Probleme të ligjërimit islam në mesin e muslimanëve shqiptarë

Refleksione Islame

Probleme të ligjërimit islam në mesin e muslimanëve shqiptarë

Ky shkrim nuk synon të evidentojë ndonjë problem të pa trajtuar më parë dhe të pa vënë re në historinë e këtyre shtatëmbëdhjetë viteve të rilindjes së fesë, në mesin e shqiptarëve dhe në veçanti në mesin e muslimanëve të Shqipërisë. Ky shkrim synon të bëj një analizë të pjesshme dhe njëkohësisht një reflektim realist e fetar të një nga problemeve më madhore me të cilat përballet sot thirrja islame në mesin e shqiptarëve. Më së shumti rrok ata që me të mirat dhe këqijat e tyre, sukseset dhe gabimet e tyre mbajnë barrën më të madhe në këtë drejtim. Me këtë shkrim në radhë të parë u drejtohem të gjithë vëllezërve dhe kolegëve të mi hoxhallarë, thirrës dhe predikues të Islamit, duke mos përjashtuar këtu nga vërejtjet as veten.

Me ndarjen nga kalifati osman muslimanëve shqiptarë iu desh të përballeshin…

Shihni postimin origjinal 3 948 fjalë më tepër

Islamofobia

Islamofobia

Duket se ky term është tepër i gjerë, ashtu siç ndodh shpesh me terma të cilët zgjerohen nga rrahjet farkëtuese të çekanëve përdorues që godasin nga të gjitha anët. Si i tillë elementet që përfshihen në të nga grupe dhe këndvështrime të ndryshme e bëjnë shpesh atë një term të debatueshëm ndërmjet palëve përdoruese. Gjithsesi, i parë me syrin e një muslimani dhe nën një këndvështrim islam, islamofobinë do ta përkufizoja si një sjellje negative karshi Islamit dhe muslimanëve që buron nga ndjesia e urrejtjes, neverisë apo alergjisë ndaj Islamit ose muslimanëve për shkaqe nga më të ndryshmet. Sipas këtij përkufizimi islamofobia është një fenomen i vjetër sa vetë Islami, shfaqje e tij të hershme Allahu na i ka përjetësuar në Librin e Tij në ajete të tilla si:

“Urrejtja shfaqet në gjithçka që del prej gojës së tyre, kurse ajo që fshehin në zemrën e tyre, është edhe më e madhe.” (3:118) dhe “Ata vazhdimisht do të luftojnë kundër jush, që të mund t’ju kthejnë nga besimi juaj.” (2:217)

Duket se qarqe të caktuara në perëndim e në botë nuk mundet dot të jetojnë pa peshkuar dhe provokuar njëkohësisht armiq nga kultura të ndryshme nga ajo e tyre dhe stigmatizuar ato si burimi i së keqes. Kjo nuk është diçka e re në historinë e perëndimit, fobia ndaj mbulesës së femrës muslimane, referendum kundra minareve të xhamive dhe ksenofobia ndaj prezencës në rritje të vet muslimanëve në këtë pjesë të botës duket se në një farë mase të kujton rritjen e urrejtjes antisemite në Evropën e viteve 30’. Ashtu si atëherë qarqe fashiste dhe sot qarqe të djathta ekstremiste dhe konservatore duket se tentojnë që për arsye pragmatiste dhe politike ta shndërrojnë Islamin dhe muslimanët në kupën e zemërimit ku ata do të derdhin arsyet e krizave që kjo botë përjeton. Kjo tendencë duket se ka pasur rritje në veçanti pas ngjarjeve të 11 shtatorit 2001, që për ta paska qenë pikërisht precedenti i munguar për të penalizuar një fe dhe kulturë të të tërë. Në fakt duket se historikisht njerëz dhe kultura që tentojnë të jenë monolite, egocentriste dhe nuk pranojnë kontributin e të tjerëve priren që forcën e jetës dhe zhvillimit ta gjejnë pikërisht tek armiqësia ndaj tjetrit dhe të projektojnë tek ai qoftë edhe një pjesë të fatkeqësive të tyre. Në mjaft raste duket se një mekanizëm i tillë ka funksionuar mjaft mirë.

Përkundrejt kësaj islamofobie në nivele të larta që përjeton sot perëndimi duket se edhe muslimanët shpesh reagojnë keq, së pari duke stigmatizuar të gjithë perëndimin si islamofob dhe për rrjedhojë duke projektuar qoftë edhe një pjesë të fatkeqësive të tyre tek këta rivalë shekullorë. Natyrisht që kjo bie ndesh me mësimet islame të cilat thonë se: “Le të mos ju nxisë urrejtja ndaj një pjesë të njerëzve për të qenë të padrejtë. Bëhuni të drejtë, se kjo është më afër devotshmërisë” (5:8)

Dhe “Allahu nuk ju ndalon të silleni mirë dhe të jeni të drejtë ndaj atyre që nuk luftojnë kundër jush për shkak të fesë dhe që nuk ju dëbojnë prej shtëpive tuaja. Me të vërtetë, Allahu i do të drejtët.” (8:60) Ndërsa parimet islame për asnjë moment nuk bëjnë fajtor për fatkeqësitë të tjerët, qofshin këta edhe armiqtë më të ashpër: “Çfarëdo fatkeqësie që ju godet, është si pasojë e asaj që keni bërë vetë” (30:42).

Dhe së dyti, tek një pjesë tjetër e muslimanëve islamofobia duket se ka prodhuar ndjenjën e të qenit inferior dhe vetëpenalizmin e kulturës dhe fesë dhe për rrjedhojë është duke çuar drejt zhveshjesh identitare islame dhe drejt asimilimit në kulturat ofensive.

Duke e mbyllur do të thoja se islamofobia nuk është gjë tjetër vetëm se “një verë e vjetër në fuçi të re” e cila duket se ka dehur keq shumë prej atyre që nuk jetojnë dot pa e pirë atë ashtu siç edhe aroma e saj duket se ka trullosur ca më keq akoma ata të cilët e kanë të ndaluar ta pinë atë. Le ta lusim Zotin që të mos shtohen të dehurit andej dhe këndej!

Amoraliteti i homoseksualizmit

Amoraliteti i homoseksualizmit

Në debatin rreth homoseksualizmit, zhvilluar së fundi në mediat shqiptare, në shumicën e rasteve argumentet pro apo kundra tij shumë pak përqendrohen në anën etike apo morale të këtij fenomeni. Pavarësisht se refuzimi i homoseksualizmit dhe neveria ndaj tij, në thelb dihet që vjen nga morali dhe kultura që kultivon pjesa dërmuese e shoqërisë, e megjithatë ky referim etik pothuajse anashkalohet, duke u hedhur kështu më së shumti në anë të tjera të debatit, siç është ajo të drejtave të njeriut, ana sociale, biologjike dhe mjekësore e tij. Ndërkohë, dihet katërçipërisht nga të gjithë debatuesit se ky debat ka lindur dhe zhvillohet pikërisht për anën (a)morale të tij.

Cila është arsyeja që ana më thelbësore e këtij debati lihet mënjanë? Arsyeja është e qartë, mbrojtësit e këtij fenomeni qëllimisht e anashkalojnë këtë aspekt madje për ta kjo është ana më e dobët e “homofobëve”, të cilët, sipas tyre, me refuzimin që i bëjnë homoseksualizmit për arsye etike, tregojnë arkaizmin e tyre, mungesën e kulturës dhe mosrespektimin e të drejtave të njeriut!

Askush sot nuk dëshiron të përballet me të tilla akuza dhe të etiketohet si arkaik, i pakulturuar dhe intolerant, sepse tashmë këto gjëra trajtohen si blasfemi ndaj demokracisë liberale dhe normave etike që përcjell “feja e shekullarizmit”. Të ngrihesh në emër të një morali që në thelb dhe origjinë buron nga feja do të thotë, sipas këtyre njerëzve, të cenosh gjënë më të vyer dhe më të shenjtë që ka arritur sot njerëzimi, e që është ndarja e religjionit nga morali publik dhe zgjedhja e lirë e njerëzve, pra do të thotë të jesh kundra lirisë dhe pro skllavërisë! Referimi për normat e moralit shoqëror dhe individual duhet të jetë i vetzgjedhur, e aq më tepër kur bëhet fjalë për një çështje kaq individuale dhe private sa ç’është veprimtaria seksuale e njeriut. Askush nuk ka të drejtë të ndërhyjë në shtratin e tjetrit, se çfarë bën ai.

E gjithë kjo filozofi mbrojtëse ndaj homoseksualizmit, mbështet mbi pikëpamjen se, njeriu është masa dhe kriteri i çdo gjëje. Por, nocioni “njeri” në këtë rast nuk ka si qëllim llojin njerëzor si tërësi, por çdo njeri më vete si subjekt i veçantë, pra merret me mend se edhe masa matëse e çdo gjëje ngelet relative dhe subjektive. Pa më të voglin dyshim kështu është.

Kjo filozofi nuk është aspak e re, ajo i ka rrënjët në Greqinë antike e ndoshta edhe më tej. Një nga promovuesit më të famshëm të saj ishte Protagora, ky sofist thoshte se: “Njeriu është masa e të gjitha gjërave.” Kjo pikëpamje u shtri nga nxënësit e tij edhe në fushën e etikës, ata “mendonin se nuk ekzistonte asnjë e drejtë që të ketë një vlerë të ngjashme për të gjithë. Ajo që njerëzit e quajnë e drejtë nuk është veçse një tërësi parimesh që, në kohë dhe në rrethana të caktuara, janë vërtetuar si të dobishme dhe të mira për vetë ata.”

Sokrati, filozofi i cili besonte në një moral universal, nuk nguroi të ironizojë me këta sofistë në mënyrën më therëse. Njëherë ai për pikëpamjen e Protagorës se, njeriu është masa e të gjitha gjërave tha: “Fare mirë mund të thoshte se edhe derri, majmuni, apo cilado kafshë tjetër, është masa e të gjitha gjërave!” Dhe ai kishte të drejtë. Nëse nuk ka një kod moral të njëjtë për të gjithë njerëzit, atëherë çfarë e bën të pavërtetë ironinë e Sokratit?!

-Njeriu si qenie e gjallë dhe jo e domosdoshme në ekzistencën e kësaj bote, vlerën më të madhe dhe më të qenësishme të tij ka pikërisht jetën dhe ekzistencën e tij. Çdo gjë e cila për njeriun ka vlerë mbështet pikërisht mbi këtë vlerë, që është ekzistenca e tij. Kështu që çdo instinkt njerëzor, i cili është shkak për ekzistencën e njeriut dhe vazhdimësinë e tij në jetë, merr një vlerë parësore për të dhe është në funksion të kësaj vlere. Për shembull ushqimi fizik për njeriun nuk do të kishte vlerën që ka, nëse ai nuk do të ishte një nga arsyet më madhore të vazhdimësisë së jetës së tij në këtë botë. Duke pasur një rëndësi të tillë, të pazëvendësueshëm, ushqimi jo vetëm që është një nevojë e domosdoshme fiziologjike për njeriun, por njëkohësisht është edhe një kënaqësi dhe shije e këndshme fizike për të. Mirëpo padyshim, është absurde të mendosh se vlera ushqimore është vënë në funksion të kënaqësisë, pasi kënaqësia trupore nuk është domosdoshmëri për ekzistencën e njeriut, por natyrshëm, është vlera jetësore ajo që ushqimi ka, arsyeja pse ushqimi është bërë i këndshëm dhe joshës për njeriun. Duke u nisur nga kjo logjikë, fare lehtë ne kuptojmë arsyen pse një njeri nuk mund të ushqehet me diçka vrasëse edhe pse ajo mund të jetë e këndshme dhe joshëse për të. Në të njëjtën mënyrë edhe seksualizmi njerëzor ka diçka më primare dhe më të rëndësishme sesa një kënaqësi e thjeshtë trupore, për vetë faktin se marrëdhënia seksuale qëndron në themelin primar të gjenezës njerëzore. Kështu që akti seksual si funksion parësor të tij ka riprodhimin dhe vazhdimësinë e llojit, pikërisht për këtë ai është gjendur dhe ekziston. Si i tillë ai përbën një vlerë madhore për njeriun. Ta ndash këtë vlerë jetike nga kënaqësia epshore që e shoqëron atë duke mbivlerësuar këtë të fundit, do të thotë të mbivlerësosh vdekjen karshi jetës, mos ekzistencën karshi ekzistencës. Nëse jeta është vlera parësore që kanë qeniet e gjalla në këtë botë, atëherë edhe shkaqet që e mbajnë gjallë këtë vlerë marrin po të njëjtën pozitë. Kështu pra dhe vlera që marrin shkaqet ekzistenciale të njeriut janë në themel të moralit njerëzor, ndërsa kënaqësitë trupore në funksion të tij.

-Në këtë kontekst logjik, jeta e njeriut dhe shkaqet që e mbajnë atë në ekzistencë kanë vlerë jo vetëm për të si individ, por edhe për vetë shoqërinë njerëzore dhe për ekzistencën e llojit të saj. Për këtë dhe Zoti apo shoqëria njerëzore (për ata që nuk besojnë në Zot) kanë vendosur ligje dhe norma të cilat nuk lejojnë (apo kufizojnë) përdorimin e gjërave që shkatërrojnë jetën njerëzore. Çdo njeri është një qenie më vete dhe gëzon liri të plotë për ta jetuar dhe gëzuar jetën e tij, por në të njëjtën kohë jeta e tij, duam apo s’duam, është e ndërvarur dhe ndërvar edhe jetë të tjera njerëzish, kështu që liria e tij nuk mund të cenoj qoftë për së afërmi apo për së largu ekzistencën e llojit njeri. Kështu që, përderisa një njeri si individ pranon të jetoj në shoqërinë e llojit të vet, ai është i detyruar të jap një pjesë të lirisë së tij individuale, pikërisht edhe për të tilla gjëra intime, siç është kënaqësia ushqimore apo ajo seksuale, sepse ato përbëjnë një nga arsyet madhore të ekzistencës njerëzore.

Shoqëria njerëzore si një e tërë, ka detyrimin për ta mbajtur në jetë individin, si pjesë e pandashme e saj, me të gjitha mundësitë që ajo ka. Po kështu edhe vetë individi ka si detyrim të mos cenoj drejtpërdrejtë apo tërthorazi, së afërmi apo së largëti, qoftë edhe me sjelljen apo moralin e tij seksual, vazhdimësinë e bashkësisë njerëzore. Kështu që asnjë individ, sado i lirë që të ndjehet ai, nuk ka të drejtë të dëmtoj, të vërë në pikëpyetje, apo në rrezik ekzistencën e llojit njerëzor, për hir të lirisë apo shijeve të tij individuale, duke promovuar si normal homoseksualizmin e tij. Natyrisht, asnjë njeri nuk mund të detyrojë dikë tjetër që ai të ketë domosdoshmërish një jetë seksuale riprodhuese, sepse kjo është një detyrim kolektiv i bashkësisë njerëzore, ku mjafton të plotësohet nga një pjesë e saj, por në të njëjtën kohë shoqëria njerëzore nuk mund të pranojë kurrsesi homoseksualizmin si vlerë të saj, sepse vetëm thjesht si akt, ai fyen një nga vlerat më madhore të ekzistencës njerëzore. Njerëzimi në mënyrë të ngjashme, nuk mund të pranojë si vlerë p.sh. vetëvrasjen edhe pse në fund të fundit në një këndvështrim tepër të ngushtë kjo është një zgjedhje e lirë individuale. Ashtu siç edhe nuk mund të pranojë, po për të njëjtat arsye -e më tej- edhe zoofilinë. Pra, në këtë kontekst edhe homoseksualizmi nuk mund t’i paraqitet shoqërisë njerëzore si akt normal dhe të kërkohet të pranohet si i tillë në shoqëri edhe pse ai përbën një zgjedhje personale. Kështu që, heteroseksualizmi njerëzor është e vetmja vlerë seksuale absolute e racës njerëzore, sepse është i vetmi akt seksual që ka kuptim natyror dhe ekzistencial.

Mbrojtësit e homoseksualizmit ndonëse janë të detyruar të pranojnë se ky akt shterpësie nuk është ekzistencial, pavarësisht kësaj, ata pretendojnë se ai është natyral dhe i lindur! Edhe pse një pretendim i tillë është tejet i pabazë, ai edhe nëse do të pranohej si i tillë, nuk e bën atë të natyrshëm. Sepse asnjë akt apo instinkt, që dëmton shoqërinë njerëzore apo çon drejt zhdukjes së jetës, nuk mund të konsiderohet kurrsesi si i natyrshëm, edhe pse individ të caktuar mund të lindin me të. Pas kësaj –nga ky këndvështrim- pak rëndësi ka nëse kjo konsiderohet si sëmundje apo sjellje e padenjë morale.

