. Ama nëse nijeti nuk është i sinqertë dhe gjithsecilit i pëlqen mendimi i tij dhe nuk i intereson ai i tjetrit, padyshim se suksesi do të jetë i largët.

Allahu i ka këshilluar njerëzit që të jenë të pajtuar mes vetes dhe të mos përçahen, Ai thotë: “O besimtarë! Kijeni frikë Allahun ashtu si i takon Atij dhe vdisni vetëm duke qenë myslimanë! Të gjithë mbahuni fort për litarin e Allahut (Kuranin) dhe mos u përçani!”[15]

Ky ajet është një këshillë shumë e vlefshme për myslimanët.

E lus Allahun e lartësuar të më bëj mua edhe ju të udhëzuar dhe udhëzues, të pajtuar dhe pajtues, sepse me të vërtetë Ai është Bujar dhe Fisnik i madh!

Çdo lavdërim i përket Allahut, Zotit të botëve, paqja dhe bekimi i Allahut qoftë për Profetin tonë Muhamedin, familjen dhe mbarë shokët e tij.

Përktheu: J.Topulli

[1] Fusilet:33.

[2] Sure El-asr.

[3] Transmeton Buhari.

[4] El-enam:153.

[5] El-ahkaf:35.

[6] Si për shembull në mes sunnijve dhe shiave.(sh.përkth)

[7] Muhamed:9.

[8] El-bekare:217.

[9] Esh-shura:13.

[10] El-enfal:46.

[11] Al-imran:105.

[12] El-enan:159.

[13] Esh-shura:13.

[14] El-enam:108.

[15] Al-imran:102-103.

Published in:

Përkthime

on 31 Dhjetor, 2008 at 10:03 pm Lini një Koment