-Përveç këtij dimensioni natyror ekzistencial që homoseksualizmi thyen, ai po ashtu thyen një tjetër dimension mbi të cilin mbështet etika dhe morali i shoqërisë njerëzore, e që është etika e trashëguar kulturore dhe fetare për heteroseksualizmin. Kështu për shembull incesti, ndonëse është një akt heteroseksual, moralisht ai konsiderohet si pervers dhe nuk pranohet të jetë legjitim në shoqërinë njerëzore. Nëse në shoqërinë njerëzore ekzistojnë edhe të tilla kufizime morale, brenda vetë aktit heteroseksual, atëherë çfarë mund të jetë tjetër homoseksualizmi, që nuk është i tillë, vetëm se një shfrenim hedonist seksual amoral. Është tejet absurde të pranosh si perverse, sjellje të tilla seksuale si incesti apo edhe zoofilia dhe të përjashtosh prej tyre homoseksualizmin! Për të mbrojtur këto sjellje seksuale perverse mund të jepen, prej atyre që i pëlqejnë ato, pothuajse të njëjtat argumente që jepen edhe për të mbrojtur homoseksualizmin. Dhe këtu nuk ka asnjë çudi dhe të paqenë. Këto sjellje seksuale sot janë po aq ekzistente sa edhe vetë homoseksualizmi. Nëse mbrojtësit e këtij të fundit do të këmbëngulin, në mënyrë absurde se, përqindja e homoseksualëve është më lartë, gjë që edhe sikur të jetë e vërtetë, nuk i bën ata të kalojnë cakun e të qenit pakicë në mes heteroseksualëve, kështu që, një fakt i tillë nuk mund të shërbej për të përligjur moralisht homoseksualizmin dhe anatemuar perversitetet e tjera seksuale në pakicë.

Ne kemi të drejtë të pyesim se cili është kriteri moral që vlerëson se incesti dhe zoofilia janë ekstreme të papranueshme, ndërsa homoseksualizmi jo?

A nuk është pra pikërisht trashëgimia kulturore e fetare e shumicës dërrmuese të njerëzimit, kriteri që bën vlerësimin e të moralshmes dhe të pamoralshmes? Po i njëjti kriter moral është edhe ai që dënon homoseksualizmin si pervers, pa asnjë dallim në ndalim, nga fenomene të tilla perverse si incesti dhe zoofilia.

Ndërsa arsyetimi i “evolucionit të familjes”, i ndonjërit që kërkon të hedhë poshtë moralin fetar si pikë referimi për amoralitetin e homoseksualizmit duke dashur tu mbushë mendjen besimtarëve në Zot, është tejet absurd. Ky arsyetim niset nga pikëpamje të njëanshme, materialiste, të cilat mohojnë origjinën hyjnore të fesë, ku sipas të cilave njeriu ka ekzistuar njëherë e një kohë kur e rregullonte jetën e tij pa fe. E ndërsa për besimtarët, feja është bashkëshoqëruese e përhershme e njerëzimit, që në gjenezë të tij. Për më tepër nuk është vetëm kjo arsyeja, pse dënohet homoseksualizmi nga njerëzit e besimit, por edhe autoriteti moral i padiskutueshëm, që normat fetare kanë gëzuar në mes besimtarëve në të gjitha kohërat. Mirëpo sa për t’i dhënë përgjigje këtij arsyetimi pavend, na duhet të kujtojmë këta njerëz që kanë harruar se, megjithëse qeliza bazë e shoqërisë ka ndryshuar, ajo përsëri ka ngelur heteroseksuale, ashtu siç ka qenë që në fillimet e saj, qoftë edhe me origjinë shtazarake –sipas darvinistëve-, ndryshe nuk do të mbetej familje me gjithë ndryshimet e saj në kohë.

-Ligjet e ndryshme njerëzore i janë nënshtruar dhe i nënshtrohen vazhdimisht në kohë ndryshimit, për shkak të ndryshimit të interesave njerëzore si dhe për shkak se asnjë normë e shpikur nga njeriu nuk mund të jetë një tabu e paprekshme. Për këtë dhe normat morale publike në shoqërinë njerëzore, të tilla si seksualiteti, nuk mund t’i lihen tekave individuale të çdo njeriu e çdo brezi më vete. Pikërisht këtu është e domosdoshme të ndërhyjë një autoritet më i lartë se ai njerëzor, ku vlerat morale të vendosura prej Tij nuk mund cenohen. Është kjo një nga arsyet pse homoseksualizmi në të gjitha kulturat është pakicë ose edhe vende vende nuk njihet fare. P.sh. antropologu Dr. Neil Whitehead dhe Briar Whitehead shprehen për këtë se:

“Nëse homoseksualizmi në mënyrë domethënëse është i ndikuar nga gjenet, ai do të ishte shfaqur në të gjitha kulturat. Por, në njëzet e nëntë nga shtatëdhjetë e nëntë kultura të vëzhguara nga Ford-i dhe Beach-i në 1952, homoseksualizmi ishte një gjë e rrallë ose inekzistent.” (My Genes Made Me Do it. Chapter 6)

Identiteti social i njeriut përcaktohet nga bindjet dhe sjellja e tij.

Sipas pikëpamjes biologjike darviniste, njeriu nuk është gjë tjetër veçse një shtazë e evoluar, i cili si paraardhës të tij më të afërt ka majmunin dhe si kushërinjtë të largët të gjithë banorët e tjerë të xhunglës…

Të gjitha këto krijesa frymore, veç instinkteve të lindura, padyshim që kanë edhe sjellje sociale në shoqëritë ku ato jetojnë, sjellje këto që kushtëzohen nga ambienti dhe rrethanat ku gjinden. Sipas klasifikimit evolucionist, kuptohet se, sjelljet sociale të qenieve të gjalla ndryshojnë në bazë të shkallës së inteligjencës dhe zhvillimit mendor të tyre. Sipas kësaj pikëpamje, njeriu është kafsha që ka nivelin më të lartë të sjelljeve sociale mes qenieve të gjalla. Pra njeriu është kafsha më e prirë për t’iu larguar instinkteve të lindura dhe për t’iu përshtatur sjelljeve sociale në përputhje me normat etike e ligjore të cilat ai vetë i ka vendosur, pra për t’i vënë fre shtazërisë së tij. Në këtë drejtim, nëse njeriu dallohet nga kafshët, kjo vjen pikërisht nga respektimi që ai u bën këtyre normave. E thënë ndryshe, është sjellja ajo që e ka bërë njeriun ai që është sot. Kjo sjellje –gjithmonë sipas kësaj pikëpamje- ka sjellë edhe evoluimin gjenetik dhe biologjik të gjësë së gjallë. Për rrjedhojë është e natyrshme të mendosh sesa më shumë të evoluojë sjellja sociale e njeriut, bashkë me etikën dhe ligjet njerëzore, aq më shumë do të evoluojë edhe trupi i tij biologjik, për t’iu përgjigjur pikërisht sjelljes së tij; edhe pse tashmë çuditërisht duket se ky evolucion është ndalur. Por gjithsesi kjo logjikë evoluimi nuk e përjashton as mundësinë që edhe regresi të jetë i mundshëm. Në momentin që njerëzit apo ajo pjesë e shoqërisë njerëzore do të bien dakord, me hir ose me pahir, për tu sjellë si paraardhësit e tyre të supozuar, ata do të bëhen të tillë. Nëse jo në planin biologjik, pasi evolucioni –sipas tyre- nuk mund të kthehet më mbrapsht drejt formave më primitive, atëherë në planin social dhe atë shpirtëror një kthim mbrapsht është gjithmonë i mundshëm. Kështu pra, ne “njerëzve social” do të na duhet këtej e tutje për hir të humanitetit biologjik dhe lirisë absurde të individit, të jetojmë në një komunitet me “kafshët sociale”, fakt që gjithsesi nuk është  aspak i këndshëm dhe rrezikon përhapjen e mëtejshme të kësaj epidemie.

Natyrshëm pra, duke u nisur nga pikëpamja evolucioniste për botën e gjallë, është e pashmangshme të mendosh se, sjellja sociale e njeriut nuk mund të ndahet me thikë nga ajo e instiktive e tij. Në fund të fundit njeriu, pavarësisht origjinës së tij biologjike, nga Zoti apo kafshët, nga Hyji apo nga majmuni, identiteti i tij social mbetet ai që dëshiron vetë ai të jetë. E pra si e tillë, sjellja e njeriut në shoqëri, është çështje besimi dhe botëvështrimi vetjak dhe jo biologjik apo gjenetik. Nëse dikush lumturohet dhe është krenar pse ai rrjedh nga majmunët, apo kushërinjtë e tjerë të pyllit, dhe do të sillet si ata, është zgjedhja e tij të identifikohet dhe të sillet si i tillë. Në fund të fundit, a nuk thonë njerëzit për ata që nuk respektojnë normat e moralit njerëzor se: Nëse nuk të vjen turp, bëj çfarë të duash!

j.topulli

Shura dhe Klani

Islami është feja e përsosur e Zotit, për këtë dhe ajo i jep çdo gjëje rëndësinë që i takon. Kështu, në Islam ka rëndësi si forma ashtu edhe përmbajtja. Ekuilibri ndërmjet këtyre të dyjave, nuk vendoset nga arsyetimi njerëzor dhe as nga një barazi absolute në mes të dyjave, por nga tekstet hyjnore që i japin gjithsecilës masën e tyre që vërtet u takon, pa kaluar cakun dhe pa i hyrë asnjërës në hak. Nëse do të hedhim një vështrim mbi shumë prej normave të Islamit, do të shohim se si për shembull namazi, ka anën e tij të jashtme dhe anën e tij të brendshme, ku secila ka rolin e saj, në pranimin e tij si adhurim. Anët e jashtme të namazit janë anët procedurale të tij, si për shembull, kushtet e para hyrjes, si abdesi, pastërtia e trupit, e vendit dhe e rrobave, drejtimi në kahun e Qabesë…etj, po kështu kemi edhe elementë proceduralë që zhvillohen gjatë namazit dhe që janë shtyllat e tij, si tekbiri fillestar, rukuja, sexhdja, etj. Të gjitha këto veprime janë elementë të rëndësishëm të një procesi që quhet adhurim, të cilat bashkë me qëllimin, dashurinë, frikën dhe shpresën, bëjnë të mundur përfundimin final, japin rezultatin, që është pranimi ose jo i këtij adhurimi, si dhe masën e pranimit të tij, nga ana e Zotit. Pavarësisht përparësisë së gjithsecilës, asgjë nuk është e parëndësishme në Islam. Një njeri që e njeh mirë Islamin, e di se namazi nuk ka asnjë vlerë dhe nuk pranohet, nëse nuk plotëson procedurat e jashtme dhe të brendshme të tij, ai nuk pranohet nëse nuk ke abdes, ashtu siç nuk pranohet, edhe nëse qëllimi për të cilin e kryen, nuk është vetë Zoti. Të gjitha adhurimet në Islam janë të tilla. Për të qenë të suksesshme, jo vetëm adhurimet e mirëfillta si namazi, kërkojnë plotësimin e këtyre dy anëve, por edhe norma të tilla si adhurimi kolektiv, që i përkasin bashkësisë dhe jo vetëm individit. Për shembull, në Islam është e urdhëruar që para se të çlirohet një vend nga pushteti i kufrit (të vendoset nën pushtetin islam), duhet të ndiqet procedura e ftesës së tre kushteve të njohura…

Në çdo fushë dhe aspekt të Islamit, do të gjesh të tilla procedura, të cilat pavarësisht nga rëndësia e tyre, nuk bën të neglizhohen, ato përfshihen në fjalën përgjithësuese të Allahut:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ

“O besimtarë! Pranojeni Islamin me të gjitha rregullat e tij dhe mos shkoni gjurmëve të djallit, se ai është armiku juaj i përbetuar.” (El-bekare:208)

Është interesant fakti se në islam, janë zhvilluar rryma dhe mendësi që i japin rëndësi ose vetëm anës procedurale, ose vetëm anës së brendshme qëllimore. Që të dyja këto ekstreme, kanë anët e tyre negative të cungimit në përfytyrimin e saktë të fesë, por gjithsesi një vështrim i shpejtë në literaturën e prodhuar nga këto rryma, do të na tregonte rëndësinë e madhe që ka secila nga këto anë të fesë. Kështu, nëse zhytesh në librat e fik’hut islam, do të kuptosh rëndësinë e anëve procedurale të çështjeve dhe nëse futesh në librat e zuhdit dhe në ato që merren me anën shpirtërore të njeriut, do të kuptosh rëndësinë e qëllimit, dashurisë, frikës dhe shpresës. Ndaj dhe për këtë, në Islam nuk pranohen si “rregulla absolute”, asnjëra nga shprehjet: “qëllimi justifikon mjetin” dhe rregulli “forma është më e rëndësishme sesa përmbajtja”, sepse secila mbart në vetvete vërtetësi dhe pasaktësi, një temë kjo, shumë e gjerë për t’u shtjelluar dhe që nuk është vendi të trajtohet këtu. Por ajo ku duhet vënë theksi, është se pranimi dhe kuptimi si duhet i këtij fenomeni dualist, është një nga bazat themelore të Islamit, që ndihmon në kuptimin dhe zbatimin e drejtë të fesë në praktikë.

Shura ose siç përkthehet rëndom, konsultimi apo këshillimi, hyn te procedurat islame. Allahu duke iu drejtuar Profetit (salallahu alejhi ue selem) thotë për shurën, në Kur’an:

فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ

“Prandaj falua atyre gabimin, kërkoji falje Allahut për ata dhe këshillohu me ata për çështje të ndryshme. Kur të vendosësh për diçka, mbështetu tek Allahu. Vërtet, Allahu i do ata që mbështeten tek Ai.” (Ali-imran:159)

Kjo këshillë apo urdhër, i drejtohej njeriut më të ditur të Zotit në kohën e tij, atij për të cilin Allahu kishte garantuar se do të ishte Profeti i fundit, e që do të ishte i ruajtur nga gabimet…! Përse kjo atëherë?

Disa nga arsyet që përmendin dijetarët, pse Allahu e bëri këtë gjë, janë:

1- Për të qenë shembull për umetin e tij më pas, sesi ata duhet të vepronin pas tij për çështjet e kësaj bote

2- Për të qenë sa më i vendosur në mendimin më të drejtë e më të saktë.

3- Për tu sjellë mirë me sahabët, e për të lidhur zemrat e tyre pas tij dhe me njeri-tjetrin.[1]

Dhe të gjitha këto arsye, padyshim që kanë një vlerë të madhe. Është interesant fakti se ky ajet, ka zbritur menjëherë pas betejës së Uhudit. Para kësaj beteje, Profeti u konsultua me sahabët, shumica e të cilëve, ishin të mendimit se duhej ta përballonin armikun jashtë Medinës, ndërsa ai vetë mendonte ndryshe. Pavarësisht këtij fakti, ai veproi në bazë të mendimit të shumicës. Dhe kur për një moment, shokët e tij i brejti ndërgjegjja se mos e kishin detyruar Profetin të bënte diçka që nuk dëshironte, ata kërkuan që t’i ktheheshin mendimit të tij, për të mos dalë nga Medina, por Profeti refuzoi të kthente mbrapsht vendimin, që tashmë qe marrë.[2] Ky është një shembull i qartë, që tregon vlerën e shurës në mesin e muslimanëve. Muslimanët e humbën këtë betejë ushtarakisht, dhe arsyeja kryesore, nuk qe se u veprua në bazë të mendimit ndryshe nga ai i Profetit, por për shkak të mosbindjes së shigjetarëve, të cilët braktisën pozicionet e tyre dhe ranë pas dynjasë dhe presë së luftës, para kohe. Por, edhe nëse pranojmë faktin se nga ana strategjike, padyshim, opinioni i Profetit (alejhi salatu ue selam) ishte më i qëlluari, e mos marrja parasysh e tij, pati ndikim negativ në këtë betejë, vetë fakti që pas kësaj, Allahu e urdhëroi të Dërguarin e Tij, që të kërkonte falje për shokët e tij dhe të konsultohej me ta, është një tregues i qartë, se rezultati që solli konsultimi, nuk përbënte pengesë për të vazhduar në rrugën e shurës, sepse, edhe nëse rezultati i saj kishte qenë njëherë i gabuar, saktësia e saj është më e shpeshtë.[3] Ky është edhe një nga argumentet më të forta të atyre dijetarëve, që e konsiderojnë shurën si detyrë, lënia e së cilës, përbën gjynah. Dijetari islam, Ibn Tejmije thotë:

“Është e domosdoshme që prijësi të konsultohet, sepse Allahu i Lartësuar e ka urdhëruar për këtë gjë, Profetin e Tij, duke i thënë: “Prandaj falua atyre gabimin, kërkoji falje Allahut për ata dhe këshillohu me ata për çështje të ndryshme…”, transmetohet se Ebu Hurejra ka thënë: “Nuk kishte njeri që konsultohej më shumë me shokët e tij, sesa i Dërguari i Allahut (alejhi salatu ue selam).”[4] Po ashtu, thuhet se Allahu e urdhëroi Profetin e Tij, për këtë gjë, që ai të lidhte zemrat e shokëve të tij, dhe që ata ta merrnin atë si shembull në këtë gjë pas tij, dhe që të nxirrnin nëpërmjet saj, mendimet e tyre në ato çështje, për të cilat nuk kishte zbritur shpallja hyjnore, siç ishin çështjet e luftës, gjëra dytësore dhe të tjera si këto, ndaj, çdokush tjetër veç Profetit (alejhi salatu ue selam), është edhe më i detyruar të zbatojë shurën.”[5]

Por, shura veç kësaj, është edhe një proces i pandashëm nga jeta e besimtarit, Allahu e ka vendosur atë në mes dy adhurimeve dhe shtyllave më të mëdha të Islamit pas shehadetit, Ai thotë:

وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ

“për ata që i përgjigjen thirrjes së Zotit të tyre, e falin namazin rregullisht dhe këshillohen për punët e veta me njëri-tjetrin; për ata që ndajnë lëmoshë prej asaj që u kemi dhënë Ne…” (Esh-shura:38)

Fakti që Allahu e ka përmendur shurën në mes namazit dhe zekatit, në radhën e disa prej cilësive të besimtarëve, tregon se ne jemi të urdhëruar me të.[6] Për vetë rëndësinë që ajo ka e gjithë surja e Kur’anit, ku gjendet ky ajet, ka marrë emrin “Suretu Esh-shura” dhe ajo që e forcon edhe më shumë rëndësinë e saj, në jetën e besimtarit dhe nuk e kufizon atë, vetëm në suazat e një shteti apo bashkësie të konsoliduar islame, është fakti se ky ajet bashkë me pjesën më të madhe të kësaj sureje, kanë zbritur në Mekë, në një periudhë kur muslimanët akoma ishin të pakët në numër, ishin të shtypur dhe akoma nuk kishin shtetin e tyre. E çfarë mund të themi për rëndësinë e saj jetike, për kushtet, në të cilat jetojmë sot, ne muslimanët shqiptarë?!

Nuk dua të zgjatem në dhënien e shembujve të tjerë nga jeta e Profetit dhe e shokëve të tij pas tij, për të treguar rëndësinë që i jepnin dhe se si e zbatonin ata shurën,sepse do të zgjateshim shumë, por për këtë, mjafton t’u kthehemi librave të historisë dhe kemi për të gjetur shembuj të tillë, me dhjetëra. Ajo që desha të theksoj këtu, është se kalifi dhe sahabi më i spikatur në zbatimin e shurës, ishte Umer ibn Hatabi, njëkohësisht, edhe kalifi më i suksesshëm i umetit islam.

Hasan El-basriu thotë: “Nuk ka njerëz që konsultohen, e të mos udhëzohen në më drejtën e çështjes së tyre.”[7]

Ndaj dhe Umeri ishte i tillë, i udhëzuar, sepse siç thotë Esh-shabi: “Nëse nuk bini dakord për diçka, shikoni se si ka vepruar Umeri, sepse ai nuk vepronte asgjë, para se të pyeste dhe të konsultohej.”[8]

E kush jemi ne, para këtyre kolosëve të Islamit, që nuk denjojmë të krijojmë edukatën dhe institucionin e konsultimit dhe t’i marrim vendimet në bazë të tij?!

Institucioni i shurës ka dobi të mëdha dhe disa prej tyre, u përmendën edhe më sipër, por këtu mund të shtohet se shura tregon se mendimi i një njeriu ka vlerë, e aq më shumë, i një besimtari apo një njeriu të ditur.

Shura i bën njerëzit të ndihen mirë dhe të vlerësuar, sidomos njerëzit e dijes, të përvojës apo ata, të cilët e meritojnë të konsultohesh me ta.

Mungesa e saj, edhe pa e kuptuar, është përçmim i të tjerëve dhe natyrisht, mbivlerësim i vetvetes dhe i klanit që ti pason apo të pason.

Shura i afron zemrat e besimtarëve, largon urrejtjen dhe pakënaqësinë, largon paragjykimet dhe shuan në maksimum mosmarrëveshjet, eliminon përgojimin dhe informacionet e deformuara e të pabaza, mbjell dashurinë dhe bëhet shkak për zbritjen e mbarësisë së Allahut.

Shura është një nga çelësat e suksesit, është kullesa e mendimit, mburoja e fortë ndaj përçarjes dhe ndaj autoritarizmit, që imponon bindjen e verbër të njeriut ndaj njeriut.

Kurtubiu për shurën thotë: “Ajo është harmonia e xhematit, kontrollori i mendjeve dhe mjet që të shpie drejt të saktës.”[9]

Do ta mbyllja këtë pikë me fjalët e Prof. Dr. Muhamed ibn Ahmed es-Salih, në librin e tij “Shura në Kur’an dhe Sunet dhe te dijetarët muslimanë” ku ai thotë: “Kur shura përfshin jetën islame në të gjitha fushat e saj, qoftë kjo në politikë, në çështjet sociale apo ekonomi, ajo sjell si rezultat një popull (umet) të qytetëruar, superior ndaj popujve të tjerëve, në të gjitha fushat e jetës dhe plotëson përparimin dhe lumturinë e tij.”[10]

Shura është një proces i cili në Islam shfaqet edhe më i rëndësishëm sesa vetë rezultati, por që për fat të keq ne nuk i japim rëndësinë e duhur. Dhe pse kjo? Arsyet janë disa, si për shembull mungesa e traditës së shurës në popullin tonë. Regjimet e njëpasnjëshme që shqiptarët kanë kaluar dhe sidomos ai komunist edukuan te brezat frymën i tiranisë dhe të autoritetit ekstrem, ku nuk ekzistonte një ballafaqim i lirë i mendimeve dhe ideve. Edhe sot pas gati dy dekadash ku pretendohet se ekziston fryma e lirisë së mendimit, njerëzit vuajnë pasojat e kësaj fryme përjashtuese dhe është e natyrshme që të mos presësh të shohësh shumë besimtarë apo hoxhallarë që të kenë të kultivuar dhe edukuar frymën e shurës. Tjetër faktorë është se, në përgjithësi hoxhallarët e shkolluar edhe jashtë trojeve shqiptare, qoftë në tokat arabe, në Turqi apo gjetkë, nuk janë edukuar në këto shkolla me frymën e shurës, sepse jo vetëm që programi mësimor përgjithësisht nuk e përmban, por se edhe vetë këto vende ku ne jemi shkolluar kanë probleme të theksuar të mungesës së shurës, dhe një fjalë e urtë thotë “ai që s’ka vetë nuk ka se çfarë t’i jap të tjerëve”. Dhe si mund të presim ne pastaj të zhvillojmë shurën në mesin tonë, ku janë të paktë ata që realisht janë të vetëdijshëm për rëndësinë e saj! Një tjetër arsye absurde do të thosha, është se një pjesë që nuk e njohin mirë Islamin, u duket se çdo gjë që e përdor perëndimi është joislame, kjo vjen edhe nga që një pjesë ngatërrojnë demokracinë me shurën apo edhe për shkak të përdorimit jo të qartë të këtyre termave nga ana e myslimanëve. Demokracia si koncept dhe filozofi përmban elementë të shurës, por kjo nuk do të thotë se shura është vetë demokracia që propagandohet dhe zbatohet në perëndim! Perëndimi elemente të shurës të ngërthyera me filozofinë e demokracisë, nuk i ka të vetat, por të huazuara nga të tjerët. Një nga arsyet pse ata i huazuan këto ishte sepse i panë si format më të mira për t’i dhënë fund luftërave shkatërrimtare për pushtet dhe sundim që ata kanë zhvilluar në mes tyre për shekuj me radhë. Dhe pasi ata nuk kishin asnjë bazë filtruese të saktë e morën shurën dhe filozofinë e demokracisë me të gjithë mirat dhe të këqijat e saj. Ndërsa ne në Islam nuk kemi pse ta marrim nga askush shurën, dhe nuk kemi nevojë ta filtrojmë atë, sepse neve na e ka dhënë vetë Zoti ashtu siç është më e mira. Por edhe sikur shura të ishte diçka e ardhur nga të tjerët, për vetë anët pozitive të saj ajo duhet pranuar. E ndërsa demokracia si filozofi e “pushtetit që i përket popullit” është diçka krejt tjetër dhe nuk duhet ngatërruar me shurën islame, një normë kjo për zgjidhjen e shumë prej problemeve fetare ose jo fetare. Pikërisht ky mosdallim i qartë sjell edhe alergjinë praktike ndaj kësaj norme islame, tek një pjesë, a thua sikur ajo të ishte baras me “kush i ngjason një populli ai i përket atyre”! Dhe arsyeja e fundit që dua të përmend këtu është klani. Ekzistenca e mendësisë klanore në mesin tonë e kufizon së tepërmi rrethin e shurës madje edhe në shumë raste e eliminon fare atë.

Klani dhe klanizmi është një nga belatë e mëdha të umetit islam sot, nga e cila nuk përjashtohemi as ne shqiptarët. Klani dhe klanizmi në vetvete më shumë mbart të këqija sesa të mira, e mira e tij është se me të mund të punohet dhe ecet deri diku, por e keqja është se kjo lloj pune është thikë me dy presa dhe e shton negativitetin kur puna klanore merr trajtat e një aktiviteti, mendësie dhe besimi sektar që përjashton çdo individ, ide dhe besim që nuk përputhet me ato të klanit.[11]

Tipari i klanizmit të shoqërisë shqiptare është një dukuri e vjetër dhe e trashëguar prej shekujsh, aq sa mendon se ai u rrjedh këtyre njerëzve si gjaku nëpër damarë! Ndoshta shqiptari e ka të vështirë të jetojë pa të?!

Janë një sërë faktorësh historik, kulturor dhe gjeografik, që e kanë favorizuar mbijetesën e kësaj forme, shpesh herë negative për ne shqiptarët. Terreni i thyer dhe malor mbi të cilin shtrihet atdheu ynë i ka kushtëzuar deri diku shqiptarët të jetojnë veçmas dhe për rrjedhim t’i japin jetë formës klanore, ky kushtëzim vjen dhe bëhet edhe më i fortë kur kujton faktin që për tu mbijetuar armiqësive të jashtme dhe gjakmarrjeve të brendshme shqiptarët jetonin të veçuar dhe larg e në vende sa më të mbrojtura. Fakti që në historinë e shqiptarëve nuk ndeshim ndonjë traditë të qëndrueshme të ekzistencës së shtetit, mbretërive, por përkundrazi të principatave, vilajeteve, bajrakëve dhe çifligjeve, tregon për ekzistencën e fortë të klanit, i cili e vështirësonte krijimin dhe konsolidimin e një shteti parimesh dhe ligjesh.

Një tjetër faktor, që ka ndikuar në ruajtjen e mentalitetit klanor edhe mbas gati një shekulli të lindjes së një shteti të pavarur shqiptar, është dominimi i jetës rurale karshi asaj qytetare. Pavarësisht shtimit të qyteteve në vendin tonë, ku të paktë ishin ata qytete që mund të thuhej se kishin tiparet e një qyteti të vërtetë, jeta dhe mendësia rurale ishin mbizotëruese në pjesën më të madhe të vendit. Regjimi komunist që propagandonte se zonat rurale do t’i bënte si qyteti, në fakt, në shumë raste bëri të kundërtën. Sjellja në qytet dhe ngritja në poste drejtuese e shumë njerëzve të bindur nga zonat rurale, shërbëtor të regjimit, pa marrë parasysh shkollimin apo ngritjen intelektuale dhe profesionale të tyre, nuk bëri gjë tjetër vetëm se e ruralizoj një pjesë të qytetit pa e qytetarizuar ruralin pushtetar, që tashmë me vendim nga lart ishte bërë udhërrëfyes i këtij të fundit! Bashkë me këtë proces u ruajt dhe u thellua fryma klanore, pikërisht edhe atje ku në fakt nuk duhet të ekzistoj fryma e klanit: në institucione dhe instanca drejtuese.

Që të jetoje mirë dhe të ngriheshe lart në shoqërinë shqiptare duhet të kishe miq dhe të njohur, që të siguroje shkollë dhe punësim të rehatshëm, nuk ishte e rëndësishme të rridhje nga ndonjë familje e fisme sesa të vije nga një ambient me baza të forta miqësish, nuk kishte rëndësi nëse ishe nxënës i dhjetës apo profesionist i përkushtuar, mjafton të kishe një baba, xhaxha apo dajë të fortë dhe ti do të ishe dikush…

Të lindësh dhe të jetosh në një zonë rurale nuk është krim dhe as një “caktim fatkeq i Zotit”, absolutisht,  ashtu siç nuk është as fat të rritesh dhe lindesh në qytet, por të mbartësh mendësi klanore dhe t’i bësh punët fshatçe është e papranueshme edhe nëse ke lindur dhe je rritur në qytet brez pas brezi.

Klanizmi në vetvete është proces regresi anti-qytetërues dhe një popull sa më i qytetëruar që të jetë aq më tepër ai i nënshtrohet ligjit dhe parimeve dhe sa më i paqytetëruar, aq më tepër klanor është ai. Kjo sepse individi i qytetëruar e ndjen veten të mbrojtur dhe të fortë nëpërmjet ligjit dhe parimeve, ndërsa individi klanor e ndjen mbrojtjen dhe forcën te klani.

Zbatimi i ligjit mban drejtësinë dhe vendos barazinë ndërsa klani shpesh herë bëhet i padrejtë dhe është i njëanshëm. Por për fat të keq lidhja e individit me klanin është më e fuqishme në ato shoqëri ku nuk dominojnë parimet në jetën e njerëzve dhe ky është një nga dallimet thelbësore në mes qytetërimit dhe mungesës së tij.

Klanizmi është mendësia ku përkulen parimet, ngjyrosen ligjet, dhe deformohet morali, ku kredibiliteti rritet nëpërmjet miqësive dhe shoqërimit me më të fortët, ku vlerësohesh sesa i shkathët je për të komunikuar dhe lidhur aleanca me njerëzit me pushtet, paçka se mund të kesh edhe dy klasë shkollë. Klani funksionon me emra ndërsa parimet jo. Klani vendos se kë do të vëmë dhe kë do të heqim, ndërsa parimet thonë se më shumë se emrat ka rëndësi morali. Klani tenton të hyj edhe nga penxheret dhe oxhaku, kur nuk hyn dot nga dera, e ndërsa parimi kërkon të hyj vetëm nga dyert për këdo që e meriton. Klani është përjashtues dhe e shikon çdo njeri jashtë tij si kundërshtar ndërsa parimi jo. Klani punon me aleanca klanore e anësore, ndërsa parimi përplaset ballë për ballë. Për klanin ka rëndësi sa njeh dhe sa mund tua hedhësh, të tjerat janë ëndrra. Klani vuan nga kompleksitet e etiketimeve të pjesëmarrjes dhe shoqërimit me individët jashtë klanor. Klani ndikohet nga thashethemet, hamendjet dhe nuk beson në naivitet dhe sinqeritet… Klani sheh te anëtarët e tij vetëm anët pozitive, ndërsa tek ata jashtë tij më së shumti vetëm anët negative. Klani nuk është për bashkëpunime të hapura me këdo, nëse frikësohet se uji shkon në mulli të tjetër kujt… Klani më së shumti vepron nën hije dhe nuk rrezikon të dalë në dritë… Klani nuk pranon të diskutojë, të rrahë mendimet e të përballet me alternativa, me argumente dhe kundërargumente, po i pëlqen më tepër guaska e vet…

Klani del fitimtar ndërsa idealistët parimorë humbasin…!

Klani është gjithmonë një mburojë e preferuar, por që të mban peng të dobësive të tua, ndërsa “budallenjtë idealist” ngelen me ballin lart por me barkun thatë ama…! Kjo është Shqipëria ku elitë bëhet ai që e ka klanin më të fortë dhe ka më shumë ushtarë…!

Në shoqërinë shqiptare edhe ata që duan të punojnë për mirë dhe për parime janë të detyruar me hir ose me pahir të punojnë duke krijuar klane, sepse ndryshe nga të gjithë do të cilësoheshin si jorealistë dhe idealistë!

Që kjo është e vërtetë s’ka pikë dyshimi, por edhe të kërkosh të vendosësh të mirën me metoda klanore je i dënuar të akuzohesh si joparimor, si njeri që bën kompromis me të keqen paçka se ti synon ta luftosh atë…!

KLANI dhe gjithë pasojat e këqija që ai mbart, është një arsye e madhe e mosbashkëpunimit.

وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ

“… e mos u bëni si ata, që i bëjnë Atij ortak të tjetër (në adhurim), si ata, që fenë e tyre e kanë përçarë dhe janë ndarë në klane, e ku çdo klan është i kënaqur me atë që ka.”(Er-rum:31-32)

---

[1] En-nuket uel ujun e El-mauerdi.

[2] Es-sijretu en-nebeuije 3/62 El-kurtubi 4/252.

[3] Esh-shura fil kitabi ue suneh, fq.30-31,

[4] El-bejheki, Ibn Hiban në Sahihun e tij nga Zuhri nga Ebu Hurejra, po kështu edhe imam Shafiu në El-um.

[5] Es-sijase esh-sherije 162.

[6] Shih Ahkam El-kuran, e Ebu Bekr el-xhesas 3/510.

[7] El-edeb e Ibn Ebi Shejbes.

[8] Ibid.

[9] Tefsir el-kurtubi 16/37.

[10] Fq. 40.

[11] Do tu këshilloja të gjithë atyre që njohin arabishten të lexojnë librin “Hukm el-intima” të sheh Bekr Ebu Zejdit, për të parë këndvështrimin fetar islam ndaj klanit si dhe anët negative të tij.

Këshillë për besimtarët dhe hoxhallarët

Çdo njeri në këtë jetë, sipas paracaktimit të Zotit, do të përudhet me lehtësi në rrugën e veprave për të cilat ai është krijuar. Ky realitet nuk vlen vetëm për veprat e mira dhe të këqija, por vlen edhe për prirjen dhe profilin e çdo njeriu në këtë jetë. Duke u nisur nga ky realitet si dhe nga realiteti se njerëzit janë qenie shoqërore të cilët plotësojnë nevojat e njeri-tjetrit, arrihet në përfundimin logjik dhe natyror se njerëzit, duan apo nuk duan, janë të ndërvarur mes tyre për prirjet dhe profilin e gjithsecilit. Kështu bujku ka nevojë për kovaçin, që ai të prodhojë veglën me të cilën ai punon tokën, kovaçi dhe mbarë njerëzit kanë nevojë për ushqimin që mbjell dhe rrit bujku, e kështu me radhë.

Në këtë botë ka edhe njerëz të cilët kanë si detyrë udhëzimin e shpirtrave të njerëzve, dhe në mesin e këtij rrethi të vogël njerëzish janë edhe hoxhallarët.

Askush në këtë botë nuk është i përkryer, as bujku dhe as kovaçi, të gjithë bëjnë gabime dhe të gjithë kanë mundësi të përmirësohen, por nuk është aspak e udhës që njerëzit të braktisin qoftë bujkun qoftë kovaçin për gabimet e tyre, përderisa ata vetë nuk janë as bujq dhe as kovaçë; përtej gabimeve të tyre nevoja për këta njerëz ngelet e përhershme. Hoxha nuk bën përjashtim në këtë drejtim edhe pse përgjegjësia e tij e kalon përgjegjësinë e shumë prej profileve njerëzore në këtë jetë. Të kërkosh një hoxhë të përkryer që t’i afrohet Profetit (alejhi salatu ue selam) apo Ebu Bekrit dhe Umerit, sot dhe mot është diçka e pamundur, për më tepër kur edhe vetë besimtarët që e rrethojnë janë shumë larg këtyre shembujve, e megjithatë ata kanë nevojë për hoxhën dhe nuk mund të bëjnë pa të ashtu siç nuk mund të bëjnë pa njeri-tjetrin.

Autoriteti i hoxhës në mesin e besimtarëve vihet në pikëpyetje apo tronditet në situata të vështira, në momente ku hyn në veprim jo më aftësia profesionale e hoxhës, si një njeri që jep fetva dhe u mëson njerëzve rregullat e fesë, por në momente kur sprovohet urtësia, mençuria, karakteri, dhe natyra e tij, të cilat janë të lidhura ngushtë më së shumti me paracaktimin e Zotit, sesa me dijen apo njohuritë e tij. Nëse bëhet ky dallim i rëndësishëm, mes të parës dhe të dytës, arrijmë të kuptojmë pse hoxhallarët nuk duhen braktisur apo bojkotuar tërësisht, sepse gabimet e dobësisë njerëzore janë shumë më të vështira për t’u shmangur dhe aspak të lehta për t’u ndrequr.

Njeriu mund të vihet në situata aspak të volitshme, të atilla që vetëm një ndërhyrje hyjnore e drejtpërdrejtë udhëzimi mund ta nxjerrë atë pa i hyrë një gjemb në këmbë. Në mungesë të kësaj ndërhyrje hyjnore, njeriu duhet të zgjedhë atë çka duket për të më pak e dëmshme, dhe natyrisht që këtu mundësia për të gabuar është shumë e madhe.

Kur studioja në Mekë, gjatë Ramazanit më binte shpesh të dëgjoja mësimet e një dijetari të shquar të kësaj kohe, sheh Muhamed ibën Salih el Uthejmin, Allahu e mëshiroftë. Ai shpesh u tërhiqte vëmendjen njerëzve se nuk duhet të përgojonin njerëzit e dijes, sepse përgojimi i tyre ua ulte atyre autoritetin në sytë e njerëzve dhe kjo në fund do të rezultojë në largimin e njerëzve nga feja, pasi gjithsecili do të bëhet hoxhë i vetvetes, pasi ka braktisur më parë hoxhallarët për shkak të gabimeve të tyre.

Një herë shehu tregoi një ngjarje nga historia, për ta përdorur si shembull sesi njerëzit duhet të jenë të kujdesshëm në gjykimin e hoxhallarëve. Ai tregoi se një herë një mbret apo një prijës kishte dënuar një njeri me vdekje dhe mesa duket ai nuk e meritonte këtë gjë; për këtë arsye një dijetar, padyshim me reputacion në popull, ndërhyri pranë këtij mbreti apo prijësi, që ai të mos e dënonte. Mbreti apo prijësi në fjalë pranoi të mos e ekzekutonte të dënuarin, por vetëm ta rrihte atë në sy të publikut dhe si kusht për këtë kërkoi nga dijetari që të ishte ky vetë, ai i cili do të vinte i pari dorën mbi të. Dijetari i vënë në pozitë të vështirë në mes jetës dhe vdekjes së këtij njeriu pranoi të ishte ai i pari që do të godiste me kamxhik të dënuarin në fjalë. Dhe kështu u bë. Në sytë e mbarë njerëzve ai ekzekutoi vendimin me të cilin i kishte shpëtuar jetën këtij njeriu të pafajshëm. Masat e njerëzve me të parë një skenë të tillë nxituan të thoshin për dijetarin se ai ishte një zullumqar dhe njeri i keq, përderisa ai me dorën e tij godiste një njeri të pafajshëm që nuk meritonte të goditej.

Me këtë sheh Ibn el Uthejmini donte tu tërhiqte vëmendje njerëzve, që nuk dinë se ç’luhet pas kuintave, të mos nxitohen në gjykimin e tyre negativ ndaj njerëzve të dijes.

Është e natyrshme se cilido prej nesh në ato momente do të zgjidhte të shpëtonte jetën e këtij njeriu dhe pse kjo do t’i kushtonte atij sakrifikimin e imazhit të tij të mirë mes njerëzve. A nuk thotë i Dërguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) se veprat vlerësohen sipas qëllimit? Dhe të shpëtosh një jetë njerëzore nuk është pak.

E gjitha kjo që përmenda deri këtu është një këshillë për besimtarët sesi ata duhet të jenë të matur, para se të gjykojnë për hoxhën e tyre, të cilin e njohin për përkushtimin, ndershmërinë dhe sinqeritetin e tij, se ai është njeri i keq apo u bë i tillë vetëm me një veprim të caktuar.

Tani le t’i kthehemi hoxhallarëve duke përdorur të njëjtin shembull që dhamë më lart, si këshillë për ta.

Në situata kur dëmi dhe dobia janë kaq të vështira për t’u dalluar, dhe për të marrë një vendim të prerë se cilën anë duhet të mbajnë, është e domosdoshme që krahas përgjërimit para Zotit për ta shpënë në zgjidhjen më të mirë, hoxhallarët duhet të konsultohen në një rreth sa më të kualifikuar njerëzish të fesë dhe jo të tillë, në mënyrë që zgjedhja të jetë më e mira e mundshme.

Situatat me të cilat përballen hoxhallarët e këtij vendi në këtë kohë, është e vështirë të thuash se i shëmbëllejnë ngjarjes së sipërpërmendur. Sot imazhi i moralit publik të një hoxhe, është gjëja e fundit që duhet t’i shkojë nëpër mend atij ta sakrifikojë. Një njeri tinëzar, si mbreti apo prijësi i mësipërm, do bënte gjithçka për të vazhduar në zullumet e tij. Dhe nëse pengesë për këto veprime do të bëhej autoriteti i mirë e një hoxhe në popull, pikësëpari ai do të kërkonte rrënimin e këtij autoriteti me çdo lloj mjeti. Për këtë dhe një hoxhë i mençur nuk duhet të bjerë asnjëherë në kurthe të tilla, pasi duke sakrifikuar imazhin e tij publik mes besimtarëve, më shumë se njëherë, ai rrezikon të etiketohet si njeri me dy fytyra, si njeri i cili u mëson të tjerëve atë që nuk e bën vetë. Për rrjedhojë vetë hoxha do të jetë fajtor në humbjen e njerëzve dhe kequdhëzimin e tyre. Nëse vetë hoxha fillon dhe e koncepton veprimtarinë e tij jo vetëm si shpirtërore dhe parimore, por edhe si politike dhe administrative atëherë do ta vendosë imazhin e tij në thepin e pushkës së publikut të mbarë besimtarëve, ku gabimi më i vogël do t’i kushtojë atij një kosto të pariparueshme për imazhin moral që duhet të paraqesë një njeri i Zotit. Njerëzit për nga natyra e tyre e dobët dhe e lëkundur, janë të prirë të anojnë gjithmonë nga ata më të qëndrueshmit, më stoikët, gabim apo mirë qofshin ata; ata duan të gjejnë tek ta atë që u mungon atyre. Kur ata nuk e gjejnë këtë te lideri i tyre shpirtëror, janë të prirë ta braktisin atë nga çasti në çast, sidomos kur në skenë shfaqet dikush tjetër, i cili me dashje apo dashje, i servir publikut imazhin stoik të kërkuar. Dhe jo gjithmonë ky zëvendësues është më i miri i mundshëm.

Zoti na udhëzoftë në atë çka është më e mira.

j.topulli (22/09/2010)

O Zoti ynë, mos na bëj sprovë për ata që nuk besojnë!

Në kërkim të një statusi moral për Komunitetin Musliman të Shqipërisë

Në një verset kuranor Zoti i mëson besimtarët se duhet t’i luten Atij, që ata vetë të mos bëhen shkaktarë për mosbesimin e njerëzve. Duhet të thënë se në historinë e njerëzimit, në shumicën e rasteve nuk janë besimtarët ata që bëhen shkak që njerëzit të mos përudhen në rrugën e Zotit, por përgjithësisht shkaqe që nuk kanë të bëjnë drejtpërdrejtë me ta. Megjithatë ky verset kuranor e pohon si të vërtetë një fakt të tillë, çka do të thotë se në çaste dhe periudha të caktuara historike, vetë besimtarët mund të bëhen shkak që njerëzit të mos i afrohen besimit apo të kenë një qasje negative ndaj fesë dhe bashkësisë që e mbart atë. Shkaku në këtë rast duket se janë gabimet apo fajet e vetë besimtarëve, sepse verseti në fjalë e mbyll lutjen duke i kërkuar falje Zotit, si për të kërkuar që pasojat e këtyre gabimeve apo fajeve, të mos rëndojnë mbi shoqërinë dhe vetë besimtarët që kanë rënë në të tilla pozita.

Me gjithë përpjekjet e panumërta, individuale dhe kolektive që janë bërë dhe bëhen nga radhët e besimtarëve muslimanë për të përmirësuar imazhin moral dhe fetar të institucionit që i përfaqëson, ngjarjet e fundit kanë zhytur edhe më thellë në pellgun e amoralitetit profan kupolën drejtuese të Bashkësisë Islame të Shqipërisë. Pavarësisht justifikimeve, shfajësimeve, përgënjeshtrimeve dhe mbartjes së fajit jashtë strukturave të institucionit, kupola drejtuese e KMSH ka treguar në këto vite në mënyrë permanente, pa asnjë ekuivok se, ata janë në të vërtetë “çakalli që bën namin”  ndërkohë që “ujku” të cilin fajësojnë për çdo gjë, as që ekziston. Masa e problemeve që shkaktohen nga abuzimet e shumta, sektarizmi dhe mungesa totale e funksionimit normal të institucionit, është në përmasa ajsbergike, saqë ajo çka bëhet publike herë pas here në media, është vetëm maja e tij e dukshme. Është shumë e hidhur për ne si besimtarë, pjesë e kësaj bashkësie, të pohojmë diçka të tillë, por është e pamundur që ne “të fshihemi pas gishtit” duke justifikuar apo heshtur ndaj një amoraliteti të tejskajshëm, që vetëm me fenë dhe besimin nuk ka lidhje.

Denoncimi që ne si besimtarë muslimanë duhet t’i bëjmë të keqes mes nesh, është në funksion pikërisht të ndryshimit të saj, është vepër konkrete e cila shoqëron lutjen e mësipërme, që Zoti të na falë dhe të mos na bëjë shembull të keq për mbarë shoqërinë ku jetojmë. Kostoja e rëndë morale, të cilën duhet të mbartë feja islame në këto troje shqiptare nga të tilla skena të turpshme, është ajo për të cilën duhet të shqetësohemi shumë më tepër ne si muslimanë, sesa ruajtja e një “status quo-je” fiktive të një normaliteti dhe moraliteti të shtirur nga ana e drejtuesve të KMSH dhe disa arnuesve dytësorë të nivelit të xhamive.

E vërteta është se KMSH ka vite që është kapluar nga një krizë institucionale. Forumet e saj, për nga mënyra sesi funksionojnë, nuk mund të gjejnë paralelizëm vetëm se me epokën e diktaturës komuniste, e kjo situatë është qartësisht e dallueshme për çdo vëzhgues të kujdesshëm që gjendet jashtë këtij komuniteti, e jo më për atë mori të madhe besimtarësh të cilët kanë vite që e përjetojnë me dhimbje këtë realitet. Mënyra sesi u zhvillua mbledhja e fundit të Këshillit të Përgjithshëm në KMSH, është një shembull tipik sesi është dhunuar dhe dhunohet në mënyrë të vazhdueshme statuti i këtij institucioni, i cili edhe pse ka probleme të rënda, përsëri është shkelur me të dyja këmbët nga të gjitha klanet brenda këtij institucioni, si nga akuzuesit edhe nga të akuzuarit.

E vërteta e dytë e hidhur, më e shëmtuar sesa e para, është fakti se KMSH është kthyer në një çerdhe hajdutësh, injorantësh, mediokrësh, intrigantësh, karrieristësh, burracakësh, aq sa tashmë në radhën e besimtarëve askush më nuk beson se atje mund të lindë dhe rritet e mira. Kjo krizë e autoritetit moral të këtij institucioni ka shkaktuar një hendek të pakapërcyeshëm mes masës së besimtarëve nga njëra anë dhe kupolës administrative nga ana tjetër, e cila nga ana e saj jeton në një izolim rehatie nga hallet e besimtarëve, e ngjashme kjo me atë gjendjen që jetonin perandorët kinezë brenda mureve  të “qytetit të ndaluar”. Të vetmet njohje  të kufizuar që kanë këta njerëz me besimtarët e xhamive, janë daljet publike për Bajram dhe skandalet që plasin herë pas herë në këtë institucion. Përfundimisht kjo kupolë nuk gëzon asnjë tagër moral përfaqësimi për besimtarët muslimanë të Shqipërisë dhe për më keq, ka marrë me pa të drejtë përfaqësimin ligjor të tyre para shtetit dhe opinionit publik shqiptar. Për vërtetësinë e kësaj që thashë gjithçka mund të testohet me një anketim të thjeshtë në xhamitë e kryeqytetit apo edhe e qyteteve te tjera kryesore të Shqipërisë.

Problematika e fundit që duket se rrezikon seriozisht KMSH në ditët që do të vijnë, është një sektarizëm ekstremikisht hermetik që kërkon të instalojë vetveten në këtë institucion, nga lart poshtë. Ky sektarizëm, të cilin për hir të një reflektimi shpresëpritës  po tregohemi të rezervuar për ta emëruar, edhe pse në dukje i pastër dhe i papërlyer me abuzimet e shumta në KMSH, ka heshtur dhe ka lejuar deri më sot që për hir të marrjes nën kontroll të institucionit, të lejojë me paturpësi shkeljet e njëpasnjëshme statusore si dhe abuzimet e klaneve mafioze brenda KMSH-së. Është e vështirë të përtypësh tani faktin sesi këta njerëz pasi kanë penetruar në mënyrë joparimore brenda mureve të godinës së KMSH, do të bëjnë pastrime dhe spastrime të së keqes brenda dhe jashtë kësaj godine, kur vetë ata asnjëherë nuk e kanë ngritur zërin deri më sot, përkundrazi janë bërë palë herë pasive dhe herë aktive e zgjatjes të së keqes brenda këtij institucioni. Shkaku real i kësaj bashkëfajësie, me të gjithë të akuzuarit brenda KMSH, është pikërisht interesi i ngushtë sektar, i cili vepron sipas parimit “qëllimi justifikon mjetin.” Për këtë arsye edhe nëse KMSH do të rregullojë një ditë imazhin e saj të përdhosur publik, si institucion ku nuk abuzohet më me vakëfet dhe pronat e muslimanëve, ajo rrezikon të blindohet në një godinë njëngjyrëshe, përjashtuese ndaj çdo spektri dhe ngjyrimi të ndryshëm të sunizmit shqiptar. Nëse këto agjenda sektariste nuk bëhen realiste për mjedisin shqiptar dhe nuk pranojnë faktin se Zoti ka dashur që ky vend të ketë këtë diversitet mendimesh, rrymash dhe pikëpamjesh, do të dështojnë në rrugë e sipër për të montuar artificialisht një ideologji, të ashtuquajtur liberale dhe tradicionale, e cila në fakt s’ka të bëjë asgjë me traditën e Islamit shqiptar, pas të cilit mundohen të pozojnë.

Institucioni përfaqësues i muslimanëve të Shqipërisë për mbarëvajtjen e tij dhe për krijimin e një profili moral dhe fetar të qëndrueshëm, ka nevojë për një gjithëpërfshirje demokratike të të gjithë spektrit sunit shqiptar, ashtu siç ka nevojë për pastërtinë morale të tij. Vetëm kur në KMSH të vendosen rregulla loje të barabarta për të gjithë njëlloj dhe të respektohen me ndershmëri ato, vetëm kur kriteret do të kufizohen në ato parimore, morale, fetare, profesionale dhe intelektuale, vetëm atëherë KMSH do të pushojë së qeni një arenë e grindjeve klanore për pushtet, dominim sektar dhe administrativ të besimtarëve muslimanë. Nga shteti shqiptar nuk kërkohet më shumë sesa të garantojë efektivisht këtë mbarëvajtje, duke mos u bërë palë me asnjë. Ndërsa margjinalizimi i grupimeve të caktuara dhe favorizimi i disa të tjerëve, mund të prodhojë në të ardhmen bastione të përjashtuarish, gjë që do të do të krijojë premisat e një çarje të thellë në mes myslimanëve shqiptar, e që nuk ka ekzistuar më parë, duke mos harruar faktin se ky proces do të mund të zhvillohet shumë më shpejt sesa ai i urbanizimit të shoqërisë shqiptare, i cili do të mund të zbuste sadopak fazat kritike nëpër të cilat mund të kalojnë këto bastione, sot për sot inekzistente.

20/09/2010

Justinian Topulli

Arkeologjia e Teuhidit

Bismilahi Rrahmani Rrahim

Arkeologjia e Teuhidit

Disa vjet më parë pata shkruar për një revistë islame një material rreth teuhidit dhe shirkut. Në atë material flisja për njësimin e Zotit, element ky që ka përshkruar gjithë fatin e historisë së njerëzimit, se si teuhidi ka qenë shkaku për vazhdimësinë e jetës në tokë dhe se si e kundërta e tij, shirku, ka qenë shkak për rrënimin dhe zhdukjen e qytetërimeve të mëparshme. Aty jam shprehur ndër të tjera shkurt edhe për diçka që më ka munduar dhe vazhdon të më mundojë: përse nuk ka fakte arkeologjike që të vërtetojnë ekzistencën e besimit monoteist? Ose më saktë, a ka fakte të tilla? Patjetër që duhet të ketë, por nëse ka, cilat janë dhe ku gjenden?

Në të gjithë librat e historisë dhe arkeologjisë, që pushtojnë hapësirën e periudhës së antikitetit të hershëm dhe të jetës primitive njerëzore, na paraqiten fakte të cilat paraqesin ose interpretohen si shenja të idhujtarisë në jetën e këtyre popujve të hershëm. Duke mos qenë specialist në këtë fushë, madje as amator, por duke qenë besimtar në vërtetësinë e historisë që na përcjell Libri i Zotit, në mendje, për atë shkrim, më erdhi një interpretim që e dhashë në një fjali, por këtu po e them disi më të shtjelluar.

Besimi monoteist nuk i kushton Zotit imazhe, qofshin këto piktura apo skulptura, dhe adhurimi i Krijuesit të gjithësisë, historikisht nuk ka pasur objekte të dallueshme kulti, madje edhe ato që u ndërtuan më pas, duke filluar nga Qabeja si objekt i parë në këtë drejtim e të tjerat me radhë, mund të merren fare lehtë, nga thjeshtësia e tyre, si godina shtëpiake apo diçka tjetër, por jo si një objekt kulti. Ajo çka dihet me saktësi, është se i pari që ndërtoi një objekt kulti monoteist qe Ibrahimi, por para tij, ka pasur të tjerë Profetë dhe të tjerë njerëz monoteistë, por që nuk ndërtuan objekte kulti për Allahun. Idhujtarët pësuan ndëshkimin e Zotit dhe bashkë me ta u rrënuan edhe faltoret dhe idhujt që ata u përkushtoheshin, por shenjat dhe gjurmët e tyre i gjen në çdo vend. Ndërsa, besimtarët e hershëm të popujve që u shkatërruan, duke qenë edhe më të pakët gjithashtu, por edhe për arsyet që përmendëm deri këtu, nuk lanë mbrapa pothuaj asnjë gjurmë. Në fakt vetë jeta dhe shpëtimi i tyre ishte gjurmë, një gjurmë e gjallë dhe e rrallë dhe kjo derisa filloi cikli Ibrahimian, ku monoteistët do shtoheshin, do të ndërtonin qytetërimet e tyre dhe do të linin gjurmë në histori.

Megjithatë edhe tradita monoteiste ka gjurmë dhe ajo duhet të ketë lënë gishtat e saj në rrënojat që zbulohen. Por trashëgimia monoteiste është e një lloji tjetër.

Kulturat dhe qytetërimet pagane, ashtu si edhe sot, i japin një rëndësi të theksuar imazhit. Imazhi, simbolet e idhujve dhe të perëndive në këto kultura, ashtu si edhe në kohët moderne, dominonin ngado, sepse politeisti në çdo moment kërkon që të shoqërohet nga mbrojtja dhe përkujdesja e këtyre hyjnive të rreme, që ai i beson për të vërteta dhe që do t’i ndjejë gjithmonë pranë. Por jo vetëm kaq, ka njerëz, të cilët me të drejtë ndoshta, zhvillimin e arkitekturës dhe të qyteteve e interpretojnë si prirjen e idhujtarëve për të konkurruar veprën hyjnore të rendit qiellor dhe tokësor, me rendin e tyre artificial njerëzor, prirjen e këtyre paganëve për të sfiduar qiellin, gjithë krijimin e Zotit me kullën e tyre të babelit, rendin e Krijuesit me rendin e tyre të ndërtesave madhështore prej guri… Donin të sfidonin të Përjetshmin dhe botën e Tij me objekte që simbolizonin pushtetin dhe përjetësinë e pashuar…, një vesvese djallëzore e vjetër kjo…

“Por djalli e cyti: “O Adem, a do të të tregoj pemën e përjetësisë dhe të një mbretërimi që nuk zhduket?”[1]

Dhe kështu paganët krijuan qytetërimin e tyre, duke u vetëmashtruar pas miteve, se ata ishin zotër, apo pjellë e drejtpërdrejtë e qenieve hyjnore, ku edhe këta hyj e kishin pasur një fillim. Ata krijuan qytetërimin e tyre dhe sajuan edhe hyjnitë e tyre, për t’u shkëputur nga vartësia e Zotit të Vërtetë. Ata jetonin me këta zota antropomorfë në mendje, me këta hyjë, që ishin si njerëzit dhe jetonin gjoja me ta…

Por si musliman, nuk mendoj se ata u besonin vërtet dhe plotësisht legjendave të tyre, siç mundohen të na i paraqesin ato sot. Ato ishin thjesht imagjinata joreale, për të mbajtur në jetë vesveset e djallit, për të mbajtur në jetë legjitimitetin e epsheve të tyre, për ta kthyer qenien hyjnore në një qenie moskokëçarëse, për ta shumëzuar Atë dhe zhdukur fare nga kujtesa, apo edhe për të sajuar lloj-lloj ndërmjetësish dhe që me pak adhurim, mund të vihen në shërbim të njeriut, apo edhe mund të sfidohen, nëse u rrëmbehet pushteti dhe fuqia e padukshme… Ata vetëm donin të besonin se ishte kështu…

52. Kur ai (Ibrahimi) i tha të atit dhe popullit të tij: “Ç’janë këta idhuj, që ju po i adhuroni kaq shumë?”,

53. ata thanë: “Baballarët tanë i adhuronin këta.”

54. (Ibrahimi) tha: “Me të vërtetë, ju dhe baballarët tuaj keni qenë në humbje të qartë.”…

“Ata e pyetën: “Ti i bëre kështu zotat tanë, o Ibrahim?”

63. Ai tha: “Jo! Këtë e ka bërë ky, i madhi i tyre. Pyesni ata, nëse flasin!”

64. Atëherë ata i thirrën mendjes dhe i thanë njëri-tjetrit: “Me të vërtetë, ju vetë jeni keqbërësit.” 65. Pastaj ulën kokat dhe i thanë: “Sigurisht që ti e di, se këta nuk flasin!”[2]

Kjo ndodhi me Ibrahimin dhe popullin e tij, trashëgimtarët e qytetërimit më të vjetër që njihet sot në botë, e ndërsa me Hudin dhe popullin e tij që jetonin në gadishullin arabik:

“Ai (Hudi) tha: “Tashmë, ju ka rënë dënimi dhe zemërimi i Zotit tuaj. A më kundërshtoni mua për emrat (e idhujve), të cilët ua keni vënë ju dhe prindërit tuaj, e për të cilët Allahu nuk ju ka sjellë kurrfarë diturie …”[3]

E ndërsa Jusufi në përballjen e tij me trashëgiminë pagane egjiptiane tha:

“O shokët e mi të burgut! A janë më mirë një mori zotash të ndryshëm apo Allahu, i Vetmi, Ngadhënjimtari? 40. Ata që ju i adhuroni në vend të Allahut, janë vetëm emra, të cilët i keni vënë ju dhe të parët tuaj, pa pasur prej Tij asnjë argument. Vendimi i përket vetëm Allahut: Ai ka urdhëruar që të adhuroni vetëm Atë. Kjo është e vetmja fe e vërtetë, por shumica e njerëzve nuk e di.”[4]

Ndërsa përballë këtij realiteti, në antitezë të plotë me të, qëndron besimtari në një Zot të vetëm, të përtejshëm, pa imazh të perceptueshëm, por me cilësi dhe atribute të prekshme në jetën e një njeriu. Ai nuk ka nevojë për imazhe tokësore, për çka është përtej botës së krijimit, thjesht sepse është e pamundur, por edhe më shumë se kaq…

Gjithsesi i biri i Ademit, si një qenie njerëzore, që ka nevojë për imagjinatë dhe shembuj, duhet të ketë zhvilluar kulturën e fjalës. Fjala është sublime, ajo është udha e komunikimit ndërmjet dy botëve, ndërmjet transcendentes[5] dhe botës së krijesave. Zoti nëpërmjet fjalës e krijoi botën dhe nëpërmjet saj komunikoi me krijesën e Tij. Ajo i ngjan një rrezeje drite hyjnore të paperceptueshme, të padukshme, e cila përthyhet në rreze shumëngjyrëshe në prizmin e botës materiale…

Besimtarët në shekuj duhet të kenë zhvilluar kulturën e fjalës dhe fjala ruhet e shkruar, e shkrimi humbet shumë më lehtë sesa ndërtesat gjigante, gurët dhe statujat e hyjnive të rreme, ndaj edhe gjurmët e monoteizmit janë të pakta, shto këtu, edhe faktin që besimtarët e një Zoti, ishin të pakët. Lumturia e tyre dje, ashtu si edhe e jona sot, nuk qëndronte te konkurrimi i krijesës së Zotit dhe nënshtrimi i saj, pa ndihmën e Tij, por te bindja ndaj Zotit e që rrjedhimisht pasohej nga begatia e Tij.[6]

Nëse marrim në konsideratë edhe faktin se shkenca e arkeologjisë sot dominohet nga njerëz dhe mendësi ateisto-politeiste, është e natyrshme se faktet që më së shumti na paraqiten dhe na interpretohen, të jenë dëshmi vetëm për ekzistencën e politeizmit, si më i hershmi. Mbi këto dëshmi është ngritur një historiografi ku monoteizmi paraqitet si një zhvillim shumë i vonshëm, si një evoluim i mendimit njerëzor dhe jo si trashëgimia më e vjetër njerëzore dhe kulturore në botë.

Përballë kësaj sfide “të pakapërcyeshme”, sipas idhujtarëve të sotëm, qëndron pasiviteti dhe amatorizmi i monoteistëve, të cilët shumë pak ose aspak, paraqesin fakte bindëse se kultura dhe historia njerëzore i ka rrënjët në monoteizëm. Kjo gjendje mbytëse nga mitologjitë dhe legjendat pagane, që na bombardojnë sot si kulturë përditë e më shumë, [7] i ka shtyrë dashur padashur edhe disa monoteistë, madje edhe muslimanë, të hamendësojnë se janë legjendat dhe mitet pagane ato që kanë lënë gjurmë në literaturën islame, madje dhe në librat e shenjtë të monoteizmit! Kjo është pjesërisht e vërtetë, përsa i përket traditave joislame, por kurrsesi për Kur’anin dhe traditën autentike profetike.

Muslimanët si mbartësit e vetëm të monoteizmit të vërtetë, sot kanë nevojë më shumë se kurrë që të zhvillojnë arkeologjinë objektive të teuhidit, të zhvillojnë interpretimin dhe zbulimin e fakteve që tregojnë ekzistencën më të hershme të monoteizmit. Këtë shkencë e ka nisur Kur’ani dhe na takon ne që ta zhvillojmë.

“A nuk kanë dëgjuar ata për popujt që kanë qenë më përpara: për popullin e Nuhut, për fiset Ad dhe Themud, për popullin e Ibrahimit, për banorët e Medjenit dhe për qytetet e përmbysura (të popullit të Lutit)? Të dërguarit e tyre u sollën shenja të qarta. Allahu nuk u bëri padrejtësi, por ata i bënë padrejtësi vetvetes.”[8]

“Çdo populli Ne i çuam një të dërguar (që u thoshte): “Adhuroni Allahun dhe shmangni idhujt!” Disa prej tyre Allahu i shpuri në rrugë të drejtë e disa e merituan të mbeten në humbje. Andaj, udhëtoni nëpër botë të shihni se si ishte fundi i përgënjeshtruesve!”[9]

“Vallë, a nuk kanë udhëtuar ata nëpër botë, për të parë se si ka qenë fundi i atyre, që kanë jetuar më parë? Ata kanë qenë më të shumtë, më të fortë dhe kanë lënë më shumë gjurmë në Tokë, por nuk u ka bërë aspak dobi ajo që kishin fituar. 83. Kur të dërguarit e tyre iu sollën prova të qarta, ata u mburrën me diturinë që zotëronin vetë; por shumë shpejt i goditi ajo, me të cilën talleshin.”[10]

E kemi ne për detyrë t’iu tregojmë idhujtarëve të sotëm, me dëshmi bindëse, se kjo është e vërteta.

A nuk është Islami feja që predikon monoteizmin…?!

J.Topulli

1.12.1429 h./ 29.11.2008 e.s.

---

[1] Taha :120.

[2] Sure El-enbija.

[3] Sure El-araf: 71.

[4] Sure Jusuf.

[5] Transcendent, do të thotë e përtejshme. Në kuptimin metafizik, ajo i përket ekzistencës tjetër të pakrijuar, qenies së Zotit, që është përtej krijesave, i ndarë prej tyre. Kjo përtejshmëri nuk përfshin vetëm diçka fizike, por edhe ideore, ndaj dhe të parët e muslimanëve e kanë komentuar me të drejtë qëndrimin e Allahut mbi Arsh, si ndarjen në mes Tij dhe krijesave të Tij. Allahu qëndron mbi Arsh me të gjitha kuptimet që mbart kjo fjalë. Ai qëndron mbi botën materiale të krijesave, pra, në përtejsi, në transcendencë dhe nuk është aspak alegori, pasi kuptimi i pasaktë dhe i papranueshëm i qëndrimit mbi Arsh vjen nga përfytyrimi që nuk i vë kufi perceptimit dhe që krahason botën e krijuar me ekzistencën e Krijuesit, vjen nga një kozmologji e pasaktë, nga një kozmologji pagane, panteiste, ku hapësira tredimensionale shtrihet në pafundësi, ide kjo që sot është hedhur poshtë nga idetë shkencore të shekullit XX.

[6] Shih ajetin 10-12 sure Nuh, El-araf: 96, Ibrahim: 7.

[7] Në ditët e sotme gjen një përhapje masive të kësaj idhujtarie, të kamufluar nën petkun e atij që e quajnë art, si dhe të gjoja studimeve historike. Kështu, duke filluar që nga filmat vizatimorë për fëmijë, që paraqesin personazhe imagjinare, qofshin këto të marrë nga mitologjia apo edhe të sajuar, personazhe këto që kanë fuqi mbinatyrore, që me anë të magjisë apo mjeteve të tjera, fitojnë aftësi për të bërë gjëra, që në besimin politeist zotat mund t’i bënin dhe që në realitet, vetëm Krijuesi i ka të mundshme. Këto filma jo vetëm që japin një pamje të pasaktë të realitetit, por ato edukojnë brezin e ri me frymën se njeriu është Zoti i kësaj bote, pasi në to, kurrkund nuk duket roli i Zotit të vërtetë. Ky fenomen, shfaqet më i sofistikuar në filmat artistikë për të rritur, ku fantashkenca e producentëve të kinemasë, bën të duken si realitet i mundshëm njerëzor, gjëra që vetëm Zoti i ka në dorë… Ndërsa të ashtuquajturat studime, janë e gjithë ajo armatë librash bestseller, ku flitet për jashtëtokësorët si krijuesit e jetës në tokë, për teori konspiracioni, ku bota sundohet nga njerëz me mundësi dhe aftësi të pakonkurrueshme, ku gati e gjithë rrjedha e historisë së njerëzimit, ose më së paku ajo e këto shekujt e fundit, është produkt i makinacioneve të një grushti individësh…etj…etj! Në të gjitha këto materiale, vihet theksi te fuqitë mbinatyrore të njeriut, ndërsa roli apo edhe ekzistenca e Zotit, nuk duket asgjëkund. A nuk është kjo një rikthim i idhujtarisë?

[8] Sure Et-teube: 70.

[9] Sure En-nahl: 36.

[10] Sure El-gafir.

“Avatar”, një tjetër prodhim kinematografik që idealizon idhujtarinë

“Avatar”, një tjetër prodhim kinematografik që idealizon idhujtarinë

Islami është feja e njësimit të Zotit, është kulti monoteist më i pastër që ekziston mbi këtë lëmsh dheu dhe, si i tillë, misioni i kurdohershëm i tij është të mbajë të gjallë dhe aktive frymën e këtij nocioni xheloz në jetën e njerëzve, nga çdo prekje e idhujtarisë.

Allahu i Lartësuar, me Urtësinë e Tij sublime, ka përcaktuar për këtë ekzistencë, atë që çdo krijesë e Tij e përjeton natyrshëm si ligji i shkak-pasojës. Asgjë në këtë botë nuk del jashtë këtij ligji, edhe pse shpesh njerëzit nuk janë në gjendje të kuptojnë apo zbulojnë të gjitha hallkat e këtij zinxhiri të pandërprerë që vepron në mënyrë organike. Edhe vetë parashkrimi hyjnor i ngjarjeve dhe përfundimi i gjithçkaje që ndodh dhe do të ndodhë, është përcaktuar të jetësohet po nëpërmjet këtij ligji. Kjo është një bindje e kulluar islame; asgjë nuk del jashtë caktimit të Zotit dhe asgjë nuk ndodh pa pasur një shkak.

Ne besojmë, ashtu si çdo njeri i thellë se, jeta e njeriut është një kompleks bashkëveprimi ndërmjet individit dhe ambientit që e rrethon dhe pikërisht edhe identiteti i qenies njerëzore mbruhet nga ato qindra e mijëra ndijime dhe ngacmime, të jashtme dhe të brendshme, që ai përjeton çdo ditë. Këtë të vërtetë, vetëm një cektësi sipërfaqësore e të menduarit të shterpët dhe e deviacionit doktrinar kryeneç, mund ta mohojë.

Nisur nga ky këndvështrim islam i qashtër për botën, neve si muslimanë nuk mund të mos na bëjë përshtypje propaganda e ethshme me elemente pagane, që qarqe të caktuara kulturore përçojnë me ose pa vetëdije në drejtim të njerëzve. Pikërisht, duke kapur këtë anë shqetësuese për ne, jemi të detyruar që prodhimeve kulturore që përhapen me shpejtësi sot në botë, t’u shohim edhe anën e tyre negative, e për më tepër, kur kjo anë është kaq blasfemuese ndaj besimeve qiellore, sa ndot, qoftë edhe në sfond, anët e tjera pozitive të mesazheve që këto prurje sjellin për njerëzimin sot.

Nuk duam të bëjmë nihilistin, por nuk mund të heshtim as në mënyrë naive ndaj një fenomeni propagandistik, gjithsesi të tërthortë, që bëhet nëpërmjet filmave artistikë për të rritur dhe atyre vizatimorë për fëmijë, ku elementë të idhujtarisë, në formën e animizmit apo panteizmit, shfaqen dukshëm pozitivisht në këto filma, por njëkohësisht edhe si të vërteta, të cilat të kontaktuara nga njerëz me kulturë që trashëgojnë një fe hyjnore nuk hasin asnjë lloj rezistence, përkundrazi, respektohen, simpatizohen apo edhe përqafohen prej këtyre njerëzve modernë, zotërues të teknologjisë, por që zbulojnë se janë të zbrazët nga ana shpirtërore.

Këtu do të marrim në shqyrtim një film me subjekt tejet imagjinar, fantastiko-shkencor, të titulluar “AVATAR”, film, i cili këto ditë është duke bërë xhiron e botës dhe ku natyrisht, nuk mund të mos bjeri në sy ana e fortë komercialiste, e qindra milionë dollarëve të shpenzuar për realizmin e tij dhe e po aq të fituarve në mbarë globin nga shitja e tij.

Filmi në fjalë, trajton ngjarje imagjinare që zhvillohen në vitin 2154 dhe fokusohet në një konflikt epik në Pandora, një satelit natyror imagjinar, në madhësinë e tokës, satelit i planeti imagjinar të quajtur Ciklop, dhe ku ky i fundit ndodhen në orbitën e yllit më të afërt me diellin tonë, në Alfa Centaur.

Që në fillim të bie në sy përdorimi i emërtimeve me orgjinë greke pagane (çka tregon në fakt edhe lidhjen e fortë që ka qytetërimi perëndimor me këtë kulturë), ku sipas mitologjisë greke, Ciklopi është biri i perëndisë Gea (toka) me Uranin (qielli), ndërsa Pandora është një krijesë e Zeusit, e cila u dërgua për t’i sjellë njerëzimit fatkeqësitë dhe sëmundjet. Nuk mund të mos dallosh lehtë simbolikën që kanë këto emra në film.

Në planetin Pandora, jetojnë kolonët njerëz dhe banorët vendas, të quajtur na’vi, të cilët janë qenie të ngjashme me njeriun. Këta humanoidë imagjinarë, kanë trupa të mëdhenj dhe janë të gjatë 2.7 metra, kanë bisht dhe lëkurë ngjyrë blu! Na’vit janë krijesa që jetojnë në harmoni me natyrën, ata adhurojnë “perëndinë nënë” ose ndryshe natyrën e planetit të tyre, të cilën ata e quajnë Eywa e cila “është forca udhëheqëse dhe hyjnore e Pandoras dhe e Na’vi-t. Na’vit besojnë se Ejua vepron për të mbajtur ekosistemin e Pandoras në një ekuilibër perfekt.”

Njerëzit e ardhur nga toka janë një kompani kërkimesh, të cilët kanë zbuluar një mineral të veçantë me veti të jashtëzakonshme në këtë planet, të cilin duan ta nxjerrin për ta shitur më pas në tokë me çmim marramendës. Vetë kompania ironikisht quhet Pandora, emër të cilin ata ia kanë vënë edhe planetit ku kanë zbarkuar. Kompania Pandora ka pajtuar edhe një ushtri mercenarësh, për të përmbushur qëllimet e saj, nëse asaj do t’i duhet të përdorë forcën ndaj banorëve vendas. Bashkë me ta gjenden edhe një grup studiuesish, të cilët studiojnë florën dhe faunën e këtij vendi. Këta të fundit për të komunikuar me na’vit, të cilët nuk afrohen me të ardhurit nga toka, kanë krijuar trupa të ngjashëm me ta, të përzier gjenetikisht me njerëzit, të cilët nëpërmjet një procesi telekomandimi, bazuar në inxhinierinë gjenetike, vendosin mendjen e tyre në këto trupa dhe sillen si të ishin të lindur në to!

Pikërisht ky proces mishërimi, në thelb pagan, nga regjisorit i filmit emërtohet avatar, që “nënkupton teknologjinë njerëzore, e cila në të ardhmen, –sipas tij- do jetë e aftë të injektojë inteligjencën njerëzore në një trup të largët të komanduar në distancë, një trup biologjik ky”! Pikërisht edhe titulli i filmit e merr emrin nga ky fenomen. Vetë fjala avatar, vjen nga sanskritishtja dhe sipas konceptit hinduist, do të thotë mishërimi i një perëndie në trupin e një njeriu.

Na’vit, që paraqiten si humanoidë që jetojnë në gjendje primitive, nuk janë aspak objekt kërshërie për drejtuesit e kompanisë Pandora, madje ata duan t’i largojnë na’vit nga vendbanimi i tyre, një pemë gjigande kjo, ku ata jetojnë në zgavrat natyrale të saj në formën e një bashkësie fisnore, sepse poshtë saj gjendet një rezervë e madhe e mineralit të çuditshëm. Për këtë, ata ngarkojnë me mision një nga njerëzit që shoqëron grupin e studiuesve si roje, i cili me anë të “avatarizmit” komandon një trup na’vi. Njeriu në fjalë depërton në radhët e fisit dhe fiton besimin e tyre, mësohet të jetojë si ata dhe madje bie në dashuri me vajzën e kreut të fisit, e cila i qëndronte pranë për t’i mësuar jetën dhe kulturën e tyre. Ajo i mëson atij të jetojë si një na’vi, i mëson atij se si të përshtatet fizikisht dhe shpirtërisht me këtë kulturë animiste pagane dhe si ta ndjejë dhe adhurojë atë.

“Na’vi-t kanë vende të shenjta ku ata thonë se e ndiejnë më thellësisht lidhjen me natyrën. Gjatë filmit bëhet tërësisht e qartë se perëndia e na’vit, Ejua është diçka reale, po aq sa dhe çdo qenie tjetër në këtë planet. Pemët, bimët dhe kafshët kanë lidhje reale me njëri-tjetrin, duke formuar lidhje të përbashkëta në një botë gjigande mendore, një mendje e cila e manifeston vetveten si një pikë kyçe nga ku duhet vrojtuar panorama e kësaj bote, në atë mënyrë që nuk të lë asnjë mëdyshje nëse “ajo” ekziston apo jo.” Vajza na’vi i mëson heroit njeri të filmit se ata, edhe kur janë të detyruar të gjuajnë kafshë për t’u ushqyer, i bëjnë një lutje falënderimi nënës natyrë, e cila u mundëson të ushqehen prej saj. E thënë më ndryshe, ajo i mëson atij se si të respektojë natyrën e planetit ose ndryshe perëndinë e tyre dhe të jetojë në harmoni me të.

Për na’vit, Ejua është krijuesja dhe perëndia që përkujdeset për ta. Ndonjëherë, ajo teorizohet materialisht nga shkencëtarët e tokës, ku çdo gjë e gjallë në Pandora lidhet me të nëpërmjet një sistemi neuro-transmetues, gjë që shpjegon pse edhe na’vit mund t’u hipin kafshëve të tyre të egra, të kalërojnë apo fluturojnë me to menjëherë, pa pasur nevojë për një periudhë të gjatë e të nevojshme për zbutjen e tyre, siç ka ndodhur me kafshët shtëpiake, dikur të egra, në tokë.”

Në gjithë sa thamë, duken qartë elementet e një besimi panteist natyror, ku çdo krijesë është pjesë e së tërës dhe një shpirt i vetëm i përshkon të gjithë, pikëpamje këto që përputhen me filozofinë Gaia, ku kjo e fundit, siç e përmendëm edhe më lart, sipas mitologjisë greke përfaqëson perëndinë tokë, nga e cila rrodhën edhe perënditë greke dhe të gjithë krijesat e tjera. Këto pikëpamje janë huazuar sot edhe nga neopaganizmi, apo siç njihet ndryshe edhe si Epoka e Re (New Age).

Pandora ka një pamje mahnitëse, një gjelbërim të harlisur, me një bimësi mjaft të bukur dhe tërheqëse, me bimë fluoreshente që ndriçojnë natën, aq magjepse sa as në tokë nuk e gjen, shkurt ajo na paraqitet si një parajsë natyrore. Skenaristi dhe regjisori filmit me sa duket me anë të kësaj panorame kërkon të idealizoj natyrën, përderisa krijesat inteligjente që jetojnë në të e shohin atë si të shenjtë dhe idhullin e tyre.

Por asgjë nga këto nuk u ngjall kërshërinë drejtuesve ushtarakë dhe civilë të misionit Pandora, të cilët falë teknologjisë së përparuar që zotërojnë e shohin veten superiorë dhe duan ta kthejnë vendin në një kantier shfrytëzimi, qoftë kjo edhe duke i detyruar na’vit me forcë ta braktisin banesën pemë të tyre. Duke qenë se misionari avatar dështon në misionin e tij, madje ai tradhton, duke u dashuruar mbas jetës dhe kulturës së na’vit, kompania vendos të përdorë forcën e armëve, kështu që ajo shkatërron me armë pemën gjigande duke djegur dhe vrarë për pasojë edhe shumë prej banorëve na’vi. Këtu lind edhe konflikti në mes tyre dhe të ardhurve nga planeti tokë dhe bashkë me ta do të bëhen edhe grupi i studimit, të cilët vihen në mbrojtje të na’vit dhe së bashku organizohen për të përzënë me luftë nga vendi i tyre tokësorët.

Një moment i rëndësishëm në film, për atë që po trajtojmë, që tregon elementet pagane të tij, është edhe çasti kur heroi i filmit, avatari na’vi-njeri, i drejtohet pemës së shenjtë duke lutur perëndinë “nënën e të gjithëve” që ta ndihmojë në këtë luftë, pasi ai e di mirë se armët primitive të na’vit nuk mund të përballen me teknologjinë shkatërruese të ardhur nga toka. Dhe pikërisht atëherë kur lufta midis vendasve dhe të ardhurve po përfundonte tragjikisht në dëm të na’vi-t, të gjitha kafshët e Pandoras, të thirrura nga nëna natyrë, sulmojnë tokësorët imperialistë duke shkatërruar ushtrinë dhe armët e tyre. Kështu pra, ata shpëtojnë ekzistencën e tyre, në sajë të një renegati human, por “edhe për shkak të besimit të tyre tek perëndia Ejua, “nëna e të gjithëve”.

Në fund, na’vit bashkë me heroin e tyre njeri dhe një grup të vogël tokësorësh të tjerë, të cilët vendosin të jetojnë në Pandora, e detyrojnë me forcë kompaninë dhe gjithë njerëzit e saj të largohen nga planeti i tyre.

Filmi mbyllet me zhvendosjen përfundimtare të mendjes së heroit njeri në trupin e na’vit, që ai e përdorte si avatar dhe braktisjen e atij tokësor, tashmë jo përkohësisht, siç bënte më parë me anë të teknologjisë inxhinierike, por në sajë të një rituali fetar midis fisit të na’vit dhe idhullit të tyre natyrë.

Filmi po ashtu, fokusohet qartë në temat e imperializmit, biodiversitetit dhe mbrojtjes së natyrës nga shkatërrimi njerëzor, si pasojë e makutërisë njerëzore dhe e teknologjisë shkatërrimtare. Por, ndër të tjera ky film, siç shprehet skenaristi dhe regjisori i tij, ndan pikëpamje të ngjashme që trajtohen edhe në filma të tjerë siç janë: “Duke luajtur në fushat e Zotit”, “Pylli smerald” dhe “Vallëzim me ujqërit”, ku edhe në këto filma animizmi dhe idhujtaria e popujve primitiv shfaqet dukshëm.

Ia vlen të përmendim këtu se, edhe vetë regjisori i filmit shprehet se e idealizon jetën e këtyre njerëzve imagjinarë duke thënë: “na’vi-t përfaqësojnë diçka që është vetja jonë e lartë, apo aspirata e vetes sonë, çfarë ne do të kishim dëshirë të mendonim se jemi”?!

Natyra ku na’vit jetojnë dhe kultura e tyre primitive, paraqitet si e përkryer dhe magjepsëse, sa falë edhe teknologjisë së lartë 3-D kinematografike, filmi mund të tërheqë lehtësisht në trillin e tij shpirtrat e zbrazët njerëzorë dhe në veçanti brezin e ri dhe të tjerë njerëz emocionalisht të dobët, jo thjesht për ta pranuar paganizmin të jetojë si një “vlerë” njerëzore, por pse jo edhe për ta shijuar e ndoshta përqafuar këtë lloj kulture idhujtarie.

Pikërisht edhe efekti më negativ i këtyre filmave dhe i kësaj kulture postmoderne, është fryma e bashkëjetesës paqësore dhe respektuese ndaj idhujtarisë dhe shirkut që këto filma mbartin, duke u përçuar njerëzve që besojnë në një Zot të vetëm dhe transcendent, një herezi të patolerueshme.

Sipas një kritiku të “The New York Times”,  “Avatar-i” është një apologji e gjatë për panteizmin –një besim ky që e barazon Zotin me natyrën dhe e fton njerëzimin në një bashkësi lidhëse fetare me botën natyrale.”

Ai vazhdon më tej dhe shprehet për panteizmin në prurjet e sotme kulturore amerikane se, ai “është një sajesë metafizike që shfaqet edhe nëpërmjet filmave vizatimorë të Disney-t, të tillë siç janë “Mbreti Luan” dhe “Pokahontas”.

Ndërsa ne do të shtonim këtu se, edhe filma të tjerë vizatimorë e artistikë, me të cilët ushqehen sidomos fëmijët sot, janë të mbushur me trillime magjish e magjistarësh, perëndish pagane me origjinë antike dhe të sajuara, të tilla si serialet e “Harry Potter-it”, “Zoti i unazave” dhe një mori e shumtë vizatimorësh, të mbushura me forca e qenie të mbinatyrshme, të cilët personifikohen në faraonë të ringjallur, dragonj e përbindësha të tjerë, në trajtë perëndish dhe gjysmë perëndish, të cilët ndikojnë fuqishëm në formimin identitar të brezit të ri dhe që për fat të keq, mbushin përditë ekranet tona televizive.

Sipas kritikut në fjalë: “Ka të dhëna që tregojnë se ka shumë amerikanë, madje edhe të vetëquajtur të krishterë, të cilët mbartin në mendje besime rreth “energjisë shpirtërore” të pemëve dhe maleve, gjë e cila është shprehur mjaft mirë edhe tek indigjenët na’vi.”

Tek lexojmë të tilla konstatime që na vijnë nga një botë përhapëse e modernizmit, menjëherë na shkon mendja tek trashëgimia iliro-pagane që ruhet në forma të ndryshme e gjallë edhe mes shqiptarëve, si mbeturina të adhurimit të natyrës, siç është rasti i kurbaneve që i bëhen malit Gjallicë në zonën e Lumës, “Baba Tomorit” në zonën e Skraparit etj.

Kritiku amerikan vazhdon dhe shprehet se si ky lloj paganizmi ka gjetur strehë edhe tek njerëz, të cilët si qëllim kanë kritikën ndaj zhvillimit të pakontrolluar teknologjik që shkatërron ambientin biologjik, duke thënë: “Sot ka të tjera forca të cilat përhapin apelin e panteizmit amerikan. Ne trishtohemi për atë që kemi lënë pas dhe hyjnizojmë botën natyrale, si një mënyrë reagimi për të shprehur mosmiratimin tonë ndaj një shoqërie super-teknologjike. Kërcënimi i ngrohjes globale, ndërkohë, ofron kultin e shenjtërimit të natyrës, për çdo religjion që kërkon të ketë një fushatë sensibilizuese të suksesshme, për t’i thënë një “Jo” të prerë atyre që duan të na shkaktojnë një apokalips skajshmërisht të nxehtë.”

Më pas, kritiku vë në pah se si panteizmi mëton të zmbrapsë monoteizmin e trashëguar nga fetë qiellore duke thënë: “Në të njëjtën kohë, panteizmi hap një rrugë për përjetime shpirtërore, për njerëz që nuk ndihen rehat me mendësinë e fjalëpërfjalshme të feve monoteiste – me mrekullitë, Zotin dhe librat e tyre të shenjtë… Ashtu siç edhe filozofi polak Leszek Kolakowski vë në pah se, t’ia atribuosh hyjnitetin botës natyrale, do të thotë “ta sjellësh Zotin më afër eksperiencës njerëzore” dhe ndërkohë, “Atij i heq karakteristikat e mirënjohura personale.”

Ai e mbyll duke thënë: “Për çdokënd që brengoset për transcendencën, por tërhiqet përpara idesë që kërkon besimi në një Zot të Plotfuqishëm, i Cili ndërhyn në punët e njerëzve, panteizmi është një kombinim ideal.”

Nga ky shpjegim është e lehtë të kuptojmë edhe aleancën e natyrshme që ka lindur mes shekullarizimit dhe përhapjes së kësaj kulture idhujtarie panteiste, ku në fakt që të dyja nuk janë gjë tjetër vetëm se një tentativë për të mos miratuar praninë e Zotit të vërtetë në jetën e krijesave dhe për të kurorëzuar këtë të fundit si Perëndi të vetme të botës.

Dhjetor 2009

j.t

Burimet:

– http://en.wikipedia.org/wiki/Avatar.htm

– http://www.nytimes.com/file/avatar%20Heaven%20and%20Nature.htm

– http://www.goodnewsfilmreviews.com/2009/12/movie-trailer-avatar.html

– Babylon Britannica Concise Encyclopedia.

– etj…

Identiteti i muslimanëve dhe arsimimi i tyre

Identiteti i muslimanëve dhe arsimimi i tyre

Jetojmë në një epokë ku çështja e ruajtjes së identitetit etnik, kulturor dhe fetar për mjaft popuj është vënë në pikëpyetje. Epoka e sotme e globalizmit kulturor, më shumë se kushdo, i ka vënë para kësaj pikëpyetje shumë nga këto komunitete. Në njërën anë globalizmi kulturor na paraqitet si një hapësirë ku individët dhe komunitet e ndryshme do të japin dhe do të marrin nga njeri-tjetri, dhe kështu do të kontribuojnë në krijimin e një fryme mirëkuptimi dhe paqeje në botë, ku kulturat respektojnë kulturat e ndryshme nga to, dhe ku gjithsecili do të ruaj identitetin e vet, por të gjithë së bashku, sado të ndryshëm që të jenë, falë këtij globalizmi do të mund të krijojmë një botë me një kulturë heterogjene, apo ndryshe një botë të vetme multikulturale. Kjo anë e globalizmit, ku njerëzit shkëmbejnë me njeri-tjetrin më së shumti vlerat pozitive të tyre, ndoshta është ana më e bukur, por edhe më larg realitetit të tij. Në anën tjetër, globalizmi kulturor na tregon se, ai ka krijuar premisat që një kulturë “superiore” dhunshëm t’i imponohet një tjetre, për këtë dhe globalizmi është parë nga mbështetësit e tij, por edhe të tjerë, si një arenë e re marketingu, ku gjithsecili do të mundohet të shesë sa më shumë dhe më lirë mallin e tij. Një hapësirë konkurrimi, ku më i pasuri, më i forti dhe më ambiciozi do të jetë ai, që do të korr më së shumti sukses. Të gjithë ato komunitete, që e ndjejnë realisht veten më të dobët, në këtë betejë të shkëmbimit të vlerave identitare, janë ata që më së shumti e ngrenë zërin dhe bëjnë përpjekjet maksimale për t’i mbijetuar këtij multikulturalizmi, që tenton përbindshëm të kthehet në unikulturalizëm. Në këtë konkurrencë të pabarabartë, ato që përcaktojnë më së shumti jetëgjatësinë dhe përhapjen e një kulture, nuk janë vetë vlerat, por mundësitë materiale, logjistike dhe përpjekjet e potencialeve intelektuale.

Për të kuptuar realitetin e sotëm të identitetit shqiptar, do të mjaftonte së paku, leximi i historisë së arsimit gati njëshekullor, ku u formua dhe gatua ky identitet. Është arsimi ai që në të shumtën e rasteve, me të mirat dhe të këqijat e tij, ka ndikuar drejtpërdrejtë jo vetëm në zëvendësimin e elitave intelektuale, por edhe në transformimin e identitetit të një populli, si ky i yni. Për shembull, aktivistët e idesë kombëtare shqiptare u duhej të konkurronin edhe me fakte të tilla ku “në fundin e shek. XIX në Shqipëri kishte më shumë se 1000 shkolla greke”, e përveç tyre kishte “edhe mbi 300 shkolla serbe, bullgare e vllahe, pa përmendur shkollat në gjuhën italiane, të cilat ishin nën administrimin e Austro-Hungarisë e të Italisë”, apo edhe ato osmane që ishin shkolla shtetërore publike.

Shumë prej nesh e dimë, seç rol kanë luajtur shkolla të tilla të veçanta greke si për shembull “Zosimea”, nga e cila dolën disa prej ideologëve dhe etërit e kombit shqiptar. Madje edhe Mësonjëtorja e parë shqipe e Korçës (1887), më simbolikja, ishte një shkollë private dhe erdhi si rezultat i refuzimit të kërkesës që Thimi Marko, në emër të shqiptarëve më 1886, i bëri Mitropolisë së Korçës, për të futur mësimin shqip në shkollat greke. Për të mos u zgjatur në vitet më pas, deri në kohën e rënies së komunizmit, ku arsimi shkollor ka qenë arma më e fortë për zhbërjen e identiteti fetar të këtij populli, dhe në veçanti ndaj muslimanëve.

Sot realiteti i arsimit shqiptar, publik dhe jopublik, gëlon nga gara për riformatimin e identitetit shqiptar, gjithsecili vepron konform axhendës dhe prioriteteve të tij. Në këtë drejtim muslimanët shqiptarë janë më të vonuarit dhe për rrjedhojë edhe më të dëmtuarit. Ndërsa sot konfesionet e tjera, të gjitha së bashku, në Shqipëri kanë mbi njëqind shkolla, të të  gjitha niveleve, ku pjesa më e madhe nuk janë të karakterit teologjik, muslimanët shqiptarët nuk kanë as një të dhjetën e tyre dhe ato shkolla që kanë janë të gjitha medrese të karakterit teologjik! Nëse konfesionet e tjera do ta kishin parë më të udhës që mesazhin e tyre religjioz ta përçonin nëpërmjet shkollave publike, më mirë sesa nëpërmjet arsimit jopublik, kur dihet që numrin më të madh të nxënësve e ka ai publik, atëherë nuk kishin pse të bënin kaq shumë shpenzime dhe të hapnin kaq shumë shkolla!

Praktika historike dhe e sotme globale ka treguar se, politikat e arsimit të veçantë, që ndiqen nga komunitetet e rrezikuara identitare, janë ndoshta përgjigja më e mirë dhe më efikase, për ruajtjen dhe trashëgiminë identitare të këtyre komuniteteve, qofshin këto kulturore, etnike apo religjioze.

Natyrisht, është më së e drejtë që një musliman ta gjej zgjidhjen e problemeve të tij dhe të shoqërisë tek feja e tij. Muslimanët shpesh ndajnë mendime dhe praktika të ndryshme karshi asaj sesi ata duhet të përballen me realitetin ku jetojnë: a duhet që ata të bëhen pjesë e pandarë integrale e këtij realiteti, për tu bërë kështu përçues të drejtpërdrejtë të mesazhit islam apo duhet të ndjekin një politikë izolimi komunitar, për të ruajtur identitetin e tyre religjioz? Kësaj dileme, nuk është as fetarisht e thjesht t’i jepet përgjigje. Në njërën anë do të ndeshim argumente fetare që e nxisin myslimanin dhe e urdhërojnë atë për të qenë pjesë aktive në shoqëri dhe në përmirësimin e saj, si për shembull ajeti i Kuranit ku thuhet:

“Ju jeni populli më i mirë i dalë për njerëzimin: (sepse) ju urdhëroni që të bëhen vepra të mira, i ndaloni të këqijat dhe besoni Allahun.” (3:110).

Apo hadithi: “Besimtari i cili shoqërohet me njerëzit dhe duron shqetësimet që vijnë prej tyre ka shpërblim më të madh sesa besimtari që nuk shoqërohet me njerëzit dhe nuk duron shqetësimet që vijnë prej tyre.” (Musnedi Ahmedit).

Në anën tjetër do të ndeshim edhe argumente të tjera si ajetet e mëposhtme ku vihet theksi tek ruajtja e identitetit personal dhe atij familjar:

“O besimtarë! Ju keni përgjegjësi vetëm për veten tuaj! Ai që është i humbur nuk mund t’ju dëmtojë, nëse jeni në rrugë të drejtë. Tek Allahu do të ktheheni të gjithë e do t’ju lajmërojë për atë që keni punuar.” (5:105)

“O ju, që besoni! Ruani veten dhe familjet tuaja nga zjarri, lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët.” (66:6)

Apo thënie profetike, ku i jepet përparësi shmangies së sprovave kundrejt durimit të tyre, si për shembull:

“I lumtur është ai që u largohet sprovave, i lumtur është ai që u largohet sprovave, i lumtur është ai që u largohet sprovave, si dhe ai që sprovohet dhe duron trishtimin e sprovave.” (Sunen Ebu Daud)

Është e natyrshme që në rast se nuk kuptohet konteksti i kohës dhe i vendit ku duhet të aktivizohen këto tekste, është e pamundur të kuptojmë siç duhet fleksibilitetin e kësaj feje. Përgjithësisht njerëzit e ditur të kësaj feje gjithmonë kanë ndjekur rrugën e mesme të pajtimit mes këtyre dispozitave fetare, pa lënë jashtë praktikës së muslimanit asnjërën prej tyre. Jeta dhe veprimtaria e Profetit të Zotit dhe e miqve të tij janë shembulli më i mirë i këtij fleksibiliteti të Islamit.

Në metodologjinë islame të përcaktimit të dispozitave tranzitore apo të qëndrueshme, merren për bazë dy periudhat e ndryshme të veprimtarisë profetike të të Dërguarit të Allahut, ajo e Mekës dhe e Medinës. Në periudhën e Mekës, ndonëse mbi muslimanët ushtrohej një terror fizik dhe propagandistik i ashpër, i cili synonte izolimin dhe zhdukjen e tyre, ata i kundërviheshin këtij izolimi, jo vetëm me edukimin e veçuar të pjesëtarëve të komuniteti të sapolindur, por edhe me tentativa të njëpasnjëshme për ta bërë sa më publike fenë tyre. Kjo për shembull duke u falur publikisht në zemrën fetare, politike dhe sociale të qytetit, që ishte Qabeja, apo edhe duke tërhequr drejt tyre pikërisht elementë të cilët kishin një autoritet publik në atë vend, siç qe Umeri, islami i të cilit do të shënonte një hap të madh pikërisht në thyerjen e këtij izolimi, që paria e Mekës ushtronte ndaj komunitetit të vogël të muslimanëve. Madje Profeti mundohej të tërhiqte edhe simpatinë e ithtarëve të Librit, ndonëse shumë të pakët në Mekë apo edhe në krahinën e Hixhazit, në atë kohë. Në kushtet e represionit, dallimet identitare apo kulturore në mes muslimanëve dhe idhujtarëve mekas ishin të pakta në numër, por tepër esenciale në përmbajtje dhe pikërisht për shkak të këtyre dallimeve zhvillohej e gjithë beteja propagandistike mes tyre. Është e natyrshme që në Mekë një politikë izolacioniste do të thoshte zhdukje graduale për komunitetin e sapolindur islam, ndaj për asnjë moment nuk do të shohim që Profeti do të kufizonte predikimin e tij vetëm në radhën e besimtarëve apo t’i urdhëronte ata të izoloheshin nga pjesa tjetër e shoqërisë. Beteja e monoteizmit me idhujtarinë duhej zhvilluar e hapur brenda shtëpisë së kësaj të fundit.

Më pas vjen periudha e dytë, ajo në Medine. Muslimanët këtu tashmë shndërrohen në një komunitet shumë herë më të madh dhe bëhen dominuesit absolut të qytet-shtetit të sapolindur. Këtu ata vendosin ligjet dhe dispozitat e tyre dhe formojnë institucionet e tyre tërësisht të reja, në frymë dhe përmbajtje. Në Medine fillon pikërisht të shtohen dhe qartësohen edhe më shumë dallimet identitare në mes muslimanëve dhe të tjerëve. Në këtë periudhë pikërisht, urdhërohen edhe dispozita të tilla që kërkojnë një distancim të plotë në mes muslimanëve dhe idhujtarëve. Tashmë edukimi dhe thirrja islame nuk ishte më një përgjegjësi individuale, por merrte karakter shtetëror institucional. Kontaktet në mes dy botëve, tashmë kishin marrë formë tjetër.

Ky dallim në dispozita, sipas Ibn Tejmijes, ka ardhur si rezultat i ndryshimit nga pozita e dobësisë ku gjendeshin muslimanët në fillim dhe feja e tyre, në pozitën e forcës dhe konsolidimit të institucioneve shtetërore dhe rolit ekspansionist që kishte marrë tashmë Islami. Mirëpo Ibn Tejmije gjithashtu sqaron se, këtu kemi të bëjmë me një abrogim dispozitash për shkak të situatave të favorshme që u krijuan, ndërsa në situata të tilla të ngjashme me Mekën, muslimanët nuk janë të urdhëruar të krijojnë distancime publike me pjesën tjetër të njerëzve për çështje aparenciale. Po sipas tij, mund të jetë e pëlqyeshme apo edhe e detyrueshme për muslimanët, që për interesa fetare, propagandistike etj, të mos izolohen karshi kësaj shoqërie.

Nëse këtë kuptim kaq të hollë të fesë, do ta zbatonim në një situatë të tillë si e jona, cili do të ishte pozicioni ynë? Përngjasimet e përcipta me këtë apo atë situatë japin edhe përgjigje të nxituara, si teorike ashtu edhe praktike. Mjafton një shqyrtim më i vëmendshëm i situatës dhe do të shohim se përgjigja nuk është aq e thjeshtë.

Muslimanët sot në trojet shqiptare, në përgjithësi, janë të lirë të ushtrojnë fenë e tyre në mënyrë publike, dhe të kenë institucionet e tyre. Mirëpo në të njëjtën kohë hasin herë de fakto e herë de jure, pengesa në ushtrimin e disa prej dispozitave dhe simboleve të fesë së tyre. Ndonëse zotërojnë institucione sociale, arsimore dhe përfaqësuese, ata përsëri përballë shtetit laik janë në pozita shumë më të dobëta sesa komunitetet e tjera. Nëse do të ecim me logjikën e këtij realitet që konstatojmë, do të shohim se ne sot nuk i përkasim as periudhës së Mekës dhe as së Medinës. Përzgjedhja nga dispozitat e njërës dhe tjetrës, është çelësi, është e mesmja e artë dhe praktikisht më e vështira. Ky çelës, ka nevojë për një përpunim të gjatë sa akademik ashtu edhe praktik, dhe është në përgjegjësinë e teologëve islam, në radhë të parë, t’i japin formë dhëmbëve të tij.

E parë nën këtë perceptim, si dhe për arsyet që përmendëm më sipër, ngritja e institucioneve arsimore të veçanta, nga muslimanët, që nuk janë medrese, por që i edukojnë fëmijët e tyre, dhe më gjerë, me frymën dhe etikën islame si dhe me kulturën laike të këtij vendi, është zgjidhja më e favorshme që të imponojnë kushtet. Modele të tilla shkollash, nëse kanë një strategji të qartë dhe menaxhohen mirë, nuk prodhojnë izolime që shpien drejt margjinalizmit, por përkundrazi rrisin një komunitet të shëndetshëm që do të jetë model, pse jo edhe elitar, për shoqërinë ku jetojmë.

Modelet individuale, shembullore, të fëmijëve muslimanë, nuk mund të kenë assesi suksesin e shkollave të arrira, që me seriozitetin e tyre do të tërheqin edhe fëmijë të tjerë nga shoqëria.

Në realitetin që jetojmë është më se e natyrshme që shumica t’i imponohet pakicës, ashtu siç ka ndodhur edhe me shumë fëmijë myslimanësh në fakt, tek shkollohen në shkolla të tjera. Një jetë komunitare, ku elementët nuk rrezikohen të asimilohen në vorbullën e shumicës, është edhe më e dobishme për shoqërinë. Një shkollë e arrirë komunitare për muslimanët do t’i ngjante një peme me rrënjë të thella dhe trung të fortë e të përbashkët, nga degët e së cilës frytet për mbarë shoqërinë do të ishin më të sigurta dhe të vazhdueshme sesa disa lule të vetmuara që do të duhet të mbijetojnë mes barishteve të shumta.

Këtu ia vlen të theksojmë se, një individ i rritur i brumosur dhe i formuar musliman, është më pak i ekspozuar ndaj rrezikut të zhbërjes së identitetit sesa një fëmijë, i cili është në formim e sipër dhe akoma nuk ka formuar identitetin dhe personalitetin e tij. Përkujdesja ndaj formimit të tij në çdo rast është më parësore sesa ekspozimi i tij ndaj rrezikut, qoftë kjo edhe me qëllimin e thirrjes islame. Praktika shqiptare e shtrirjes së thirrjes islame në arsimin publik, ka rezultuar pozitive, por më së shumti në atë të lartë dhe shumë më pak në atë të mesëm apo të ulët, ku personaliteti i brezit të ri akoma nuk ka marrë formë.

Çështja e edukimit gjithmonë ka qenë një problem madhor, nëse ai duhet të jetë vetëm familjar apo edhe shoqëror? Por nuk besoj se ka njeri kundra, që asnjëri as tjetri nuk mund të anashkalohen në këtë proces. Religjioni nuk mund të edukohet vetëm në gjirin e familjes, aq më tepër sot, kur familja ka humbur shumë nga forca e saj edukuese, duke i kaluar kjo shoqërisë, e cila nga ana e vetë me mjetet e sotme i ka shtrirë krahët e ndikimit përtej mureve të shtëpisë.

Një pjesë e mirë e besimtarëve muslimanë, për të mos thënë shumica dërmuese, e ndjejnë dhe e provojnë realisht pamundësinë e edukimit të fëmijëve të tyre, jo vetëm me etikën islame, por edhe me çfarë kërkon besimi ndaj Allahut. Kjo për arsyet nga më të shumtat, qofshin këto kulturore, intelektuale, sociale, apo edhe për mangësi në dijet fetare. Interesimi i madh i tyre për shkolla të tilla, është dëshmi e pakundërshtueshme e pamundësive që ata përjetojnë. Ndihma më e mirë që duhet t’i jepet, pikërisht këtij komuniteti, që realisht sheh me frikë të ardhmen e identitetit të pasardhësve të tij, është hapja e institucioneve arsimore, të atilla që u ruan atyre identitetin islam dhe njëkohësisht i arsimon me të njëjtin formim laik si bashkëkombësit e tjerë të tyre. Ndaj nisma të tilla jo vetëm që duhen përgëzuar dhe përkrahur, por duhen nxitur për tu zgjeruar, si dhe tu ofrohen të gjitha konsulencat e dobishme në drejtim të një arsimimi sa më cilësor dhe të suksesshëm.

Sidoqoftë, hapja e një shkolle me karakter komunitar, nuk do të thotë aspak se ajo do të bëhet trendi i vetëm i arsimit të fëmijëve të muslimanëve, ajo është një alternativë që duhet të ekzistojë, përderisa  një pjesë e mirë e bashkësisë e kërkon atë.

J.Topulli

10/09/09

Pse jemi kundra “martesave gay”

Pse jemi kundra “martesave gay”

Të gjithë ne, shqiptarë besimtarë dhe jobesimtarë, muslimanë e të krishterë, pritëm me habi, sesi në këto ditë të nxehta vere, Kryeministri i vendit provokoi një debat, sa tabu aq edhe të çuditshëm për mendësinë tonë si njerëz. Martesat brenda të njëjtit seks! A i ishte ky hap, thjesht një provokim për të matur pulsin e njerëzve, sesa të ndjeshëm moralisht janë ndaj temave të tilla, apo vërtet ka një vullnet për një debat publik rreth këtij problemi? A po mos vallë ishte thjesht një shashkë politike, për të tërhequr vëmendjen e njerëzve nga probleme të tjera? Apo…? Hamendje të ndryshme dhe natyrisht, përgjigje të ndryshme ka pasur rreth këtyre pyetjeve se çfarë qëllimi fshihej pas këtij deklarimi. Sidoqoftë, cilado qoftë arsyeja, ajo çka na intereson ne si besimtarë të Zotit, është të shpalosim para njerëzve pikëpamjen tonë rreth kësaj çështjeje.

Feja e ka shoqëruar njeriun gjatë gjithë ekzistencës së tij; njeriu është një qenie religjioze dhe kjo pranohet tashmë nga shumë studiues, që besojnë ose jo në Zot. Në këtë bashkëjetesë të gjatë ndërmjet njeriut dhe religjionit, ky i fundit i është imponuar njeriut në çdo aspekt të jetës. Askush nuk mund ta mohojë se feja ka luajtur një rol parësor ndikues në zhvillimin e çdo qytetërimi, në çdo dimension të tij: material, kulturor, shpirtëror dhe social. Shpesh ky ndikim nuk i njihet haptazi fesë, por shumëkush e di se disa norma kulturore, ligjore apo sociale edhe sot në këtë botë post-moderne, janë trashëgimi e fesë, që për mijëra vjet e ka shoqëruar njeriun dhe që ka lënë gjurmë të skalitura thellë në jetën e shoqërisë humane. Martesa padyshim është një nga këto norma. Askush dhe asnjë nuk mund të pretendojë se martesa është një shpikje laike dhe historia e dokumentuar e njerëzimit e vërteton këtë. Martesa është vendosur në rangun e një institucioni, në evoluim, pikërisht nga feja.

Njeriu është një qenie fiziko-materiale, që ka nevoja fiziologjike dhe jetike. Pra, nëpërmjet kontaktit seksual njeriu plotëson një nga kënaqësitë e nevojshme të tij trupore, fiziologjike dhe psikologjike dhe në anën tjetër, ai bën të mundur vazhdimësinë e racës njerëzore, duke lënë pas pasardhës dhe ky është dimensioni jetik i kësaj marrëdhënieje.

Njeriu gjithashtu është një qenie sociale, ai jeton në shoqëri me njerëz të tjerë, që i përkasin llojit të tij dhe ndan me ta pjesën më të madhe të jetës së tij biologjike, sociale dhe shpirtërore. Një njësi sociale e përbërë nga burri, gruaja dhe fëmijët, nuk mund të quhej familje, nëse ata nuk do t’i lidhnin në mes tyre, ndër të tjera edhe të drejtat, detyrimet apo përgjegjësitë reciproke. Këto përgjegjësi kanë të bëjnë me shumë aspekte, si vendbanimin, ushqimin, veshmbathjen, mbrojtjen, edukimin etj. Ky është dimensioni social i martesës.

Por njeriu gjithashtu është edhe një qenie tepër emocionale, ku ndjenjat luajnë shpesh rolin vendimtar në çdo aspekt të jetës së tij. Si i tillë, njeriu është një qenie shpirtërore që nuk mund të krahasohet me asnjë qenie tjetër biologjike. Lidhja në një familje, veç anës së prekshme fizike, materiale dhe asaj sociale, nuk mund të kuptohet edhe pa dimensionin e saj emocional dhe shpirtëror. Burri dhe gruaja janë dy qenie njerëzore që ndjejnë se nuk mund ta kuptojnë jetën pa prezencën e njëri-tjetrit. Ndjenjat dhe emocionet e përbashkëta të tyre, ndonëse nuk i bëjnë dot ata një qenie të vetme, krijojnë lidhje aq të forta, aq sa për të formuar njësinë bazë të shoqërisë: familjen. Prirja fiziologjike që mashkulli ka drejt femrës dhe femra drejt mashkullit, i bën ata të dy që veç anës fizike, të përjetojnë mes tyre edhe ndjenjën më të fuqishme njerëzore, burimin e një sërë ndjenjash të tjera dhe që padyshim është dashuria. Ata gjejnë tek njëri-tjetri kënaqësi, prehje, qetësi, ngazëllim dhe pa dyshim, lumturi. Nëse lumturia njerëzore nuk do të kishte nevojë dhe do të përcaktohej edhe nga gjëra të tjera, padyshim që kjo lidhje ndoshta do të kishte qenë vetë lumturia njerëzore. Dhe pikërisht në këtë tokë pjellore, ku gjendet edhe dheu edhe uji, lindin dhe rriten pasardhësit dhe trashëgimtarët e qenies njerëzore.

Duke u nisur nga të gjitha këto që u përmendën dhe nga ato që për shkak të shumësisë së tyre nuk janë përmendur, lidhjes në mes burrit dhe gruas i është dhënë shenjtëri nga feja. Kjo lidhje është kurorëzuar me atë që quhet martesë. Martesa është e shenjtë, sepse familja është shenjtë, sepse nderi është i shenjtë, sepse vetë jeta është e shenjtë, ndaj dhe kjo lidhje e tillë është.

Martesa kalon edhe nëpërmjet një akti ligjor, pikërisht për shkak të të gjitha këtyre dimensioneve që u përmendën. Akti ligjor i martesës, i hapit fillestar që krijon familjen, është verdikt i Zotit, feja ia dha atë njerëzimit për të mbrojtur pikërisht këtë shenjtëri shumëdimensionale. Vetë Zoti është Ai që e ka bekuar shenjtërinë e martesës, vetë Ai është që e ka shndërruar atë në një akt ligjor, sepse ligji mbron atë që është e shenjtë për njerëzit.

Është e vërtetë se ligji nuk mund të imponojë dot dashurinë, por ai mbron përgjegjësitë sociale dhe ekonomike që lindin nga një lidhje e tillë si martesa, ashtu si çdo marrëveshje apo kontratë tjetër mes njerëzve. Ky dimension është i pranishëm në këtë lidhje dhe zë një pjesë të rëndësishme të tij, ndaj dhe është i domosdoshëm për një lidhje të tillë. Këtë normë ligjore, siç u përmend, shoqëria e sotme njerëzore, shteti dhe legjislacioni laik e kanë trashëguar nga tradita fetare. Pikërisht për këtë, edhe në shumë vende të botës laike, vazhdon të njihet martesa sipas kanoneve të fesë dhe në këtë drejtim, mos njohja e një martese të celebruar nga institucionet fetare në Shqipëri, nuk mund të jetë tjetër, vetëm se trashëgimi e kohës së shtetit ateist.

Të gjitha fetë qiellore, që kanë në thelb të besimit të tyre monoteizmin, ashtu si dhe kulturat e tjera të mëdha të botës, e shohin lidhjen seksuale brenda të njëjtit seks si perverse dhe të papranueshme, ndaj dhe këtë lidhje nuk kanë pranuar ta njohin si të shenjtë në të gjithë trashëgiminë e tyre historike. Si rrjedhojë e kësaj, ata kurrë nuk i kanë dhënë kësaj lidhjeje një njohje morale dhe aq më tepër, një njohje ligjore. Duke u nisur nga kjo pikëpamje, që e ka burimin tek e shenjta dhe tradita, burime mbi të cilat edhe është ngritur dhe ligjëruar fillimisht institucioni i martesës, është absurde që këta njerëz me deviacione të tilla kulturore, etike dhe aspak religjioze, të kërkojnë të ligjërojnë lidhjen e tyre në një martesë. As feja dhe as tradita nuk e njohin për të shenjtë një akt të tillë, ndaj dhe një ligj i tillë, që lejon këto lloj “martese”, është tërësisht i papranueshëm.

Është e vërtetë se shteti i sotëm civil, në shumicën e vendeve të botës është laik apo shekullar, por filozofia e legjislacionit të tij, përveç mbështetjes tek të drejtat dhe liritë njerëzore, mbështetet edhe tek tradita dhe për rrjedhojë, edhe te trashëgimia fetare. Kështu për shembull, në asnjë vend të botës nuk njihet dhe as nuk ligjërohet një martesë në mes prindit dhe fëmijës, ndonëse mund të vijë dita që organizatat e të drejtave të njeriut ta quajnë edhe këtë si shkelje e të drejtave dhe lirive të njeriut, apo edhe diskriminim! Për këtë, ne si besimtarë, por edhe si popull, nuk mund të pranojmë që t’i jepet shenjtëri dhe legjitimitet një “martese” shterpe, që nuk është aspak e shenjtë dhe nuk gëzon as mbështetje religjioze, as tradicionale dhe as popullore. Në fund të fundit, shteti dhe shoqëria që kemi sot, është ngritur mbi këto vlera dhe trashëgimi dhe ato nuk mund të injorohen për hir të një pakice, që ndjehet “e diskriminuar”, pse kërkon që me forcën e ligjit, të bëhet mish i huaj në mes të një tradite që nuk e pranon. Kjo nuk është demokraci, por dhunë ligjore ndaj religjionit, traditave dhe trashëgimisë kulturore e etike të shumicës së njerëzve.

J.Topulli
1/8/09